Νίκος Τσούλιας*: Η επιστήμη διώχνει τον φόβο, αναζητεί την ομορφιά!

Το πιο βασικό συμπέρασμα, που προκύπτει στις ημέρες μας με τη δοκιμασία της πανδημίας του covid – 19, είναι η συστηματική προσφυγή μας στην ιατρική, στην επιστήμη. Γιατί είναι μαζί με την κοινωνική και την προσωπική ευθύνη μας τα κύρια πεδία αντιμετώπισης του φονικού ιού.
Η επιστήμη διώχνει τον φόβο. Δεν ήταν έτσι πάντα. Αλλά με την ανάδυση του ορθολογισμού στην αρχαία Ελλάδα και με την ανάπτυξη της σύγχρονης επιστήμης στην Αναγέννηση και στην απαρχή της νεωτερικότητας τα πράγματα ξεκαθάρισαν. Τίποτα το υπερφυσικό δεν προκαλεί ούτε και αποδιώχνει τις ασθένειες. Στη φύση είναι οι αιτίες των πανδημιών και των ασθενειών και στα χέρια του ανθρώπου είναι η αντιμετώπισή τους.
Η μαγεία αρχικά και οι θρησκείες στη συνέχεια έκαναν …στην άκρη. Ο φόβος, που γεννιόταν πρωτίστως από το ανεξήγητο των πραγμάτων, δεν έχει πλέον νόημα. Τώρα η σκέψη του ανθρώπου μπορεί να ερμηνεύει τα πράγματα, να βρίσκει τις αιτίες και ως εκ τούτου να παρεμβαίνει προς όφελος της ανθρωπότητας. Φυσικά, δεν είναι όλα εύκολα και λυμένα, αλλά υπάρχει το έδαφος για να γίνεται υπέρβαση των προβλημάτων.
Ο ουρανός ήταν και είναι το πιο σταθερό “βιβλίο” του Σύμπαντος. Εκεί (και πέραν τούτου πλέον) διαβάζουμε το παρελθόν και το μέλλον της φύσης όλης. Οι αρχαίοι Έλληνες αλλά και άλλοι λαοί της αρχαιότητας δημιούργησαν μοτίβα, σχήματα, αστερισμούς, ερμηνείες. Όταν συνέβαινε κάποιο γεγονός – που δεν ήταν συνεχώς παρατηρήσιμο αλλά συνέβαινε ξαφνικά και σε απόσταση μεγάλης χρονικής κλίμακας -, αναστάτωνε τους πάντες. Ο ουρανός δεν προκαλούσε μόνο απορία και θαυμασμό μα και φόβο.
Η ιστορία, όπως πάντα, είναι αποκαλυπτική και διδακτική. Ας δούμε ένα πράγματι ιστορικό και καθοριστικό γεγονός. Μέχρι τον 17ο αιώνα η εμφάνιση των κομητών προκαλούσε φόβο, δέος, ενοχή. Εθεωρείτο κακό θεϊκό σημάδι. Όποια συμφορά ακολουθούσε χρονικά την εμφάνιση ενός κομήτη, αποδιδόταν σε αυτόν!
Το 1664 είχε απλωθεί πανικός στην Ευρώπη και η μεγάλη πυρκαγιά στο Λονδίνο αποδόθηκε στην εμφάνιση ενός κομήτη εκείνης της εποχής. Όμως… Υπήρξαν ο Νεύτωνας και ο Χάλεϋ, που ερμήνευσαν το γεγονός με τα μαθηματικά, με τη λογική και με την επιστήμη και οι κομήτες έπαψαν να είναι μηνύματα θεών, προάγγελοι συμφορών και δαίμονες της κόλασης!
Οι κομήτες …έγιναν φυσικά σώματα, που ξεκινούν από συγκεκριμένη περιοχή του ηλιακού μας συστήματος και κάνουν ελλειπτικές τροχιές γύρω από τον Ήλιο. Η αιτία της κίνησής τους είναι η απόλυτα καθολική δύναμη του Σύμπαντος, η βαρύτητα. Και όχι μόνο αυτό αλλά προσδιορίστηκαν και οι Νόμοι της, οι μαθηματικές εξισώσεις από τον Νεύτωνα – και η μαγεία και το υπερφυσικό χάθηκαν εν ριπή οφθαλμού.
Η απόλυτα επιτυχής πρόβλεψη του Χάλεϋ για την εμφάνιση του επόμενου κομήτη στην Ευρώπη κατέδειξε με τον πιο εμφαντικό τρόπο τον ορθολογικό τρόπο σκέψης του ανθρώπου. Πάνε οι μαγείες και οι θρησκευτικές δοξασίες. Πάει και ο φόβος αλλά και η δήθεν ενοχή του γένους του ανθρώπου…
Ο ουρανός, το σύμπαν πλέον είναι “καθαρά”. Δεν έχουν τίποτα το υπερφυσικό ή το μαγικό. Είναι απόλυτα φυσικά μα και μαγευτικά. Είναι πεδία προσεγγίσιμα, ερμηνεύσιμα και πηγή διαρκούς γνώσης. Μπορούμε να θαυμάζουμε και μόνο να θαυμάζουμε τον ουρανό. Να τον παρατηρούμε, να στοχαζόμαστε, να ονειρευόμαστε, να γράφουμε ποιήματα, να δημιουργούμε νέες αναβαθμίδες στη σκέψη μας.
Ο θαυμασμός του ουρανού (που συνδεσμώνει όλους τους ανθρώπους και όλων των καιρών) και το διαρκώς ανεξήγητο της Σύμπαντος (που είναι ανεξάντλητη πηγή έρευνας) μας κάνουν να αναζητούμε την ομορφιά στον ίδιο τον άνθρωπο, να καλλιεργούμε την ελευθερία του πνεύματός μας και να αγωνιζόμαστε για κοινωνική δικαιοσύνη. Η ασημαντότητα της μικρής γωνιάς μας μπορεί να μας τροφοδοτεί με την ομορφιά της ταπεινότητας.
Η επιστήμη είναι δύναμη απελευθέρωσης. Ζητάει από το στοχασμό μας και από τη φαντασία μας να ταξιδεύουν στον άπειρο χωροχρόνο. Να είναι πηγές γνώσης και γιατί όχι σοφίας. Η επιστήμη δεν είναι ψυχρή. Έχει συναίσθημα – αναζητεί την ομορφιά. Άλλωστε, ανακαλύπτοντας τον κόσμο δεν πλάθουμε τον εαυτό μας και τις κοινωνίες μας;.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 104 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια