Καλημέρα με πρόσωπα και γεγονότα της Μεσσηνίας – Σαν σήμερα……18 Οκτωβρίου 1817. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία ο Ηλίας Χρυσοσπάθης

Επιμέλεια: Τάσος Αποστολόπουλος
Σαν σήμερα, στις 18 Οκτωβρίου 1817, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία ο Μεσσήνιος Ηλίας Χρυσοσπάθης. Είχε γεννηθεί στο χωριό Κοτρώνι Μεσσηνιακής Μάνης το 1789 και από μικρός φανέρωσε δείγματα ευφυΐας, ενώ τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε από το πατέρα του. Αν και αγαπούσε τα γράμματα δεν τα συνέχισε, αλλά από τον όρμο του Άγιου Δημήτρη μπάρκαρε στα Μανιάτικα πειρατικά πλοία για να πολεμήσει τους επιδρομείς Αλγερινούς και Τούρκους.
Έγινε αρχηγός ομάδας συμπατριωτών του, λαμβάνει μέρος σε σκληρούς αγώνες, γνωρίζεται με Έλληνες και ξένους καπεταναίους και συνεργάζεται για τη συστηματική δίωξη των Αλγερινών πειρατών που ερήμωναν τα παράλια της Ελλάδος.
Με την αγαπημένη του «Γαλιότα» επιστρέφει στο Κότρωνα και δημιουργεί σώμα 30 αντρών που συντηρεί ο ίδιος και κατατάσσονται στον Αγγλικό στρατό στη Ζάκυνθο. Όταν το 1806 οι Άγγλοι συγκρότησαν τάγμα από Έλληνες στρατιώτες, υπό το στρατηγό Τζώρτζ, δόθηκε στο Χρυσοσπάθη ο βαθμός του λοχαγού και ετέθη υπό τη διοίκηση του Κολοκοτρώνη, που ήταν αρχηγός των Ελληνικών δυνάμεων της Ζακύνθου. Εκεί γνωρίστηκε και συνδέθηκε στενά με πολλά εξέχοντα πρόσωπα που αργότερα διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη διάδοση της Φιλικής Εταιρίας και στην απελευθέρωση της Πατρίδος μας.
Με τη διάλυση από τους Άγγλους των Ελληνικών ταγμάτων της Ζακύνθου, ο Χρυσοσπάθης με τον Αναγνωσταρά και το Παν. Δημητρόπουλο, πήγαν στη Ρωσία για να ζητήσουν μέσω του κόμιτα Καποδίστρια, από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο, τους μισθούς που τους χρωστούσε η Ρωσία.
Ο Καποδίστριας εκτίμησε το Χρυσοσπάθη τον οποίο πλησίασε ο Σκουφάς, του μίλησε για τη Φιλική Εταιρία και τον χειροτονεί στην αρχή ως αφιερωμένο και στη συνέχεια ως μεγάλο απόστολο. Μετά τη η μύησή του, που έγινε στις 18 Οκτώβρη 1817, έφυγε από την Οδησσό, γύρισε όλη τη Βαλκανική και μύησε εκατοντάδες Έλληνες πατριώτες.
Οι νεώτεροι ερευνητές της Ιστορίας μας, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη δράση του Χρυσοσπάθη, συμφωνούν πως ο φλογερός αυτός Φιλικός «..έγινε ένας από τους πιο δραστήριους αποστόλους της Φ.Ε. Απ’ όπου περνούσε και συναντούσε φίλους και γνωστού του, τους μυούσε. Το έργο του, σαν κατηχητή είναι τεράστιο και οι κατηχηθέντες υπολογίζονται σε εκατοντάδες…».
Το 1818 επιστρέφει στην Οδησσό και μετά από νέες οδηγίες πηγαίνει στη Κωνσταντινούπολη, όπου μύησε τον Γαβριήλ Κατακάζην, γαμπρό των Υψηλαντών, τους οποίους στη συνέχεια με εντολή του Χρυσοσπάθη, ο Κατακάζης προσπάθησε να μυήσει.
Από τη Κωνσταντινούπολη κατεβαίνει στη Μάνη (Αύγουστος) και κατηχεί φίλους και καπεταναίους, όπως τους Νικολάκη Χρηστέα (καπετάνιος Μελλιγγού), Γιάννη Καπετανάκη-Μαυρομιχάλη (Δ/ντή Πόρτο Κάγιο) ανιψιό του Πετρόμπεη κ.α.
Η σημαντικότερη όμως επιτυχία του το 1818, ήταν η μύηση στη Φιλική Εταιρία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Μπέη της Μάνης. Η μύησή του έγινε στις Κιτριές, στις 2 Αυγούστου 1818 και για τους σκοπούς της Φ.Ε. πρόσφερε 1.000 γρόσια, υποσχέθηκε άλλα 5.000 και 2.000 οπλοφόρους με την ίδια τους τη ζωή.
Η δράση του συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια στη Μάνη , Κωνσταντινούπολη, Ύδρα, Καλαμάτα, Σπέτσες κ.λ.π.
Όταν οι Μανιάτες θα υψώσουν τη σημαία της επανάστασης , στις 17 Μαρτίου 1821 στην Αρεόπολη, ο Χρυσοσπάθης, μαζί με άλλους καπετάνιους θα ξεχυθούν στη Μάνη και θα σημάνουν γενικό συναγερμό
Στις 22 Μαρτίου μπαίνει με δικό του σώμα, μαζί με τα άλλα μπουλούκι, στη Καλαμάτα και πιάνει θέση κοντά στο κάστρο και απέναντι στο Κονάκι (Διοικητήριο) του Αρναούτογλου. Είναι δίπλα από το Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στη παράδοση της Καλαμάτας και στη δοξολογία που ακολουθεί στους Αγίους Αποστόλους.
Πολέμησε στη πολιορκία της Κορώνης, της Μεθώνης στα Δερβενάκια, στο Άργος, στη μεγάλη μάχη του Δραγαμέτσου της Ρούμελης, στη φονική μάχη του Λάλα βοηθώντας τους Τριφυλίους επαναστάτες, στη μάχη των Τρίκορφων, στην οποία σκοτώνεται ο αδελφός του Ιωάννης, ενώ ο ίδιος τραυματίζεται βαριά.
Στη πολιορκία της Τριπολιτσάς, με 150 επίλεκτους Μανιάτες που ο ίδιος συντηρεί. Εκεί αρρώστησε από χολέρα και σώθηκε από ένα Μανιάτη εμπειρικό ασκληπιάδη και από το Πολωνό γιατρό Κουτσοβέκη.
Αργότερα, στην Ιστορική μάχη της Βέργας (Ιούνιος 1826) θα πάρει μέρος επικεφαλής δικού του πάλι σώματος και θα πολεμήσει ηρωικά όπως και σε όλες τις παραπάνω μάχες.
Οι πολύτιμες υπηρεσίες του αναγνωρίστηκαν από τον Καποδίστρια, ο οποίος τον διόρισε Γενικό Δ/ντή στη Σύρο. Δεν πρόφτασε όμως να αναλάβει τα νέα του καθήκοντα, γιατί «αρρώστησε ξαφνικά από πνευμονία» και πέθανε σε λίγες ημέρες.
Η Μάνη θρήνησε για το χαμό του και η παράδοση διατήρησε ένα από τα μοιρολόγια που ειπώθηκαν για το θάνατό του:
Κλάφτε βουνά! , Ταΰγετε! Μανάδες, νέοι γέροι
ούλοι πενθοφορέσετε κι εσείς καπεταναίοι,
Γιατί χαμπέρια ήρθασι ,μαύρα σαν το σκοτάδι,
Πώς ο κυρ’ Λιάς ξεψύχησε στα ξένα προψές βράδυ,
Συγνέφιασε .’σύ νουρανέ κι ας είναι μεσημέρι
Στέρεψε κι’ . εσύ θάλασσα στ’ ολόπικρο χαμπέρι.
Χάρε ν’ εσύ δεν σκέφτηκες την λεβεντιά του Λία ;
Γύναι , παιδί και δούλεψη για την . Ελευτερία ;
‘Η μπας, κακούργιε, σ’ έβαλεν ο φτόνοc κι’ η κακία;
Αν ίσως Λιά σε θέρισεν οχτρού πικρό φαρμάκι,
Σφαίρα καφτή να τόνε βρη κι’ αγιάτρευτο σαράκι,
Μα σαν σε πήρεν ο Θεός, χάε στο καλό Ηλία,
Και ‘μείς θε να σ’ ανάφτουμε λιβάνια και κερία!…
Πέθανε πάμπτωχος το 1829, αφού διέθεσε όλη του τη περιουσία για τις ανάγκες του Αγώνα του Έθνους, τόσο φτωχός που η χήρα του Διαμαντίνα δεν είχε την οικονομική δύναμη να συντηρήσει το μονάκριβο παιδί τους , το Διονύσιο ο οποίος, μετά από ενέργειες του Κυβερνήτη εισήχθη στο νεοσύστατο Εθνικό Ορφανοτροφείο της Αίγινας. Αργότερα η χήρα Χρυσοσπάθη για να μη πεθάνει από τη πείνα συνταξιοδοτήθηκε με 45 δραχμές το μήνα.

Πηγή: http://www.mani.org.gr/istor/hrisosp/hrisospathis.htm