Νίκος Τσούλιας*: Τι μετασχηματισμοί θα γίνουν στον κόσμο της εργασίας;

Είναι πολύ δύσκολο να γίνει τεκμηριωμένη ανάλυση για το εύρος και το βάθος των αλλαγών που ήδη προκαλεί και θα προκαλέσει συνολικά η πανδημία, η οποία έχει και αρκετό μέλλον. Πρώτη φορά εδώ και έναν αιώνα γνωρίζει η ανθρωπότητα μια τόσο μεγάλης έκτασης πανδημία, μια κρίση υγείας, που γίνεται καθολική και παγκόσμια κρίση. Φυσικά, υπάρχουν τα κλασικά εργαλεία ανάλυσης – τα οποία έχουν το αντίστοιχο ιδεολογικό χρώμα ανάλογα με την πολιτική ταυτότητα του αναλυτή – αλλά μήπως και αυτά δεν θα υποστούν μετασχηματισμούς, που δύσκολα ανιχνεύονται στην ολότητά τους;
Παρ’ όλα αυτά, η σκέψη του ανθρώπου και ιδιαίτερα η πολιτική σκέψη απαιτεί αναλύσεις, αλλιώς δεν μπορεί να σχεδιάσει ούτε να διαμορφώσει θέσεις και προτάσεις. Άλλωστε, έχουμε αρκετά ενδεικτικά στοιχεία στο προς τα που εξελίσσεται η πραγματικότητα (αλλά και κάποια αποδεικτικά ευρήματα) και έτσι υπάρχει μια μαγιά για έναν έστω αχνό προσδιορισμό των σημερινών πρωτόγνωρων μεταβολών.
Οι μετασχηματισμοί αφορούν όλο τα πεδία δράσης της ιστορίας: του κράτους, της πολιτικής, της ποιότητας ζωής, της κοινωνίας, της οικονομίας, των κινημάτων, των πολιτών / των ανθρώπων, των διαπροσωπικών σχέσεων κλπ. Εκείνο που πρέπει να τονίσουμε εξ αρχής είναι το γεγονός ότι όλες οι μεταβολές γίνονται βίαια και δεν ακολουθούν την κλασική διαδρομή της αποδοχής ή της απόρριψης, της ωρίμανσης, της σταδιακής προσαρμογής.
Οι πρώτες αποκρυσταλλώσεις αφορούν φυσικά την υγεία. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί από τον covid 19 και πάνω από ένα εκατομμύριο έχουν χάσει μέχρι τώρα τη ζωή τους. Προφανώς υπάρχουν και άλλες απώλειες ανθρώπινων ζωών (π.χ. με σοβαρές χρόνιες παθήσεις) ως «παράπλευρες απώλειες», λόγω μπλοκαρίσματος των συστημάτων υγείας που δίνουν αναγκαστικά προτεραιότητα στο μεγάλη απειλή του κορονοϊού.
Το δεύτερο πεδίο αφορά τον κόσμο της εργασίας και την οικονομία.
α) Η αύξηση της ανεργίας και το κλείσιμο των επιχειρήσεων αλλάζει δραματικά τη ζωή των εργαζόμενων και χιλιάδες πολίτες βρίσκονται από τη μια ημέρα στην άλλη στο κενό. Και πολλοί απ’ αυτούς δεν έχουν καμιά ελπίδα, αφού βλέπουν να χάνεται δια παντός η δική τους επαγγελματική δράση.
β) Παράλληλα, οι εργασιακές σχέσεις αυτών που εξακολουθούν να εργάζονται εισέρχονται σε μαύρα σκοτάδια. Ακόμα και όταν εργάζονται από το σπίτι τους και φαινομενικά θεωρούμε ότι κάτι τέτοιο λειτουργεί θετικά, τα πράγματα στην ουσία είναι δυσοίωνα.
γ) Δεν υπάρχει ωράριο απασχόλησης και το πολύ μεγάλο μέρος της ημέρας είναι η εξ αποστάσεως εργασία.
δ) Παράλληλα, οι αμοιβές περικόπτονται χωρίς καμιά ένσταση, αφού καιροφυλακτεί η απειλή της απόλυσης. Ακόμα και το «μισή δουλειά – μισός μισθός» ισχύει σε λίγες περιπτώσεις.
ε) Η απασχόληση είναι συνήθως προσωρινή με συμβάσεις μικρής διάρκειας, για να μπορούν να είναι πιο εύκολες και οι απολύσεις. Η αβεβαιότητα των εργαζομένων είναι το καθημερινό άγχος τους.
Υπάρχει μια γενική παραδοχή σε όλες σχεδόν τις αναλύσεις των ειδικών επί του θέματός μας. Με το σύνολο των αλλαγών που επιφέρει η πανδημία, ο βίαιος ψηφιακός μετασχηματισμός και κυρίως οι κρατούσες νεοφιλελεύθερες πολιτικές αυξάνουν δραματικά οι ανισότητες τόσο μεταξύ των κρατών όσο και στο εσωτερικό των κρατών. Έχουμε απότομη αύξηση της περιθωριοποίησης ευρέων κοινωνικών στρωμάτων!
Υπάρχει και μια άλλη εξίσου γενική παραδοχή. Η όποια διάσωση της οικονομίας και του κοινωνικού ιστού έχει επιτευχθεί, οφείλεται στη λειτουργία του κράτους και όχι των αγορών, που έχουν αυτοαναγορευτεί – με τη συνέργεια των δεξιών και συντηρητικών πολιτικών – ως μοναδικά υποκείμενα της ιστορίας.
Είναι προφανές ότι ο νεοφιλελευθερισμός αντί να αμβλύνει τις επιπτώσεις της πανδημίας τις οξύνει και της χρησιμοποιεί μάλιστα για την καλύτερη αναπαραγωγή της κυριαρχίας του. Και εδώ είναι μείζον πολιτικό πρόβλημα! Αλλά επ’ αυτού και επί των άλλων επιπτώσεων στον κόσμο της εργασίας και επί των γενικότερων αλλαγών λόγω της πανδημίας θα συνεχίσουμε…

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 87 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια