Νίκος Τσούλιας: Όταν άλλαξε το Εκπαιδευτικό Παράδειγμα στην Ελλάδα! (B’ Μέρος)

3 Σεπτεμβρίου 1974 και οι διακυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ στην εκπαίδευση

Αν θέλαμε να δώσουμε τα βασικά πολιτικά και ιδεολογικά πεδία που συνεργούν καταλυτικά στην αλλαγή “εκπαιδευτικού παραδείγματος” στη χώρα μας με τις διακυβερνήσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ., πρέπει να τονίσουμε την ισχυροποίηση της κοινωνικής κινητικότητας, ως αποτέλεσμα της δημοκρατικοποίησης της γνώσης και της διεύρυνσης της πρόσβασης των νέων στα Πανεπιστήμια.
Παράλληλα, με τους νόμους για την οικογένεια και τη γυναίκα έσπασε το απόστημα μιας βαθιάς συντηρητικής αντίληψης, που αποτυπώθηκε στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στην έρευνα, στο επάγγελμα.
Το ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό αίτημα για “Δημόσια Δωρεάν Παιδεία – 15% δαπάνες για την παιδεία” κυριαρχεί στην ατζέντα τόσο του κοινοβουλευτικού διαλόγου όσο και της κοινωνίας. Είναι η εποχή των συνεχών κατακτήσεων προς όφελος της εκπαίδευσης.
Το σχολείο που δημιούργησαν οι κυβερνήσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ. είναι ένα άλλο σχολείο, προοδευτικό, ανοιχτό στα ρεύματα της εποχής, προσαρμοσμένο στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Έχει σπάσει τους αρμούς του βαθύ συντηρητισμού και αναχρονισμού, που χαρακτήριζε το σχολείο της Ν.Δ.
Και να ποια είναι τα πιο σημαντικά αποτελέσματα αυτού του προοδευτικού σχολείου.

1. Συνέργησε καθοριστικά στην κοινωνική κινητικότητα, που παίρνει μαζικές διαστάσεις όλη αυτή την περίοδο.
2. Άμβλυνε τις κοινωνικές ανισότητες. Παιδιά αγροτικών οικογενειών και γενικότερα οικογενειών εργαζομένων μπορούν να σπουδάζουν και να γίνονται επιστήμονες σε μαζική κλίματα – και όχι επιλεκτικά, όπως ήταν μέχρι τότε. Η μέγιστη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, για παράδειγμα, έχει μια τέτοια “κοινωνική καταγωγή”.
3. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη της Ελλάδας αυτή την περίοδο οφείλεται – σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ και της UNESCO – σε σημαντικό βαθμό στην ευρεία μορφωτική ανέλιξη των νέων.
4. Καλλιεργήθηκε τόσο έντονα η απαίτηση για εκπαίδευση των νέων στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, που υπερβαίνει κάθε άλλη σχετική αναφορά σε χώρα της Ευρώπης (και που ίσως αποκτά και στοιχεία υπερβολής).
5. Ένα πολύ μεγάλο μέρος του σημερινού ελληνικού πληθυσμού έχει γευθεί τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης και έχει βελτιώσει καταλυτικά το μορφωτικό του και το κοινωνικό του status.

Ήταν όλα ρόδινα στην εκπαίδευση στις διακυβερνήσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ.; Φυσικά και όχι. Λάθη, παραλείψεις, αδυναμίες, αλαζονείες κλπ υπήρξαν και δεν μπορούν να αγνοηθούν. Και πιο πολύ το μελανό σημείο της διαθεσιμότητας εκπαιδευτικών – όμως με συνθήκη μικτής και συγκυριακής διακυβέρνησης.
Όταν αλλάζει το “εκπαιδευτικό παράδειγμα” στη χώρα μας και γίνεται από τα πιο προοδευτικά στην Ευρώπη και η εδραιωμένη πια κουλτούρα για παιδεία και η μόρφωση γίνονται οι μεγάλες, οι ιστορικές και διαχρονικές κατακτήσεις της ελληνικής κοινωνίας, τότε οφείλουμε να αξιολογούμε την όλη πολιτική και εκπαιδευτική εικόνα των διακυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ με τη βαρύ αποτύπωμα της πραγματικότητας!
Σήμερα, όλο και περισσότεροι συνειδητοποιούν την ιστορική προσφορά του ΠΑΣΟΚ – μετά το λαϊκίστικο και δεξιό και ακροδεξιό συνάμα ανάθεμα σε αυτό το κόμμα ως ο μοναδικού υπαίτιου όλων των δεινών. Όμως, η πραγματικότητα μπορεί να καλυφθεί από τις κραυγές των αγανακτισμένων (από όλο το υπόλοιπο πολιτικό φάσμα!) μόνο πρόσκαιρα. Ζητούσαν να απολογηθούμε εμείς οι πασόκοι ακόμα και στη ναζιστική Χρυσή Αυγή (τα άλλα κόμματα σιωπούσαν, καιροφυλακτούσαν, συναινούσαν) και την ανέδειξαν τρίτο κοινοβουλευτικό κόμμα! Η απόλυτη βαρβαρότητα.
Οφείλω να θέσω ένα απλό ερώτημα. Μετά τις διακυβερνήσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ., ποια θετικά στοιχεία έχουν προστεθεί στο εκπαιδευτικό μας σύστημα από τις άλλες μετέπειτα κομματικές διακυβερνήσεις; Τώρα, πολύ απλά, όλοι αρχίζουν να θυμούνται το ΕΣΥ, τα κοινωνικά δικαιώματα, τον εργατικό νόμο, τον Σύλλογο Διδασκόντων κλπ κλπ και όλα τα έργα του ΠΑΣΟΚ.
Έχοντας μελετήσει, ως έναν βαθμό την ιστορία της εκπαίδευσης, εκτιμώ ότι η περίοδος των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων του ΠΑ.ΣΟ.Κ. είναι η πιο ριζοσπαστική και δημοκρατική εποχή για την παιδεία και για το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας. Μόνο οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των κυβερνήσεων του Ελευθέριου Βενιζέλου στις αρχές του 20ου αιώνα – σε εποχές βέβαια σκληρού διχασμού – μπορούν να συγκριθούν μαζί τους.
Η σοσιαλδημοκρατία δεν έχει καμιά σχέση με τη φτηνές επικοινωνιακές πολιτικές ούτε του άκρως σκληρού νεοφιλελευθερισμού της Ν.Δ. ούτε με τους ατέλειωτους λαϊκισμούς και τους αριστερίστικους καιροσκοπισμούς του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Είναι το πολιτικοϊδεολογικό ρεύμα και οι διακυβερνήσεις, που κυριάρχησαν στη Δυτική Ευρώπη στις δεκαετίες 1970, 1980, 1990 και διαμόρφωσαν το καλύτερο ιστορικό πλαίσιο ευημερίας, προόδου, δημοκρατίας, δικαιωμάτων των εργαζόμενων, που υπήρξε ποτέ στην πορεία της ανθρωπότητας!
Η ιστορία ως ο πιο δίκαιος κριτής και ως τελικός αποτιμητής έχει ήδη αποφανθεί όχι μόνο για την ιστορική προσφορά του ΠΑ.ΣΟ.Κ αλλά κυρίως για τη διαχρονικότητα και τη δημοκρατικότητα των πολιτικών του. Αυτό είναι και το ελπιδοφόρο και δυνατό μήνυμά του.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 145 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια