Νίκος Τσούλιας*: Μα τι είναι αυτές οι λέξεις;

Σκέπτεσαι με αυτές. Φτιάχνεις ιδέες, θεωρίες, ερμηνείες. Κι αν πας σε δύσκολα θέματα, φτιάχνεις και φαντάσματα. Το ξέρεις. Σε δυναστεύουν μετά αυτά τα φαντάσματα, τα δικά σου φαντάσματα. Νιώθεις ότι είσαι θύμα. Έχεις εξορίσει τη λογική. Βολεύεσαι, όταν δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα.
Μα αν τις φανερώσεις αυτές τις λέξεις, αν σε κάποιον τις πεις, αν τις βγάλεις στο φως, η σκιά τους μαζεύεται, δεν φοβίζει – από σκιά ηλιοβασιλέματος γίνεται σκιά καταμεσήμερου. Κι αν πας ένα βήμα πιο πέρα, αν τις βάλεις στο καμίνι του διαλόγου λιώνουν οι σκέψεις τους σαν κεράκια αδύνατα πλάι σε φουντωμένη φωτιά τζακιού. Χάνονται μαζί με την κάπνα και μένει η φλόγα μόνο να σε πηγαίνει σε άλλα μέρη, χωρίς σκιές και θολά σχήματα.
Τίποτα αν δεν φανερωθεί, δεν είναι πραγματικό. Τίποτα δεν είναι αληθινό, αν δεν δοκιμαστεί στη δίνη του αντίλογου, ακόμα και στον δικό σου αντίλογο. Και ο δρόμος για να βρεις τις λέξεις είναι δρόμος όμορφος, δρόμος του πνεύματος και της ελευθερίας… Μα ο δρόμος αυτός μπορεί να είναι και δρόμος χειραγώγησης και εξουσίας.
«Το βασικό εργαλείο για τον χειρισμό της πραγματικότητας είναι ο χειρισμός των λέξεων. Εάν μπορείς να ελέγξεις τη σημασία των λέξεων, μπορείς να ελέγξεις τους ανθρώπους που πρέπει να τις χρησιμοποιήσουν» (The basic tool for the manipulation of reality is the manipulation of words. If you can control the meaning of words, you can control the people who must use the words) – Φίλιπ Κ. Ντικ
Όχι, η φαντασία δεν φτιάχτηκε, για να σε καταδυναστεύσει. Η φαντασία φτιάχτηκε για να δίνει περισσότερο φως στη λογική, για να ανθίζει και να καρποφορεί πιο πολύ ο στοχασμός σου, για να ανοίγει όλο και πιο νέους ορίζοντες η έρευνα και η αναζήτηση, για να διευρύνει τους κόσμους σου και τους εαυτού σου.
Δεν έγινε για να γεμίζει αγκάθια το σώμα μας, να δηλητηριάζει τις φλέβες μας, να σκοτεινιάζει την ψυχή μας, να ματώνει το συναίσθημά μας. Γιατί να αφήνουμε τα πουλιά της δυστυχίας να κάνουν φωλιά στην καρδιά μας; Όχι, δεν μπορούμε να μεταμορφώνουμε τη φαντασία σε φαντασίωση, την πεταλούδα σε κάμπια, να μην μπαίνουμε στο κουκούλι του εγωισμού – να φτιάχνουμε τις ενοχές στους άλλους, να κάνουμε θύματα αδικίας.
Η φαντασία να είναι τροφός της αυτοκριτικής και της αυτογνωσίας, είναι πηγή της γενναιότητας για να αναζητούμε διαρκώς και αενάως την αλήθεια γυμνώνοντας τον εαυτό μας στον λόγο των άλλων. Η κάθαρση ξεκινά και τελειώνει πάντα στα δικά μας λάθη, στις δικές μας αδυναμίες.
Όχι, οι λέξεις δεν είναι για να οχυρωνόμαστε. Είναι για να εκτιθέμεθα στον διάλογο, στην κριτική. Η ζωή, η πραγματικότητα είναι απείρως πολύπλοκες, έχουν πτυχώσεις επί πτυχώσεων. Δεν μπορούν τα διπολικά, τα μανιχαϊκά σχήματα του τύπου “εγώ και οι άλλοι” με το δίκιο να είναι πάντα στο μέρος μας, να τις κατανοήσουν, να τις ερμηνεύσουν.
Και αν η φαντασία συνορεύει τόσο κοντά με την φαντασίωση, αν έχουν κοινά χωράφια, από την άλλη πλευρά, στα άλλα σύνορα της φαντασίας υπάρχει ο ορθολογισμός, το φως της σκέψης, το φως των λέξεων.
Οι λέξεις, οι σκέψεις, η γλώσσα αναδύθηκαν στην ανθρώπινη φύση βγάζοντάς την οριστικά από τη ζωική καταγωγή της, για να την απελευθερώσουν μέσα από τη δημιουργία της συνείδησης. Είναι οδηγοί για το Φως, για τη Γνώση, για να μας αποκαλύπτουν την ομορφιά του Κόσμου, για να μας ταξιδεύουν την απεραντοσύνη του Σύμπαντος, στην πραγματικότητα, που είναι πιο θαυμαστή από τη φαντασία, πιο τολμηρή από κάθε όνειρό μας.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 149 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια