Ζέφη Δημαδάμα*: «Παίζοντας με τη φωτιά» – Πυρκαγιές, κλιματική κρίση και βιώσιμη διαχείριση των δασών

Οι πυρκαγιές μαίνονται στη χώρα μας, στη Μεσόγειο αλλά και σε πολλές περιοχές της γης υπενθυμίζοντάς μας τη μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση που αντιμετωπίζουμε.
Δυστυχώς η οργή και η θλίψη των περισσότερων από εμάς για τις “εικόνες αποκάλυψης” και καταστροφής θα κρατήσει για λίγες μέρες, όπως και οι υποσχέσεις για νέα μέτρα πρόληψης ή καταστολής ανάλογων φαινομένων στο μέλλον.
Όταν ξεκίνησε η συζήτηση για την ανάγκη υιοθέτησης της βιώσιμης, της πράσινης ανάπτυξης δεκαετίες πριν, εισήχθη στη συζήτησή μας ο όρος της διαγενεακής ισότητας.
Η διαγενεακή ισότητα και η διαγενεακή αλληλεγγύη προάγουν την αρχή ότι οι ανάγκες των σημερινών γενεών πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένες με την ικανοποίηση των βασικών αναγκών «όλων των μελλοντικών γενεών”. Σήμερα κάτι τέτοιο φαντάζει αδύνατο ή εντελώς ουτοπικό και φυσικά υπάρχουν ευθύνες για αυτό.
Η κλιματική αλλαγή, η οποία μετατράπηκε ήδη σε κλιματική κρίση, “καλπάζει” ακυρώνοντας τα μοντέλα πρόβλεψης, καθώς οι επιπτώσεις των παραπάνω είναι “τραγικά” ισχυρότερες σε ένταση και εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι προβλεπόταν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ιούλιος του 2021, ο οποίος είναι ο πιο καυτός μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη και ο τρίτος θερμότερος παγκοσμίως. Στη Νότια Ευρώπη κατεγράφησαν υψηλότατες θερμοκρασίες, αγγίζοντας ακόμη και τους 47 βαθμούς Κελσίου κατά περιοχές.
Συνέπεια αυτών είναι και οι ανεξέλεγκτες φωτιές που λόγω εμπρησμών που είναι η πλειοψηφία (εκουσίων ή ακούσιων) ή άλλων αιτιών εξαπλωθήκαν γρήγορα. Αποτέλεσμα έως τις 5 Αυγούστου να έχει καεί 55% περισσότερη έκταση σε όλη την Ευρώπη από τον μέσο όρο των προηγουμένων 12 χρόνων! Χωρίς να συνυπολογίζονται οι πυρκαγιές των τελευταίων ημερών σε Ελλάδα, Ιταλία κλπ!
Επομένως, ήταν μια αναπόφευκτη και αναμενόμενη καταστροφή; Όχι φυσικά! Εδώ και δεκαετίες καταγράφονται και αναδεικνύονται τα παραπάνω και υπογραμμίζονται, φυσικά και στη χώρα μας, οι ξεπερασμένες πολιτικές στη δασοπροστασία, στη διαχείριση των δασών καθώς και η ανάγκη αλλαγής των στρατηγικών πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών.
Ενώ οι πολιτικές πρόληψης είναι εξαιρετικά αδύναμες όπως και η ουσιαστική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, εξαιρετικά αδύναμες και “εκτός τόπου και χρόνου” είναι και οι υπάρχουσες πολιτικές καταστολής των πυρκαγιών χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τον αντίκτυπο της παγκόσμιας θέρμανσης στην “ευφλεκτότητα” των περιοχών σε δάση ή σε εγκαταλελειμμένη γεωργική γη ή και σε επεκτεινόμενα αστικά κέντρα (βλ. προάστια της Αθήνας). Η τραγωδία που βιώσαμε και θα βιώνουμε το επόμενο διάστημα, με τις πυρκαγιές στην Αττική, στην Εύβοια, στην Ηλεία, στη Μεσσηνία και στη Ρόδο βρήκε την ελληνική πολιτεία -για μια φορά ακόμη- ανέτοιμη.
Σε καμία περίπτωση η Πολιτική Προστασία, τα αντίστοιχα Υπουργεία , η Πυροσβεστική υπηρεσία και η αυτοδιοίκηση δεν έλαβαν τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα για τις υψηλότατες θερμοκρασίες, τον πρωτόγνωρο διαρκή καύσωνα των 7 και πλέον ημερών παρά τις προειδοποιήσεις. Σε καμιά περίπτωση τα πυροσβεστικά μέσα δεν ήταν επαρκή και καλά προετοιμασμένα, παρά την αυτοθυσία και την ακούραστη μάχη των πυροσβεστών και των εθελοντών.
Ταυτόχρονα, δεν πραγματοποιήθηκε καμιά επικαιροποίηση των σχεδίων πυροπροστασίας, ούτε οργανώθηκε μια ολοκληρωμένη στρατηγική πρόληψης με την αποψίλωση και τον καθαρισμό των δασών, δεν προχώρησαν στην διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών, ούτε στον έγκαιρο καθαρισμό κοινοχρήστων εκτάσεων από εύφλεκτα υλικά και σκουπίδια. Ακόμη και τα προστατευόμενα πάρκα ή οι εθνικοί δρυμοί δεν νοείται πλέον να μην υπόκεινται σε συστηματική δασική διαχείριση και σε τακτικές αποψιλώσεις.
Όλα τα παραπάνω αγνοήθηκαν συστηματικά. Η κυβέρνηση της ΝΔ όχι μόνο δεν ενσωμάτωσε τις νέες προκλήσεις στο σχεδιασμό και την προστασία των δασών αλλά έδειξε εμμονή σε ένα αναχρονιστικό και παρωχημένο σχεδιασμό με ελλείψεις και αστοχίες.
Δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες ζωές και αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο, αλλά θρηνήσαμε και θρηνούμε το μαζικό θάνατο ζώων, την καταστροφική απώλεια χλωρίδας και πανίδας και την οικονομική καταστροφή χιλιάδων ανθρώπων. Και για πρώτη φορά αντιμετωπίζουμε και στη χώρα μας τους κλιματικούς μετανάστες (εσωτερική μετανάστευση), μεγάλες ροές εκτοπισμένων ανθρώπων από τα σπίτια τους, την πόλη τους ή το χωριό τους χωρίς να ξέρουν αν, πως και πότε θα επιστρέψουν, με τι θα ασχοληθούν και αν θα καταφέρουν να αποκαταστήσουν τα κατεστραμμένα σπίτια, χωράφια ή επιχειρήσεις τους.
Όλα αλλάζουν. Η μεγαλύτερη απειλή, η κλιματική κρίση θα αποκαλύπτει την αδυναμία και την ανετοιμότητα των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν αυτήν αλλά και τις πολυεπίπεδες συνέπειές της.
Χωρίς χρονοτριβή, η ΕΕ έχει χρέος να υλοποιήσει άμεσα και συστηματικά τη “Νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Δάση για το 2030″, όπως εγκρίθηκε τον Ιούλιο 2021 από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η στρατηγική για τα δάση στοχεύει στην αύξηση της ποσότητας και της ποιότητας του δασικού πλούτου στην Ευρώπη, στην ενίσχυση της προστασίας τους, στην αποκατάσταση των εκτάσεων που επλήγησαν και στην εφαρμογή νέων επιστημονικών μεθόδων και τεχνικών που να βελτιώνουν την ανθεκτικότητά τους.
Στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής τα δάση αποτελούν βασικό μας σύμμαχο καθώς λειτουργούν ως δεξαμενές απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα ενώ συμβάλλουν στη διατήρηση της θερμοκρασίας των αστικών περιοχών σε φυσιολογικά επίπεδα κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, στην προστασία από τις πλημμύρες και τα ακραία θυελλώδη φαινόμενα κατά την διάρκεια του χειμώνα και στην καταπολέμηση της ξηρασίας και των ολέθριων επιπτώσεών της.
Εμείς έχουμε την αποκλειστική ευθύνη να διαφυλάξουμε το παρόν και το μέλλον του πλανήτη άρα να διασφαλίσουμε και τη δική μας επιβίωση.

* Η Ζέφη Δημαδάμα είναι Αναπληρώτρια Εκπρόσωπος Τύπου  ΚΙΝΑΛ, Αντιπρόεδρος Γυναικών Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PesWomen)  και Διδάσκουσα (ΕΔΙΠ) στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών & Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Δείτε τα 42 προηγούμενα άρθρα και συνεντεύξεις της Ζέφης Δημαδάμα