O Tζο Μπάιντεν κι οι στενοί συνεργάτες του ήταν ενθουσιασμένοι το πρωί της Τετάρτης, 11 Αυγούστου, μετά τις απανωτές νίκες στη Γερουσία με την έγκριση του πακέτου των 1,2 τρισ. δολαρίων για τις υποδομές και του συμπληρωματικού πακέτου των 3,54 τρισ. για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής ατζέντας των Δημοκρατικών.
Βλέποντας στην οθόνη της τηλεόρασης στην ιδιωτική τραπεζαρία του προέδρου των ΗΠΑ την καταμέτρηση των ψήφων στη Γερουσία, ο Μπάιντεν κι η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις ύψωσαν θριαμβευτικά τις γροθιές τους. Ο Μπάιντεν περίμενε με ανυπομονησία να ξεκινήσει σε λίγες μέρες τις διακοπές του, η διάθεσή του ήταν εξαιρετική. Αλλά την ίδια ώρα, μια καταστροφή καραδοκούσε στην άλλη πλευρά του πλανήτη: στο Αφγανιστάν.
Το εφιαλτικό πενθήμερο που ακολούθησε και το χάος μέσα στην κυβέρνηση Μπάιντεν κατέγραψε το Politico βάσει συνεντεύξεων που πήρε από 33 Αμερικανούς αξιωματούχους και βουλευτές, πολλοί εκ των οποίων ζήτησαν να μην αποκαλυφθεί η ταυτότητά τους καθώς περιέγραφαν ευαίσθητες συζητήσεις που διεξήχθησαν κεκλεισμένων των θυρών.
Μέχρι το πρωί της Τετάρτης 11 Αυγούστου, ώρα Ουάσιγκτον κι ενώ σουρούπωνε στην κεντρική Ασία, η κυβέρνηση του Αφγανιστάν έχανε τάχιστα τον έλεγχο της χώρας καθώς προήλαυναν ακάθεκτοι οι Ταλιμπάν, την ώρα που ολοκληρωνόταν η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, που είχε διατάξει ο Μπάιντεν από τον Απρίλιο. Λίγες μέρες νωρίτερα οι ισλαμιστές είχαν καταλάβει τη Ζαράνζ, την πρώτη μιας σειράς πρωτευουσών επαρχιών που θα έπεφταν στα χέρια τους σε έναν αστραπιαίο πόλεμο, που αιφνιδίασε Αμερικανούς αξιωματούχους με την ταχύτητά του. Οι περισσότεροι κορυφαίοι διπλωμάτες και στρατηγοί των ΗΠΑ υπέθεταν ακόμη ότι είχαν άπλετο χρόνο να προετοιμαστούν για μια κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, κάποιοι μάλιστα θεωρούσαν ότι θα χρειάζονταν έως και δύο χρόνια για να συμβεί κάτι τέτοιο έχοντας εμπιστοσύνη στη στρατηγική των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας να ταμπουρωθούν στις πόλεις για να υπερασπιστούν τα πολυπληθή αστικά κέντρα, παρά τις προειδοποιήσεις ορισμένων στρατιωτικών αξιωματούχων και υπηρεσιών ασφαλείας για τον κίνδυνο κατάρρευσης της αφγανικής κυβέρνησης.
Λίγες ώρες νωρίτερα, άλλωστε, ο Μπάιντεν εξέφραζε δημοσίως την ελπίδα ότι ο αφγανικός στρατός θα συγκρατούσε την παλίρροια των Ταλιμπάν: «Νομίζω ότι υπάρχει ακόμη μια τέτοια πιθανότητα», είπε την Τρίτη 10 Αυγούστου στους δημοσιογράφους στο Λευκό Οίκο. Αλλά οι εξελίξεις έμελλαν να τον διαψεύσουν. Μέχρι την επομένη οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας είχαν εγκαταλείψει τις επαρχίες Μπανταχσάν, Μπαγλάν και Φαράχ στους επιτιθέμενους ισλαμιστές, που ανέβαζαν ταχύτητα.
Το κλίμα ήταν βαρύ κι οι εξελίξεις τόσο δυσοίωνες που ο Μπάιντεν διέταξε τους Όστιν και Μάιλι να ετοιμάσουν ένα σχέδιο για την ανάπτυξη πρόσθετων στρατευμάτων στο Αφγανιστάν ώστε να διασφαλιστεί η εκκένωση του αμερικανικού προσωπικού, ενώ ζήτησε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να επεκτείνει τα σχέδια εκκένωσης των Αφγανών συμμάχων, που είχαν συνεργαστεί με τους Αμερικανούς (π.χ. διερμηνείς και μεταφραστές) και τώρα διέτρεχαν θανάσιμο κίνδυνο από τους Τάλιμπάν και να χρησιμοποιηθούν όχι μόνον πολιτικά, αλλά και στρατιωτικά αεροσκάφη. Τέλος όρισε μια νέα σύσκεψη για επανεκτίμηση της κατάστασης στις 07:30 το πρωί της επομένης.
12 Αυγούστου «Ω, σκατά»
Τα νέα που έφθαναν από το Αφγανιστάν το πρωί της Πέμπτης ήταν δυσοίωνα. Το συμπέρασμα της ενημέρωσης από τις μυστικές υπηρεσίες ήταν ότι η κατάσταση ήταν τόσο ρευστή, που η έδρα της κυβέρνησης στην Καμπούλ ίσως να έπεφτε «εντός εβδομάδων ή και ημερών», είπε ένας αξιωματούχος στο Politico, καμία σχέση με τις εκτιμήσεις ότι θα άντεχε μήνες, ή ακόμη και δύο χρόνια από την αποχώρηση των Αμερικανικών και Νατοϊκών δυνάμεων. «Νομίζαμε ότι είχαμε μήνες μπροστά μας για να εκκενώσουμε την πρεσβεία», πρόσθεσε ο αξιωματούχος, αλλά κάθε ώρα που περνούσε έπεφταν κι άλλα αστικά κέντρα στα χέρια των Ταλιμπάν, ανάμεσά τους και οι πρωτεύουσες των επαρχιών Γκάζνι και Μπατζίς. Ο Υπουργός Άμυνας εισηγήθηκε την αποστολή στρατευμάτων για την εκκένωση της πρεσβείας και την προστασία του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ, ο Σάλιβαν ζήτησε τη γνώμη των μελών του υπουργικού συμβουλίου κι όλοι συμφώνησαν.
«Ήταν η στιγμή που όλοι είπαν “να πάρει”, που έγινε επισήμως αντιληπτό ότι αντιμετωπίζουμε μια κρίση», είπε ο αξιωματούχος. Ο Σάλιβαν πήγε στο Οβάλ Γραφείο λίγο πριν τις 10:00 π.μ. κι ενημέρωσε τον Μπάιντεν, που σήκωσε το τηλέφωνο και ενέκρινε το αίτημα του Όστιν.
Την ίδια ώρα η ανησυχία εντεινόταν και στο Κογκρέσο καθώς κατέφθαναν τα νέα, οι εφιαλτικές ιστορίες και εικόνες από το Αφγανιστάν με τους γερουσιαστές να συζητούν μεταξύ τους για την προέλαση των Ταλιμπάν και τον Ρεπουμπλικανό Μάικλ Γουόλτς, τον πρώτο πρασινοσκούφη μέλος του Κογκρέσου και από τους πρώτους που πίεζαν για την εκκένωση των Αφγανών συμμάχων, να είναι σε διαρκή επικοινωνία με αξιωματούχους που συνδέονταν με τον Αφγανό πρόεδρο Ασράφ Γκάνι. Ο Γουόλτς είπε ότι οι αφγανικές δυνάμεις πίστευαν ότι μπορούσαν να ανατρέψουν την κατάσταση αν οι ΗΠΑ συνέχιζαν να τους παρέχουν αεροπορική υποστήριξη, μόνον που αυτή δεν ήταν αρκετή, αφού ο αφγανικός στρατός κατέθεσε σχεδόν μαζικά τα όπλα.
Προς το μεσημέρι της Πέμπτης αξιωματούχος του Λευκού Οίκου τηλεφώνησε στον Δημοκρατικό βουλευτή Τζέισον Κρόου, μέλος των Επιτροπών Ενόπλων Δυνάμεων και Πληροφοριών, για να τον ενημερώσει για την κατάσταση που χειροτέρευε ώρα με την ώρα. Ο Κρόου κι ο Γουόλτς πίστευαν πλέον ότι αν δεν επιταχυνθεί δραματικά η επιχείρηση εκκένωσης οι ΗΠΑ δεν θα προλάβαιναν να βγάλουν από το Αφγανιστάν όλους τους Αμερικανούς και Αφγανούς συμμάχους μέχρι την προθεσμία της 31ης Αυγούστου, που είχε ορίσει ο Μπάιντεν.
Το βράδυ της ίδιας μέρας το Πεντάγωνο ανακοίνωσε την αποστολή άλλων 3.000 στρατιωτών για την προστασία του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ και για να βοηθήσουν στην ασφαλή απομάκρυνση όσων Αμερικανών είχαν απομείνει, καθώς και Αφγανών και νατοϊκών συμμάχων. Ο Μπάιντεν είχε εγκρίνει εβδομάδες νωρίτερα τις προτάσεις του Όστιν για ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων – περιλαμβανομένου του αεροπλανοφόρου USS Ronald Reagan – και χιλιάδων στρατιωτών στην περιοχή σε περίπτωση εκκένωσης, αλλά τώρα κατέστη σαφές ότι δεν θα επαρκούσαν οι δυνάμεις αυτές.
13 Αυγούστου «Χάνουμε τάχιστα τον έλεγχο της κατάστασης»
Στην Ουάσιγκτον την ίδια ώρα, ο Τζέισον Κρόου ενημερωνόταν για τις εξελίξεις σε ειδική «σφραγισμένη» αίθουσα στο υπόγειο του Κογκρέσου. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα οι αμερικανικές δυνάμεις είχαν εγκαταλείψει την αεροπορική βάση Μπαγκράμ, που ήταν επί μακρόν η καρδιά των αμερικανικών επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν, καθώς το Πεντάγωνο έκρινε ότι οι λίγες χιλιάδες στρατιωτών που είχαν απομείνει στη χώρα δεν επαρκούσαν για τη φύλαξη της βάσης, την υπεράσπιση της πρεσβείας και την προστασία του αεροδρομίου της Καμπούλ.
Τα σχέδια, αντίθετα, προέβλεπαν τη χρήση ελικοπτέρων για τη μεταφορά Αμερικανών από το κτίριο της πρεσβείας στο κέντρο της αφγανικής πρωτεύουσας προς το αεροδρόμιο της Καμπούλ σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος ενεδρών μέσα στο κυκλοφοριακό κομφούζιο. Και τα σχέδια αυτά σήμαιναν ότι υπήρχε ο κίνδυνος να εκτυλιχθούν εφιαλτικές για τις ΗΠΑ σκηνές που ο Μπάιντεν είχε ορκιστεί ότι θα αποφευχθούν, σαν εκείνες κατά την δραματική εκκένωση της Σαϊγκόν το 1975 στη λήξη του Πολέμου του Βιετνάμ.
«Μέχρι το απόγευμα της Παρασκευής μου ήταν πλέον σαφές ότι χάνουμε τάχιστα τον έλεγχο της κατάστασης στην πρωτεύουσα, στο αεροδρόμιο κι ότι κινδύνευε η επιχείρηση εκκένωσης», είπε ο Κρόου. Ο ίδιος ενημερώθηκε ακόμη ότι το Πεντάγωνο θα ενέτεινε τις προσπάθειες για την επιχείρηση εκκένωσης όσον αφορά στον αριθμό των προς απομάκρυνση ατόμων, αλλά και σε ποιους θα έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα.
Το Πεντάγωνο δεν διέθετε περιεκτικό κατάλογο των Αφγανών που είχαν συνεργαστεί με τις ΗΠΑ και στελέχη του ακόμη συνέτασσαν την λίστα προτεραιότητας, παρά τις επανειλημμένες προειδοποίησης και τη διακομματική έκκληση στις αρχές Ιουνίου προς την κυβέρνηση Μπάιντεν να επεξεργαστεί «ένα λειτουργικό σχέδιο για την προστασία των Αφγανών εταίρων μας».
Στο μεταξύ Αμερικανοί αξιωματούχοι, ανάμεσά τους και οι υπουργοί Όστιν και Μπλίνκεν ήταν σε επαφή με τον Αφγανό πρόεδρο Γάνι, που όμως δεν έδωσε καμία ένδειξη ότι σκόπευε να εγκαταλείψει άμεσα τη χώρα. «Έδειχνε ότι ήταν πρόθυμος να παραμείνει και να δώσει μάχη», είπε αξιωματούχος του υπουργείου Άμυνας. Μόνον που η υπόσχεση του Γάνι αποδείχθηκε κούφια…
14 Αυγούστου «Ουάου! Συμβαίνει στην πραγματικότητα αυτό!»
Αξιωματούχοι του Πενταγώνου συνειδητοποιούσαν – πολύ αργά πλέον – ότι οι Ταλιμπάν είχαν εξαπολύσει παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους και μια αποτελεσματική εκστρατεία επιρροής εκμεταλλευόμενοι τη δυναμική των φυλών για να οικοδομήσουν σχέσεις με προύχοντες χωριών, που έπαιξαν καίριο ρόλο στην σχεδόν αναίμακτη προέλασή τους στη χώρα. Αλλά εξεπλάγησαν με την ταχύτητα που κατέρρευσε το ηθικό και η συνοχή του αφγανικού εθνικού στρατού. «Ουδείς αιφνιδιάστηκε που έπεσαν σαν χάρτινος πύργος, αλλά τόσο γρήγορα; Σαν να εξατμίστηκαν», είπε ο αξιωματούχος.
Ενόψει των καταιγιστικών εξελίξεων ο Μπάιντεν ενέκρινε εκείνο το πρωί την εισήγηση του υπουργού Άμυνας να σταλούν άλλοι χίλιοι στρατιώτες της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας για να συνδράμουν στην επιχείρηση εκκένωσης του προσωπικού από την Καμπούλ, ενώ άλλα δύο τάγματα παρέμεναν σε εφεδρεία στο Κουβέιτ. Ο Μπάιντεν ήταν ακόμη στο Καμπ Ντέιβιντ με λίγους συνεργάτες, όταν με μια μακρά δήλωση ανακοίνωσε την αποστολή των στρατευμάτων και τα βήματα που πάσχιζε να κάνει η κυβέρνησή του, προτού υπεραμυνθεί της απόφασής του για την απόσυρση από το Αφγανιστάν. «Ήμουν ο τέταρτος Πρόεδρος που προήδρευσε αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στο Αφγανιστάν – δύο Ρεπουμπλικανοί, δύο Δημοκρατικοί. Δεν θα περάσω τη σκυτάλη αυτού του πολέμου σ’ έναν πέμπτο».
15 Αυγούστου «Γ@μ… μένοι άνευ προηγουμένου»
Ο Μάιλι προειδοποίησε τους γερουσιαστές και τους βουλευτές ότι με την ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, ελλοχεύει ο κίνδυνος να είναι ξανά σε θέση να εξυφαίνουν από αφγανικά εδάφη σχέδια επιθέσεων η Αλ Κάιντα, το ISIS και άλλες τρομοκρατικές ομάδες, που επιδιώκουν να χτυπήσουν τις ΗΠΑ. Στο μεταξύ ο Όστιν είχε δώσει την έγκρισή του να κατευθυνθούν αμέσως προς την Καμπούλ άλλα δύο τάγματα της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, ανεβάζοντας σε περίπου 6.000 τον συνολικό αριθμό των ανδρών που διατάχθηκαν να σπεύσουν στην αφγανική πρωτεύουσα.
Αλλά ήταν πλέον αργά. Οι Ταλιμπάν είχαν ήδη καταλάβει αμαχητί την Τζαλαλαμπάντ, περικυκλώνοντας ουσιαστικά την Καμπούλ κι είχαν αρχίσει να μπαίνουν στην πρωτεύουσα συναντώντας ελάχιστη αντίσταση. Μέσα σε λίγες ώρες ο Γάνι εγκατέλειπε τη χώρα, οι Ταλιμπάν καταλάμβαναν το προεδρικό μέγαρο και πόζαραν για selfies στο γραφείο του, το αεροδρόμιο μετατρεπόταν σε προσφυγικό καταυλισμό με χιλιάδες Αφγανούς να αναζητούν τρόπους να φύγουν από τη χώρα και κάποιους εξ’ αυτών να γαντζώνονται ακόμη και από τους τροχούς αεροσκαφών την ώρα που τροχοδρομούσαν για να απογειωθούν.
Μέχρι το βράδυ είχε πάψει να κυματίζει η αστερόεσσα στην πρεσβεία των ΗΠΑ…
O απόηχος
Οι υπουργοί του Μπάιντεν είχαν μετάσχει σε πάνω από τριάντα συσκέψεις για την επεξεργασία διαφόρων σεναρίων μετά την ανακοίνωσή του για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου. Κάλυψαν σχεδόν τα πάντα, από το πώς θα διασφαλιστεί η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Καμπούλ και τι θα γίνει με τους Αφγανούς πρόσφυγες μέχρι το ποια θα είναι η καλύτερη διάταξη των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή σε περίπτωση που η κατάσταση ξεφύγει απ’ τον έλεγχο. Πολύ περισσότερες συσκέψεις έγιναν στο Πεντάγωνο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και διάφορες υπηρεσίες.
Αλλά όλα αυτά δεν στάθηκαν αρκετά για να προετοιμαστεί η κυβέρνηση Μπάιντεν για την κατάρρευση σε λίγες ημέρες της προσπάθειας των ΗΠΑ επί δύο δεκαετίες και με κόστος δύο τρισ. δολαρίων για τη στήριξη της αφγανικής κυβέρνησης. Ο Μπάιντεν είχε επιμείνει ότι ο αφγανικός στρατός θα πολεμούσε, αλλά δεν το έκανε – πλην μικρών εξαιρέσεων. Ο υπουργός Εξωτερικών Μπλίνκεν είχε απορρίψει το σενάριο πτώσης της Καμπούλ το Σαββατοκύριακο, αλλά συνέβη. Το σενάριο της «Σαϊγκόν», που φοβόταν ο Μπάιντεν, έγινε εφιαλτική πραγματικότητα.
Την ώρα που χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες πασχίζουν να σώσουν συμπατριώτες τους και απεγνωσμένους Αφγανούς, που φοβούνται για τις ζωές τους, εγείρονται αναπόφευκτα τα ερωτήματα για το πώς πιάστηκε έτσι στον ύπνο η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Επί σειράν ετών εκθέσεις προειδοποιούσαν ότι ο αφγανικός στρατός ταλανίζεται από διαφθορά, πεσμένο ηθικό και κακή ηγεσία. Αλλά ελάχιστοι είχαν συνειδητοποιήσει πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα.
Ένας πλήρης απολογισμός της ολιγωρίας και αδράνειας, του ελλιπούς σχεδιασμού που πολλοί στην Ουάσιγκτον καταγγέλλουν είναι καθ’ οδόν. Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί στο Κογκρέσο έχουν ορκιστεί να εξετάσουν σε σειρά ακροάσεων πιθανές αποτυχίες των υπηρεσιών πληροφοριών και προηγούμενες εσφαλμένες, όπως αποδείχτηκαν, εκτιμήσεις για τις δυνατότητες του αφγανικού στρατού. «Φαίνεται ότι όλοι στο Πεντάγωνο και οι υπηρεσίες πληροφοριών έμειναν άφωνοι από την ταχύτητα της προέλασης των Ταλιμπάν στην Καμπούλ», δήλωσε ο Δημοκρατικός βουλευτής Σεθ Μάουλτον και μέλος της επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της Βουλής των Αντιπροσώπων και βετεράνος του πολέμου στο Ιράκ. «Πώς έγινε αυτό; Έφταιγε έλλειψη πόρων; Αποτυχία στην εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης; Κάτι άλλο; Θα έπρεπε να είχαμε προετοιμαστεί γι’ αυτή την απρόοπτη κατάσταση και σαφώς δεν το κάναμε(…) Και δεν υπάρχει καμία δικαιολογία»…
Πολλοί στις ΗΠΑ περιμένουν τη «νεκροψία» για να εξαπολύσουν φλεγόμενα βέλη. «Πιστεύω ότι θα ακούσουμε πολλά «δεν φταίω εγώ”», λέει η Σάρον Μπερκ, με μακρά θητεία στη χάραξη της αμερικανικής πολιτικής για το Αφγανιστάν επί κυβερνήσεων του Τζορτζ Μπους του νεότερου και του Μπαράκ Ομπάμα. «Έχει ενδιαφέρον, αν προσθέσουμε όλα τα “δεν φταίω εγώ”, τότε ποιος φταίει;».
Το Καραμανδάνειο Νοσοκομείο Παίδων επισκέφθηκε το πρωί του Σαββάτου 21 Δεκεμβρίου αντιπροσωπεία της περιφερειακής παράταξης…
Στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό του 2025, ο Πρωθυπουργός παρουσίασε το μεγάλο αφήγημα της ΝΔ…
Χθες, την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, την πιο μικρή μέρα του χρόνου με το μεγαλύτερο…
Ο Δήμος Αθηναίων, θέλοντας να δώσει την ευκαιρία στις μαθήτριες και τους μαθητές να απολαύσουν…
Μια καταιγίδα οργής της ακροδεξιάς άναψε σε όλη την Ευρώπη το βράδυ της Παρασκευής, αφού…
Η Χαμάς και δύο ακόμη παλαιστινιακές οργανώσεις (ο Ισλαμικός Τζιχάντ και το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση…