Οι πρόσφατες ανακοινώσεις του Υπουργείου Παιδείας σχετικά με την έναρξη των μαθημάτων στις Σχολικές Μονάδες, μέσα στις σημερινές συνθήκες υγειονομικής κρίσης εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού αποτέλεσαν αντικείμενο έντονων επιφυλάξεων και αντιπαραθέσεων τόσο από το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας (γονείς και εκπαιδευτικοί) όσο και από κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς.
Κεντρικά σημεία αντιπαράθεσης και προβληματισμού αποτέλεσαν τα ακόλουθα ζητήματα:
Α. το πλήθος των μαθητών ανά τάξη, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, όπου παρατηρούνται φαινόμενα πληθωρικών τμημάτων και αιθουσών διδασκαλίας που δεν πληρούν τις ποιοτικές και ασφαλείς προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία τους.
Β. ο συστηματικός και ενδελεχής καθαρισμός των σχολικών κτιρίων καθόλη τη διάρκεια λειτουργίας του σχολείου, με ιδιαίτερη έμφαση σε ευαίσθητους χώρους όπως π.χ. τουαλέτες, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, εργαστήρια πληροφορικής κ.λ.π.
Γ. ο υγειονομικός έλεγχος κατά την είσοδο στο σχολείο όλων των μελών της σχολικής κοινότητας (χρήση μάσκας, θερμομέτρηση).
Δ. η ενίσχυση των σχολικών μονάδων σε είδη καθαριότητας και σε αντισηπτικά υλικά καθώς και η βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών κάθε σχολείου (διαμόρφωση ειδικού χώρου για την αντιμετώπιση κρούσματος covid19)
Ε. η διασφάλιση της αποστασιοποίησης των μαθητών στην αυλή και στην τάξη, αλλά και οι προϋποθέσεις πιστής τήρησης και εφαρμογής των σχετικών κανόνων και οδηγιών του ΕΟΔΥ και του Υπουργείου Παιδείας.
ΣΤ. ο επαναπροσδιορισμός της διάρκειας των διαλειμμάτων στο σχολείο αλλά και του ανάλογου χρόνου που διατίθεται ανά τάξη, καθώς και ο τρόπος των εφημεριών, αλλά και η αναπόφευκτη αναθεώρηση του ωρολογίου προγράμματος.
Ζ. η διδακτέα ύλη και η κάλυψή της σε περίπτωση πιθανής διακοπής των μαθημάτων και η εφαρμογή της εξ αποστάσεως διδασκαλίας
Η. η σφαιρική και πολύπλευρη ενημέρωση γονέων και μαθητών για θέματα covid19, καθώς και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την ψυχολογική υποστήριξη των μαθητών, όταν επιδεινωθούν κατά πολύ οι υγειονομικές συνθήκες και αυξηθούν επικίνδυνα τα κρούσματα.
Θ. η οργάνωση και λειτουργία του ολοήμερου σχολείου, ο μεγάλος συγχρωτισμός μεταξύ των μαθητών, αλλά και ο τρόπος σίτισής τους.
Ι. η επαρκής κάλυψη της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, αλλά και της διά ζώσης μέσα από αύξηση των προσλήψεων αναπληρωτών εκπαιδευτικών που θα κληθούν να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες λειτουργίας των σχολείων στη χώρα μας.
Αν θελήσει κανείς να κωδικοποιήσει τις παρατηρήσεις και τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν το τελευταίο διάστημα σχετικά με τα μέτρα που θα εφαρμόσει το Υπουργείο Παιδείας στα σχολεία της Α/θμιας και Β/θμιαςΕκπ/σης, προκύπτουν οι ακόλουθες διαπιστώσεις:
Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας:
- Περιορίστηκε στα απολύτως αυτονόητα, στοιχειώδη αλλά όχι επαρκή, όπως ακριβώς επιβεβαιώνεται και μέσα από το παράδειγμα των προσλήψεων των σχολικών καθαριστριών στα σχολεία. Πιο συγκεκριμένα με τη μετάθεση της χρηματοδότησης και της ευθύνης πρόσληψης από το Υπουργείο Παιδείας στο Υπουργείο Εσωτερικών των σχολικών καθαριστριών και την αλλαγή κριτηρίων επιλογής τους, δεν τροποποιήθηκε ούτε ως προς το ελάχιστο, ο συνολικός αριθμός προσλήψεων στα σχολεία, αφού ο αριθμός των 9.500 περίπου σχολικών καθαριστών,-στριών που ανακοίνωσε ο Υπουργός Εσωτερικών είναι ακριβώς ίδιος με τον αντίστοιχο της σχολικής χρονιάς 2019-2020. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία τίθεται εν αμφίβολω η δέσμευση των κυβερνητικών στελεχών ότι η καθαριότητα στο σχολείο θα γίνεται με επάρκεια κατά τη διάρκεια του κανονικού προγράμματος αλλά και μετά τη λήξη τους, καθώς μοιάζει αδύνατη η ενδελεχής καθαριότητα του σχολείου με δεδομένο τον ανεπαρκή αριθμό απασχολούμενων στον τομέα καθαριότητας του σχολείου.
- Απέφυγε παντελώς να διερευνήσει τη δυνατότητα υλοποίησης μέτρων και πρακτικών που εφαρμόζονται ήδη ή πρόκειται να εφαρμοστούν σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα και σε χώρες που αντιμετωπίζουν τον ίδιο ή και ακόμη μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων. Οι χώρες αυτές έχουν προετοιμαστεί και σχεδιάσει την οργάνωση του σχολικού προγράμματος ακολουθώντας πρωτότυπες, καινοτόμες πρακτικές με ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες, στους γονείς και μαθητές (Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Βοσνία, Σερβία κ.λ.π.). Ενδεικτικά παραδείγματα είναι: α. η εφαρμογή μέτρων όπως η μείωση αριθμών ανά τμήμα, β. η καθημερινή θερμομέτρηση με την άφιξη στο σχολείο, γ. η τήρηση απόστασης ενός μέτρου δ. τα υποχρεωτικά τεστ, ε. η χρησιμοποίηση και άλλων χώρων για τη διδασκαλία, όπως βιβλιοθήκες, γυμναστήρια, χώροι αναψυχής, δημοτικά πολιτιστικά κέντρα, στ. οι προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών και άλλου προσωπικού (στην Ιταλία 50.000 εκπαιδευτικοί), ζ. ο σχεδιασμός για την κατασκευή και μαζική προμήθεια στα σχολεία νέου τύπου εξοπλισμού μονών θρανίων που διευκολύνουν κατά πολύ το εκπαιδευτικό έργο στην τάξη και η. η δυνατότητα να επιλέγουν οι μαθητές άνω των 14 ετών τη διά ζώσης ή την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
- Επέδειξε έναν επίμονο αρνητισμό στην υιοθέτηση μέτρων και προτάσεων με ελάχιστο έως καθόλου οικονομικό κόστος, όπως αυτά που υπέδειξε σε ομιλία του στη Βουλή ο πρώην Υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, ο οποίος πολύ συνοπτικά πρότεινε την αποκεντρωμένη, ευέλικτη αντιμετώπιση του ανοίγματος από κάθε Περιφερειακή Διεύθυνση, υπό την καθοδήγηση του ΕΟΔΥ, με βάση κτιριακά, πληθυσμιακά, κοινωνικά, επιδημιολογικά κριτήρια και σε συνεργασία με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
- Δεν αξιοποίησε ούτε ενεργοποίησε το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής το οποίο στο διάστημα Ιουνίου-Αυγούστου 2020 θα μπορούσε να έχει διαμορφώσει εγκαίρως εισηγήσεις και προτάσεις σχετικά με:
α. τη διδασκαλία στις νέες συνθήκες διδακτικών αντικειμένων που χρήζουν αναπροσαρμογής όπως η Φυσική Αγωγή, οι Νέες Τεχνολογίες, τα Εικαστικά, η Μουσική, κ.α. β. την αναδιάρθρωση της ύλης των μαθημάτων, γ. τον τρόπο οργάνωσης επισκέψεων σε πολιτιστικούς θεσμούς, δ. την οργάνωση των διαλειμμάτων και ε. τη διαχείριση προβλημάτων των μαθητών που δυσφορούν με τη χρήση της μάσκας.
- Επαναπαύθηκε στις δάφνες της θετικής, κατά γενική ομολογία, εμπειρίας αλλά και των μοντέλων διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης που ακολουθήθηκαν υπό την καθοδήγηση των μελών του ΕΟΔΥ και στελεχών της κυβέρνησης κατά το διάστημα Μαρτίου- Ιουνίου 2020, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσει στη λογική της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας η αντίληψη ότι η επικοινωνιακή χρήση της πολιτικής μπορεί να υποκαθιστά την ουσία της.
Συνεκτιμώντας όλες τις παραπάνω κριτικές παρατηρήσεις χρειάζεται να ληφθούν τα ακόλουθα υγειονομικά και εκπαιδευτικά μέτρα προκειμένου να λειτουργήσουν με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα οι σχολικές μονάδες.
Στον υγειονομικό τομέα:
- να αυξηθεί ο αριθμός του προσωπικού που απαιτείται για την άρτια καθαριότητα των σχολείων με καθεστώς πλήρους απασχόλησης μέσω ειδικής χρηματοδότησης του Υπουργείου Εσωτερικών.
- να ληφθεί μέριμνα για την άμεση πρόσληψη ικανού αριθμού σχολικών νοσηλευτών που να καλύπτουν συστάδα όμορων σχολικών μονάδων, καθώς και βοηθητικού μη διδακτικού προσωπικού γενικών καθηκόντων μέσω προγραμμάτων που υλοποιούνται από τον ΟΑΕΔ με στόχο την εξυπηρέτηση αναγκών που αφορούν την επιστασία, την ασφάλεια και την υγιεινή του σχολείου σε περίπτωση εμφάνισης κρουσμάτων της νόσου.
- Να εξασφαλιστούν τα απαραίτητα μέσα προστασίας και να αυξηθεί η ποσότητα των υλικών καθαρισμού που θα χρησιμοποιούνται. Συγκεκριμένα, να υπάρξει πρόβλεψη για έκτακτες επιχορηγήσεις για την προμήθεια αυτών των υλικών από το Υπουργείο Εσωτερικών προς τις σχολικές επιτροπές όλων των Δήμων της χώρα σε συνδυασμό με τον αναγκαίο προσδιορισμό των ποσοτικών αναγκών σε υλικά καθαριότητας που αναλογούν σε καθημερινή βάση, ώστε να καταγράφονται οι εβδομαδιαίες, μηνιαίες, ετήσιες ανάγκες ανά σχολικό συγκρότημα και ομάδες σχολείων.
- να ακολουθούν οι εργαζόμενοι της καθαριότητας το ειδικό πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ με απόλυτη σχολαστικότητα.
- να εφαρμοστεί σύστημα ελέγχου και επιτήρησης της λειτουργίας και αποτελεσματικότητας του νέου μοντέλου.
- να συσταθεί Σχολιατρική Υποστηρικτική δομή (ανά δημοτική ενότητα) σε συνεργασία με τα Κέντρα Υγείας ή ξεχωριστά με εντεταλμένους γιατρούς με αρμοδιότητα να παρεμβαίνουν άμεσα σε περιστατικά που μπορούν να εκδηλωθούν κατά περιοχή.
Στον εκπαιδευτικό τομέα:
- να κατοχυρωθεί θεσμικά η μείωση του αριθμού των μαθητών στα μεγάλα αστικά κέντρα ανά τμήμα στα πρότυπα του μοντέλου που εφαρμόζεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με σκοπό την τήρηση των αναγκαίων αποστάσεων μεταξύ των μαθητών μέσα στην τάξη.
- να γίνουν έκτακτες προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών – αναγκαίο μέτρο που γίνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Ιταλία, Ισπανία, Δανία κλπ).
- να οργανωθούν επιμορφωτικά σεμινάρια στους εκπαιδευτικούς με αντικείμενο την τηλεκπαίδευση.
- να υπάρξει συγκεκριμένο σχέδιο για ψηφιακό εξοπλισμό στην εκπαιδευτική κοινότητα με καθολική πρόσβαση από όλους τους μαθητές, δίχως αποκλεισμούς και ανισότητες.
- να υλοποιηθούν προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για τη διεξαγωγή μαθημάτων εξ αποστάσεως και τη δημιουργία διδακτικών σεναρίων.
- να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο διαχείρισης πιθανών αρνήσεων εφαρμογής των μέτρων (αποστάσεις, μάσκα κλπ), κάποιων μαθητών Γυμνασίων – Λυκείων.
- να γίνουν τέλος ριζικές μεταβολές και αναδιαρθρώσεις της μαθησιακής διαδικασίας των σχολείων, όπως:
- Συνολική Αλλαγή του Ωρολόγιου προγράμματος
Ώρα έναρξης – Ώρα λήξης – Ώρα διαλείμματος
Διαφορετικές ώρες έναρξης – λήξης και διαφορετικές ώρες διαλλειμάτων. - Ζώνες λειτουργίας ανά τάξεις ( Α’, Β’, Γ’, Δ’, Ε΄, Στ΄ δημ. σχολείου και Α’, Β’, Γ’ Γυμνασίου, Α’- Β’ και Γ’ Λυκείου) ανάλογα με τον αριθμό μαθητών και το μέγεθος των αιθουσών.
- Αναθεώρηση ωραρίων εργασίας για την εκπαιδευτική διαδικασία εντός του σχολείου: Α’ Ζώνη: 8.15-12.00 , κενό 30 λεπτών για αποχώρηση (4ωρα για διδακτικές ώρες 45 λεπτών ή 6ωρα για διδακτικές ώρες 30 λεπτών) Β’ Ζώνη: 12.30-15.30.
- Σύμπτυξη ή και μείωση της ύλης (του περιεχομένου των θεματικών ενοτήτων του σχολικού προγράμματος)
- Αναθεώρηση της λειτουργίας του ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ με στόχο την αποσυμφόρησή του. Στο πλαίσιο αυτό η λήξη του κανονικού προγράμματος να ολοκληρώνεται στις 12:00 για τις τάξεις Α’, Β’ Γ’ και στη συνέχεια οι εν λόγω μαθητές να παρακολουθούν το πρόγραμμα του Ολοήμερου έως τις 14:00. Οι υπόλοιπες τάξεις (Δ’, Ε’ Στ’) να ολοκληρώνουν το κανονικό τους πρόγραμμα στη 13:15 και στη συνέχεια να παρακολουθούν το πρόγραμμα του Ολοήμερου έως τις 16:00. Για την αποτελεσματική λειτουργία του ολοήμερου σχολείου να θεσμοθετηθεί θέση υποδιευθυντή προγράμματος ολοήμερου σχολείου.
- Εφαρμογή νέου μοντέλου διδασκαλίας κατά το πρότυπο άλλων ευρωπαϊκών χωρών, π.χ. της Δανίας στο πλαίσιο του οποίου η διδασκαλία μεταφέρεται σε χώρους ανοιχτού πεδίου εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες με αντικείμενο το Περιβάλλον, τον Αθλητισμό και τον Πολιτισμό.
Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν ανοιχτό διάλογο με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να διασφαλιστεί ένα ασφαλές, λειτουργικό και αποτελεσματικό πλαίσιο προστασίας των παιδιών, των εκπαιδευτικών, και των γονέων, καθώς και συνέχισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας με όρους μιας νέας κανονικότητας χωρίς κινδύνους και εκπτώσεις.
* Ο Κώστας Ανθόπουλος, είναι μέλος του Δ.Σ. του Α΄ Συλλόγου Εκπαιδευτικών Α/βάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης
* Ο Περίανδρος Πετρόπουλος είναι γραμματέας του Συλλόγου δασκάλων/νηπιαγωγών Ν. Θεσσαλονίκης και
* Ο Γρηγόρης Σαρίδη είναι ειδικός συμβούλος του Δήμου Δέλτα Νομού Θεσασαλοινίκης.