Επιμέλεια: Τάσος Αποστολόπουλος
Σαν σήμερα, στις 12 Ιανουαρίου 1921, πέθανε ο «πατέρας» της λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης. Γεννήθηκε στο χωριό Γιάννιτσα (Ελαιοχώριο Καλαμάτας) και μεγάλωσε στην Καλαμάτα, όπου και τελείωσε το σχολείο.
Από τα μαθητικά του χρόνια είχε αναπτύξει ενδιαφέρον για την παραδοσιακή ζωή και, μαθητής γυμνασίου ακόμα, άρχισε να δημοσιεύει λαογραφικές μελέτες σε περιοδικά, όπως η Ευτέρπη και η Πανδώρα.
Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών φιλολογία (1868-1872) και νομικά (1874–1875) και το 1870 έγινε μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» εξέδωσε από κοινού με τον Σπυρίδωνα Λάμπρο τα Νεοελληνικά Ανάλεκτα Παρνασσού. Το 1871 βραβεύτηκε για τη μελέτη του Νεοελληνική Μυθολογία. Στο διάστημα 1876–1880 παρακολούθησε σπουδές στο Μόναχο, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον βυζαντινολόγο Καρλ Κρουμπάχερ.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε αρχικά στη Βιβλιοθήκη της Βουλής και από το 1884 κατέλαβε θέσεις στο Υπουργείο Παιδείας, αρχικά ως Τμηματάρχης Μέσης Εκπαίδευσης και έπειτα Γενικός Διευθυντής. Εισηγήθηκε μάλιστα τη διδασκαλία της δημοτικής στα σχολεία. Το 1890 έγινε καθηγητής Μυθολογίας και Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου διατέλεσε και πρύτανης.
Στο διάστημα 1889-1890 ήταν συνδιευθυντής του περιοδικού Εστία, μαζί με τον Γεώργιο Δροσίνη. Το 1908 ίδρυσε την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία (ο ίδιος είχε εισηγηθεί τον όρο «λαογραφία» ως αντίστοιχο των ευρωπαϊκών όρων Folklore και Volkskunde), το 1909 ξεκίνησε την έκδοση του περιοδικού Λαογραφία και το 1918 ίδρυσε το Λαογραφικό Αρχείο.
Ο Πολίτης συστηματοποίησε το έργο της λαογραφίας, ώστε να καλύπτει όλο το φάσμα των εκδηλώσεων του παραδοσιακού βίου: μνημεία λόγου (τραγούδια, παροιμίες, ευχές, διηγήσεις κ.α.), κοινωνική οργάνωση, καθημερινή ζωή (ενδυμασία, τροφή, κατοικία), επαγγελματικό βίο (γεωργικό, ποιμενικό, ναυτικό), θρησκευτική ζωή, δίκαιο, λαϊκή φιλοσοφία και ιατρική, μαγεία και δεισιδαιμονικές συνήθειες, λαϊκή τέχνη, χορός και μουσική. Η ενθάρρυνση της μελέτης της παραδοσιακής ζωής αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη θεματική και την τεχνοτροπία των ποιητών της Γενιάς του 1880 και των εκπροσώπων της ηθογραφικής πεζογραφίας.
Τα σημαντικότερα έργα του είναι:
- Μελέται επί του βίου των νεωτέρων Ελλήνων(2 τ., 1871-1874)
- Σπυρίδων Λάμπρος, Νικόλαος Πολίτης, επιμ. (1896) (στα Γερμανικά).Die Olympischen Spiele 776 – 1896 (Τόμος Α’). Αθήνα, Λειψία, Λονδίνο: Καρλ Μπεκ, F. Volckmar, H. Grevel and co. σελ. 218. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2010.
- Παροιμίαι(4 τ., 1899-1902)
- Παραδόσεις (1904)
- Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού (1914)
Πηγή: Βιβλιοθήκη ΑΠΘ
