Άκουγα πρόσφατα, στο Ά πρόγραμμα της ραδιοφωνίας, τον φίλο ποιητή και ιδιοκτήτη ενός μικρού βιβλιοπωλείου με παλαιά-σπάνια βιβλία, Γιάννη Πανουτσόπουλο, να υποστηρίζει την επαναλειτουργία των βιβλιοπωλείων. Η αλήθεια είναι πως διάβασα και την επιστολή-έκκληση των εκδοτών για άνοιγμα των βιβλιοπωλείων τη Δευτέρα 7 Δεκεμβρίου, καθώς και τις συνεχείς παραινέσεις της συγγραφέως Βικτώρια Χίσλοπ για “ανοιχτά βιβλιοπωλεία”, χώρια από τα κατά καιρούς δημοσιεύματα που υποστηρίζουν μια τέτοια εξαίρεση από την απαγόρευση.
Ασφαλώς και βρίσκω πως το αίτημα είναι ορθό και η αποδοχή του θα υπογραμμίσει τον σεβασμό της πολιτείας απέναντι στην αναγκαιότητα λειτουργίας του βιβλίου, της γνώσης και της ανάγνωσής του σε περίοδο καραντίνας.
Τα μικρά βιβλιοπωλεία δεν είναι όπως τα βιβλιοπωλεία-σούπερ μάρκετ, τα οποία αργά αλλά σταθερά πάνε να μοιάσουν στα συνηθισμένα… πολυκαταστήματα. Δεν με ενοχλεί η έννοια του πολυκαταστήματος, αλλά είμαι η γενιά η οποία «δέθηκε» με τα μικρά βιβλιοπωλεία, εκείνα που τόσο οι ιδιοκτήτες όσο και οι… πελάτες τους ήταν φτιαγμένοι από διαφορετικό «υλικό», με καθημερινή παρουσία για συζητήσεις, ανταλλαγές απόψεων, αναζήτηση νέων συγγραφέων, αγορές πρόσφατων και παλαιών εκδόσεων, αλλά και πολιτικό και ποδοσφαιρικό κουτσομπολιό κλπ. Ήταν στέκια διανοούμενων, συνήθως αποτελούμενα από δημοκρατικό κόσμο με αναζητήσεις, λίγο πολύ με κοινές εμπειρίες, που συνέδεαν την παρουσία τους στον χώρο με την κοινή επιθυμία της περισσότερης γνώσης.
Ήταν και το κλίμα της εποχής· λίγο πριν το πραξικόπημα του ’67, κατά την περίοδο της επτάχρονης Χούντας, όπως και μεταπολιτευτικά, μια που η επιθυμία, για γενικότερες αναζητήσεις ενδιαφέροντος υλικού, οδηγούσε σε συζητήσεις που είχαν πολύ ενδιαφέρον και κατέληγαν σε δημιουργικά πηγαδάκια…
Τα μικρά αυτά βιβλιοπωλεία, τα λέγαμε «φωλιές» και μέσα σ’ αυτές αναγνωρίζαμε, γνωρίζαμε και συνομιλούσαμε συχνά με γνωστούς ποιητές, συγγραφείς, διανοητές και πολλούς αριστερούς, δημοκράτες, εξόριστους, πρώην φυλακισμένους, πρωταγωνιστές πολιτικών γεγονότων και καταστάσεων, που τελειωμό δεν είχαν· η αλήθεια είναι πως πολλοί, από τους παλαιούς ταλαιπωρημένους των τότε πολιτικών καταστάσεων, είχαν γίνει δεινοί αναγνώστες βιβλίων για να αντέξουν τον χρόνο μέσα στο κελί τους. Αυτό τους έκανε, με την απελευθέρωσή τους, να στραφούν προς το βιβλίο και ως πωλητές, για λόγους επιβίωσης. Κατέληξαν να είναι φερέγγυοι μεσολαβητές βιβλίων, πολλοί έγιναν και εκδότες, από τη στιγμή που η συνεχής ενασχόλησή τους με αυτά τούς κατέστησε γνώστες πολλών λεπτομερειών γύρω από τις βιβλιοεκδόσεις.
Ένας γοητευτικός κόσμος, ο οποίος έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη διάδοση της γνώσης και στην πνευματική ανταλλαγή ιδεών, με τους ανθρώπους της αναζήτησης αισθητικών, φιλοσοφικών και γενικότερα πληροφοριακών πηγών στην εποχή πριν από το διαδίκτυο και τις ιντερνετικές ευκολίες.
Οι μικρές αυτές φωλιές μού έμοιαζαν πάντα με τις παλαιές μουσικές μπουάτ και μπορώ να πω πως είχα σχέσεις και με τα δύο αυτά παράλληλα… σύμπαντα, αφού έπαιζα κιθάρα στα μεν και σύχναζα στα δε…
Μικροί χώροι με άφθονο υλικό· τόσο, που οι πάγκοι- βιβλιοθήκες τους, σε πολλές των περιπτώσεων, ήταν στημένες κι έξω από το οίκημα που στεγάζονταν… Σε πολλές τέτοιες βιβλιοφωλιές, οι συγγραφείς και οι ποιητές εμφανίζονταν κι ακόμα εμφανίζονται, για να μιλήσουν για το καινούργιο τους βιβλίο και να το υπογράψουν παρουσία του αναγνώστη. Παράλληλα, διοργάνωναν βραδιές με παρουσιάσεις νέων δίσκων, νέων έργων, με ζωντανή μουσική από τον κάθε παρουσιαστή. Πλησίαζαν στη μορφή μιας φιλολογικής και πνευματικής Λέσχης, πολλές φορές με μεγάλη δραστηριότητα.
Έχω παρουσιαστεί αμέτρητες φορές με την κιθάρα μου σε τέτοιες βραδιές και, ομολογώ πως, έχω τις πιο ωραίες και ζεστές μνήμες…
Θα ήταν απερίσκεπτο να χάσουμε αυτή την παράδοση στη χώρα μας. Σε όλες τις πόλεις και τις κωμοπόλεις της Ελλάδας, οι βιβλιοφωλιές υπάρχουν στα πιο «κρυφά» σημεία των παλαιών περιοχών τους. Περπατήστε στο Μοναστηράκι (Γιουσουρούμ) και σε αντίστοιχα σημεία· εκεί θα συναντήσετε σκοτεινά υπόγεια, μικρές αποθήκες, πατάρια, καροτσάκια, εσωτερικές σκάλες σπιτιών, φορτωμένα όλα με βιβλία καλά, μέτρια, κακά, χείριστα. Μια απλωμένη αγκαλιά βιβλίων στη διάθεση καθενός περαστικού-επισκέπτη-περίεργου…
Δεν μπορώ να φανταστώ μια τέτοια δυνατή παράδοση να χάνεται μέσα στην καταναλωτική πραγματικότητα, που διαμορφώνει καταναλωτές χωρίς σκέψη και λιγότερο σκεπτόμενους αναγνώστες. Δεν υποστηρίζω την ακύρωση των μεγάλων βιβλιοπωλείων· αντιθέτως, γνωρίζω πως διαθέτουμε μεγάλα βιβλιοπωλεία με εξαιρετικές πνευματικές υπηρεσίες. Τα μικρά όμως είναι μια πραγματικότητα που επιζούν μέσα σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον, με απίστευτες επαγγελματικές αντιξοότητες.
Η συνέχιση της λειτουργίας αυτών των φωλιών γνώσης, δεν είναι παραλογισμός, ούτε προνομιακή διάκριση, αλλά μια συμβολική συμπαράσταση στους ανθρώπους του βιβλίου και στην συλλογική ανάγκη ανάγνωσης.
Δεν έχω πολλά επιχειρήματα για να υποστηρίξω περισσότερο μια τέτοια διάκριση, την εποχή μάλιστα που υπάρχει καθολική απαγόρευση και αποτροπή τής επικοινωνίας των ανθρώπων, σ’ αυτή την επικίνδυνη κορωναϊκή περίοδο. Την αγωνία μου εκφράζω, σχετική με τον προβληματισμό και την ανησυχία τού ενδεχόμενου να χαθεί η φωλιά τής ψυχής τού βιβλίου…
* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης
