Οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και οι ποινές για τα σκληρά εγκλήματα – Αυστηροποίηση του πλαισίου ποινών

Σημαντικές είναι οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα που φέρνει η υπό τον καθηγητή Λάμπρο Μαργαρίτη νομοπαρασκευαστική επιτροπή του υπουργείου Δικαιοσύνης,.
Με τις αλλαγές αυτές αυστηροποείται το πλαίσιο των ποινών για συγκεκριμένα εγκλήματα ιδιαίτερης ποινικής απαξίας αλλά και το καθεστώς της απόλυσης των καταδίκων υπό όρο, όπως και της άρσης της απόλυσης καταδικασθέντων για βαριά εγκλήματα που τελούν κατ’ επανάληψη σοβαρά κακουργήματα. Ακόμη, διευρύνεται το αξιόποινο σε μια σειρά επικίνδυνων αδικημάτων, όπως εμπρησμός, έκρηξη, πλημμύρα κ.λπ., ενώ προβλέπεται η κατ΄ απόλυτη προτεραιότητα διεξαγωγή της ανάκρισης και την εισαγωγή στο ακροατήριο υποθέσεων εξαιρετικής φύσης που αφορούν εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.

Για ποια αδικήματα επανέρχονται τα ισόβια
Με τις αλλαγές που επήλθαν στον Ποινικό Κώδικα θα επιβάλλεται πλέον μόνο ισόβια κάθειρξη για τα αδικήματα της εσχάτης προδοσίας, της ανθρωποκτονίας, του ομαδικού βιασμού, του θανατηφόρου βιασμού, του βιασμού σε βάρος ανηλίκου και της θανατηφόρας ληστείας. Αυτό σημαίνει ότι οι καταδικασθέντες για τα παραπάνω αδικήματα θα παραμένουν στη φυλακή το ανώτερο στη φυλακή 18 έτη. Βέβαια κάθε περίπτωση θα κρίνεται με βάση το φάκελο κάθε κρατούμενου από τα αρμόδια δικαστικά συμβούλια. Να σημειωθεί ότι τα παραπάνω αδικήματα με τον ισχύοντα Ποινικό Κώδικα τιμωρούνται διαζευκτικά με την ποινή είτε της ισόβιας είτε της πρόσκαιρης κάθειρξης τουλάχιστον δέκα ετών.

Κακούργημα η αιμομιξία και γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους
Το αδίκημα της αιμομιξίας (άρθρο 345 ΠΚ) μετατρέπεται σε κακούργημα και θα τιμωρείται με κάθειρξη από 5-10 έτη αν η πράξη τελείται από τους γονείς και παππούδες προς τα παιδιά και εγγόνια αντίστοιχα. Σήμερα το συγκεκριμένο αδίκημα τιμωρείται ως πλημμέλημα με ποινή φυλάκισης από 3-5 έτη.
Σε ό,τι αφορά σε γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους (αποπλάνηση ανηλίκων), σήμερα το αδίκημα αυτό τιμωρείται ανάλογα με την ηλικία του ανηλίκου. Έτσι τιμωρείται ως πλημμέλημα αν ο ανήλικος, δηλαδή το θύμα, είναι από 14-15 ετών με ποινή φυλάκισης από 2- 5 έτη. Αν ο ανήλικος είναι από 12 – 14 ετών τιμωρείται με κάθειρξη από 5-10 έτη και αν ο ανήλικος είναι έως 12 ετών με κάθειρξη από 5 – 15 έτη. Πλέον, με την προτεινόμενη αλλαγή το συγκεκριμένο αδίκημα τιμωρείται πλέον μόνο ως κακούργημα σε όλες τις μορφές του.
Έτσι, αν σήμερα κάποιος αποπλανήσει ανήλικο έως 12 ετών η προβλεπόμενη ποινή είναι κάθειρξη από 10-15 έτη και αν αποπλανήσει ανήλικο από 12-15 ετών η προβλεπόμενη ποινή είναι κάθειρξη από 5-15 έτη. Ακόμη, στις νέες ρυθμίσεις εμπεριέχεται πρόβλεψη για εξέταση ενηλίκων θυμάτων αδικημάτων σεξουαλικής κακοποίησης παρουσία ψυχολόγου. Με την πρόβλεψη αυτή και τα ενήλικα θύματα των πράξεων του βιασμού, της κατάχρησης ανικάνου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη, της αιμομιξίας, της μαστροπείας κ.λπ. θα προετοιμάζονται για την εξέτασή τους από ψυχολόγο, ο οποίος με κατάλληλες διαγνωστικές μεθόδους θα αποφαίνεται για την αντιληπτική ικανότητα και την ψυχική κατάσταση του θύματος.

Αυτεπάγγελτη παρέμβαση εισαγγελέα για εγκλήματα σε βάρος ανηλίκων
Πλέον οι εισαγγελικές αρχές θα μπορούν να παρεμβαίνουν αυτεπάγγελτα και να ασκούν διώξεις για αδικήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας σε βάρος ανηλίκων. Συγκεκριμένα, αυτεπαγγέλτως θα διώκονται η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας (άρθρο 337 ΠΚ) και η προσβολή της γενετήσιας ευπρέπειας (άρθρο 353 ΠΚ) για τους ανηλίκους. Σήμερα οι πράξεις αυτές διώκονται κατόπιν εγκλήσεως (μήνυσης των θυμάτων ή των γονέων τους) και εντός προθεσμίας τριών μηνών. Ωστόσο, η προθεσμία αυτή κρίνεται ασφυκτική για την καταγγελία των παραπάνω αδικημάτων. Με την προτεινόμενη αλλαγή ο χρόνος καταγγελίας του αδικήματος είναι πέντε έτη και ο εισαγγελέας ασκεί την δίωξη κατόπιν αναφοράς, μήνυσης ή άλλης πληροφορίας ότι διαπράχθηκε το αδίκημα.

Πότε παραγράφονται τα αδικήματα σε βάρος ανηλίκων
Με τον ισχύοντα Ποινικό Κώδικα η έναρξη της παραγραφής για αδικήματα σε βάρος ανηλίκων αφορά μόνο κακουργήματα και ξεκινά από την ενηλικίωση, δηλαδή από την συμπλήρωση των 18 ετών. Όμως με τις νέες ρυθμίσεις ο χρόνος έναρξης της παραγραφής των αδικημάτων της εμπορίας ανθρώπων, της αρπαγής ανηλίκου και των αδικημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, τροποποιείται. Η παραγραφή ξεκινά πλέον από την ενηλικίωση του ανηλίκου με παρέκταση ενός επιπλέον έτους, εφόσον η πράξη είναι πλημμέλημα ή τριών επιπλέον ετών, εφόσον η πράξη είναι κακούργημα.
Συγκεκριμένα, με την προτεινόμενη αλλαγή για τα ως παραπάνω αδικήματα η έναρξη παραγραφής, τροποποιείται ως εξής:

• Έναρξη παραγραφής για πλημμέλημα κατά της γενετήσιας ελευθερίας σε βάρος ανηλίκου : 18+ 1 = 19 ετών,
• Έναρξη παραγραφής για κακούργημα κατά της γενετήσιας ελευθερίας σε βάρος ανηλίκου : 18+ 3 = 21 ετών.

Με τον τρόπο αυτό, δίνεται η δυνατότητα να υπάρχει επαρκής χρόνος, κατά τον οποίο ο ανήλικος θα μπορεί να καταγγείλει τα εγκλήματα αυτά και η Πολιτεία θα μπορεί να τα διώξει ώστε να μην μένουν ατιμώρητες τέτοιου είδους αξιόποινες συμπεριφορές.

Προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας στον εργασιακό χώρο
Σήμερα για την προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας σε εργασιακό χώρο απαιτείται έγκληση, δηλαδή καταγγελία της πράξης εντός προθεσμίας τριών μηνών. Με την προτεινόμενη αλλαγή ο χρόνος καταγγελίας του αδικήματος είναι πέντε έτη και ο εισαγγελέας ασκεί την δίωξη κατόπιν αναφοράς, μήνυσης ή άλλης πληροφορίας ότι διαπράχθηκε το αδίκημα, χωρίς να απαιτείται η διαδικαστική προϋπόθεση της τρίμηνης προθεσμίας για την υποβολή έγκλησης.

Αυστηροποίηση διάταξης για βαριά σωματική βλάβη
Μεταξύ των αλλαγών που εισάγονται, είναι και η αυστηριοποιήση της διάταξης για τη βαριά σωματική βλάβη και η κάλυψη όλων των μορφών υπαιτιότητας (αμέλεια, ενδεχόμενος δόλος και επιδίωξη) με την επαναφορά και αυστηροποίηση της παλαιάς διάταξης. Ειδικότερα, για τη σκοπούμενη βαριά σωματική βλάβη προβλέπεται η αύξηση της ποινής από πρόσκαιρη κάθειρξη έως δέκα έτη σε πρόσκαιρη κάθειρξη (από πέντε έως δεκαπέντε έτη). Επιπλέον, προστίθενται στην έννοια της βαριάς σωματικής βλάβης η αναπηρία και η μόνιμη παραμόρφωση. Ακόμη, θα αποτελεί επιβαρυντική περίσταση η τέλεση σωματικής βλάβης σε βάρος υπαλλήλου κατά την εκτέλεση της εργασίας του.

Τι αλλάζει για αποφυλακίσεις
Αναφορικά με τη χορήγηση δυνατότητας απόλυσης υπό όρο, οι αλλαγές που επήλθαν στον Ποινικό Κώδικα αυστηροποιούν τις τυπικές προϋποθέσεις για υφ΄ όρων απόλυση. Ειδικότερα, σε περίπτωση επιβολής πρόσκαιρης κάθειρξης για συγκεκριμένα εγκλήματα, όπως για παράδειγμα του νόμου περί ναρκωτικών (σε διακεκριμένη μορφή), για εγκληματική οργάνωση, τρομοκρατικές πράξεις, ληστεία, εκβίαση, εμπορία ανθρώπων κ.ά, δίνεται η δυνατότητα για απόλυση υπό όρο μόνο αν έχουν εκτιθεί με ευεργετικό υπολογισμό τα 4/5 της ποινής . Άρα, από τα 3/5 που ισχύει σήμερα, αυξάνεται στα 4/5. Ως εκ τούτου, αυστηροποιείται για τα ανωτέρω αδικήματα η διάταξη, και ακόμα και με τον ευεργετικό υπολογισμό της ποινής ο κρατούμενος θα μένει περισσότερο χρόνο στις φυλακές. Μάλιστα, για τα παραπάνω εγκλήματα, θα απαιτείται πραγματική παραμονή σε σωφρονιστικό κατάστημα, ίση με τα 3/5 της ποινής (πραγματική έκτιση της ποινής). Άρα, από τα 2/5 που ισχύει σήμερα αυξάνεται στα 3/5. Για παράδειγμα στην περίπτωση απόλυσης υπό όρο για το αδίκημα του βιασμού μπορεί να επιβληθεί ποινή καθείρξεως 15 ετών. Ο κατάδικος με το ισχύον καθεστώς πρέπει να παραμείνει στη φυλακή τουλάχιστον για χρονικό διάστημα ίσο με τα 2/5 της ποινής που του επιβλήθηκε, δηλαδή για το συγκεκριμένο παράδειγμα για 6 έτη με πραγματική έκτιση. Με τη νέα ρύθμιση, θα πρέπει να παραμείνει στη φυλακή πραγματικά τουλάχιστον 9 έτη. Στην περίπτωση της ισοβίου καθείρξεως για τα παραπάνω αδικήματα το κατώτατο όριο πραγματικής έκτισης για τους καταδίκους αυξάνεται από τα 16 στα 18 έτη. Σημαντική αλλαγή είναι επίσης και αυτή που προβλέπει κατάργηση απόλυσης κρατουμένου για τα παραπάνω αδικήματα με τον όρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης (βραχιολάκι).

Εμπορία ανθρώπων
Για το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων (άρθρο 323Α ΠΚ) και εδώ οι ποινές αυστηροποιούνται και αν από την πράξη αυτή επέλθει ο θάνατος επιβάλλεται ισόβια κάθειρξη. Έτσι, σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης, ακολουθείται μία συστηματική συνέπεια αναφορικά με το επελθόν αποτέλεσμα σε σχέση και με την πρόβλεψη για τα λοιπά αδικήματα. Περαιτέρω, η αυστηροποίηση αυτή σε συνδυασμό με την πρόβλεψη για την υφ’ όρον απόλυση διασφαλίζει την τιμωρία όσων εκμεταλλεύονται τους μετανάστες αλλά και την εμπορία γυναικών και ανηλίκων (πορνεία, ανήλικη εργασία κ.λπ)

Πυρκαγιές και εγκλήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον
Το αδίκημα του εμπρησμού, όπως και αυτό του εμπρησμού δασών, αλλά και όλων των κοινώς επικινδύνων εγκλημάτων, μετατρέπονται από εγκλήματα αποτελέσματος σε εγκλήματα αφηρημένης διακινδύνευσης. Με άλλα λόγια, για να τιμωρείται η πράξη δεν χρειάζεται να επέλθει η βλάβη, αλλά αρκεί να μπορεί να προκύψει κίνδυνος. Περαιτέρω, για την επιβολή ποινής ισοβίου καθείρξεως αρκεί και ο θάνατος ενός ανθρώπου χωρίς να απαιτείται μεγάλος αριθμός προσώπων, όπως ισχύει σήμερα.
Συγκεκριμένα, το αδίκημα του εμπρησμού δασών τυποποιείται πλέον μόνο ως κακούργημα και στη βασική του μορφή με προβλεπόμενη ποινή κάθειρξης έως 8 έτη και χρηματική ποινή. Αντίθετα, με τον ισχύοντα από τον Ιούλιο του 2019 Ποινικό Κώδικα το συγκεκριμένο αδίκημα υποβαθμίστηκε σε πλημμέλημα στη βασική του μορφή. Στην περίπτωση που η φωτιά στο δάσος είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή προβλέπεται πρόσκαιρη κάθειρξη, πέντε έως δεκαπέντε χρόνια.
Παράλληλα, επαναφέρεται το αδίκημα της αλιείας σε χωρικά ύδατα και αυστηροποιείται η προβλεπόμενη ποινή. Σκοπός της συγκεκριμένης τροποποίησης, είναι η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος από την αλόγιστη και μη ελεγχόμενη αλιεία και ως εκ τούτου η προώθηση μέτρων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, η οποία επιδρά και στον τομέα της αλιείας.