Γιώργος Παπανδρέου: Η απόφαση Ερντογάν για την Αγία Σοφία δεν σηματοδοτεί διένεξη μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων

Διαβάστε σημεία της παρέμβασης Γιώργου Παπανδρέου πρώην πρωθυπουργού και βουλευτή Αχαΐας του Κινήματος Αλλαγής στην ειδική μόνιμη επιτροπή Ελληνισμού της Διασποράς:
«Σε ό,τι αφορά την Αγιά Σοφία, όλοι οι Έλληνες έχουμε αισθανθεί θλίψη για την ενέργεια της τουρκικής ηγεσίας και της τουρκικής δικαιοσύνης, για τη μετατροπή της από πολιτιστικό μνημείο σε τζαμί.
Αναλύοντας τη φύση του προβλήματος, θα θέσω μερικά ερωτήματα και θα προσπαθήσω να δώσω κάποιες απαντήσεις.
Είναι Ελληνοτουρκική διένεξη, το θέμα της Αγίας Σοφίας;
Αν και μας θίγει, θα ήταν λάθος να το περιορίσουμε ή να το ερμηνεύσουμε, ως ζήτημα Ελληνοτουρκικό. Είναι πολύ ευρύτερο. Το ότι είναι ευρύτερο, συμβάλει στην κινητοποίηση περισσότερων φωνών ανά τον κόσμο, δηλαδή, πέραν του Ελληνισμού. Έτσι πρέπει λοιπόν και εμείς να το ορίσουμε, ότι δεν πρόκειται για μια απλή Ελληνοτουρκική διένεξη.
Δεύτερον, είναι διένεξη μεταξύ ορθοδόξων ή γενικότερα Χριστιανών και Μουσουλμάνων;
Θεωρώ ότι αυτή είναι πιθανώς η πρόθεση, από την πλευρά του Ερντογάν. Να κινητοποιήσει αρχικά την εσωτερική του κοινή γνώμη, να κυριαρχήσει επί των πιο προοδευτικών δυνάμεων στην Πόλη, καθώς απειλείται εκλογικά από τους δημάρχους της αντιπολίτευσης, αλλά και να κινητοποιήσει τις πιο ακραίες θρησκευτικές φωνές του Ισλάμ, διεθνώς.
Άρα, ο συμβολισμός που θα ήθελε να δώσει είναι ακριβώς του Ισλάμ ενάντια στη Δύση και όχι μόνο απέναντι στο Χριστιανισμό. Θα έλεγα ότι, δεν είναι ο μόνος ηγέτης ή η μόνη πολιτική δύναμη σήμερα στην υφήλιο που θέλει και χρησιμοποιεί τη θρησκεία για πολιτικούς στόχους. Υπάρχουν αντίστοιχα φαινόμενα στη Μιανμάρ, με τους Ροχίνγκια, στη Μέση Ανατολή, το Ιράκ και τη Συρία με την καταδίωξη των Γιεζίντι και άλλων μειονοτήτων από το ISIS, την τεράστια διένεξη μέσα στο μουσουλμανικό κόσμο μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, τις πρόσφατες τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον Μουσουλμάνων στη Νέα Ζηλανδία ή Εβραίων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με λύπη είδαμε και τη βεβήλωση πολλών ιστορικών μνημείων, όπως τα αγάλματα του Βούδα από τους Ταλιμπάν.
Άρα ο στόχος, δεν είναι μία θρησκεία και πρέπει αυτό να το προσέξουμε, δεν είναι απλά ένα πλήγμα απέναντι στην Ορθοδοξία, είναι ένα πλήγμα απέναντι στην ελευθερία της θρησκευτικής πίστης, στην έννοια της ελευθερίας σε μία στιγμή μάλιστα, που η Ελλάδα έχει και την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης, ενός Οργανισμού που προστατεύει το δικαίωμα όλων να ακολουθούν και να εκφράζουν ελεύθερα την πίστη τους.
Άρα, πλήττεται ουσιαστικά ένα βασικό δημοκρατικό δικαίωμα και έτσι αυτό πρέπει να το αναδείξουμε.
Επίσης, εμείς έχουμε και πολλούς πολίτες – ένα μικρό μέρος βεβαίως του πληθυσμού μας -, οι οποίοι είναι Μουσουλμάνοι. Πρέπει να προστατευτούν από αυτήν την προσπάθεια μιας θρησκευτικής αντιπαράθεσης. Είναι Έλληνες πολίτες, έχουν το δικαίωμα στην θρησκευτική τους πίστη, όπως και εμείς οι Ορθόδοξοι και δεν μπορεί να γίνουν εργαλείο κανενός. Εάν εμείς δεν τους προστατεύσουμε θα τους αφήσουμε βορά στην προσπάθεια άλλων, πιθανώς και κάποιων κύκλων της Τουρκίας και οπαδών του Ερντογάν.
Άρα, θέλουμε να παρασυρθούμε στο παιχνίδι που αναπτύσσει ο Ερντογάν; Θεωρώ το αντίθετο. Σε μία περιοχή, όπως τα Βαλκάνια ή τη Μεσόγειο, όπου συμβιώνουμε με πολλούς διαφορετικούς λαούς και θρησκείες, όπου η χώρα μας έχει ένα σημαντικότατο ρόλο ως πόλος σταθερότητας, συνεργασιών και επικοινωνίας των λαών, θα ήταν ενάντια στα δικά μας πιστεύω και συμφέροντα να μπούμε σε αυτήν τη λογική.
Ακούω, επίσης, μια άποψη, να διαμορφώσουμε το «Ορθόδοξο Τόξο». Από την εμπειρία μου το έχουμε συζητήσει θυμάμαι και επί των πρόσφατων βαλκανικών πολέμων -, κάτι τέτοιο θα απομονώσει την Ελλάδα από φίλιες δυνάμεις ανά τον κόσμο, που θα μας στηρίξουν στη βάση της ελευθερίας της θρησκείας. Υπάρχει και μία πλάνη, ότι και στην Ορθοδοξία όλοι θα συστρατευτούμε για το θέμα της Αγίας Σοφίας. Δυστυχώς και για μερικά χριστιανικά κέντρα εξουσίας, η υποβάθμιση της Κωνσταντινούπολης, ως κέντρο της Ορθοδοξίας, είναι πιθανώς μια στόχευση. Άρα λοιπόν, το να υποβαθμισθεί η Αγία Σοφία, ως ένα ιστορικό μνημείο και μουσείο και να μετατραπεί σε τζάμι, πιθανώς να βολεύει κάποιους, ακόμα και στον Ορθόδοξο κόσμο.
Ακούω επίσης κάτι για το κλείσιμο του σπιτιού του Κεμάλ Ατατούρκ. Μα θα παίξουμε το παιχνίδι του Ερντογάν; Γιατί ο Ερντογάν, όπως είπε ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ, μόλις πάρθηκε η απόφαση για την τροποποίηση της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, «σηματοδοτεί το τέλος του κοσμικού κράτους της Τουρκίας». Τι θέλει ο Ερντογάν; Ακριβώς αυτό. Ποιος ήταν το σύμβολο του κοσμικού κράτους της Τουρκίας; Ο Ατατούρκ. Άρα, λοιπόν, ουσιαστικά παίζουμε το εσωτερικό παιχνίδι του Ερντογάν, αν θέλουμε να κλείσουμε αυτό το Μουσείο του Ατατούρκ.
Δύο λόγια ακόμα, αναφερόμενος στις φωνές που πρέπει να αναδείξουμε. Δηλαδή, τι πρέπει εμείς ως Επιτροπή, ως Ελλάδα αλλά και ο Ελληνισμός να αναδείξουμε. Πολύ βασικό είναι, να αναδείξουμε φωνές που δεν είναι μόνο Ελληνικές ή δεν είναι μόνο Ορθόδοξες. Διότι έτσι χτίζουμε πραγματικές συμμαχίες και έτσι δημιουργούμε μια πιο ουσιαστική πίεση προς την Τουρκία. Και αν θέλετε – πολύ σωστά όπως είπανε και πολλοί άλλοι εδώ -, η Τουρκία δεν είναι μία. Είναι μια χώρα διαιρεμένη αυτήν τη στιγμή, με τεράστιες πολώσεις και υπάρχουν πολλοί που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις. Όχι μόνο για το θέμα της Αγίας Σοφίας, αλλά και για πολλούς άλλους λόγους που αφορούν στην καθημερινή τους ζωή.
Στο πλαίσιο όσων ανέφερα προηγουμένως, αξίζει να αναφερθώ στην παγκόσμιου φήμης Βυζαντινολόγο, Τζούντιθ Χέριν, η οποία έγραψε σε άρθρο της στην Washington Post τα εξής: «Είναι μια πράξη πολιτιστικής ισοπέδωσης. Πρόκειται για μια επιθυμία ενός πολιορκημένου αυτοκράτορα που προσπαθεί να εδραιώσει τη θέση του προκαλώντας εχθρότητα μεταξύ των φανατικών οπαδών του και εκείνων που συνδέονται με τις κοσμικές παραδόσεις. Η Αγία Σοφία ανήκει στον κόσμο. Οι τοίχοι της δεν είναι απλά θέμα, όπως επιμένει αμυντικά ο Ερντογάν, της τουρκικής κυριαρχίας».
Τέτοιες φωνές είναι πολύ σημαντικές. Δεν είναι μόνο Ελληνικές ή Ορθόδοξες φωνές. Τριακόσιοι και πάνω ακαδημαϊκοί Βυζαντινής αλλά και Οθωμανικής τέχνης, έχουν στείλει επιστολή δημόσια, στην Unesco και αλλού, καταδικάζοντας αυτή την πράξη. Το τουρκικό παράρτημα της ICOMOS, της Διεθνούς Επιτροπής Προστασίας Μνημείων, καταδικάζει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και λέει: «η διατήρηση της Αγίας Σοφίας ως Μουσείου σημαίνει ότι διατηρούμε την εξαιρετική παγκόσμια σημασία και αξία που ενσωματώνει το μνημείο αυτό στην ταυτότητά του».
Άρα, το πλαίσιο των ενεργειών μας πρέπει να διευρύνει τους ορίζοντες μας και να μην μας περιορίζει σε μια δικιά μας, εσωστρεφή καταδίκη αυτής της πράξης.