Washington Post: Γιατί η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί είναι πράξη πολιτιστικής ισοπέδωσης

Με ένα συγκλονιστικό άρθρο της στην αμερικάνικη εφημερίδα Washington Post, η καθηγήτρια του King’s Kollege Judith Herrin, εξηγεί το συμβολισμό της Αγιάς Σοφιάς αλλά και το συμβολισμό της κίνησης του Ερντογάν και παράλληλα τονίζει ότι ο Τούρκος Πρόεδρος δεν έχει δικαίωμα να κάνει αυτή τη μετατροπή.

Γράφει η καθηγήτρια του King’s Kollege Judith Herrin:
«Η ρήση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «αν χάσουμε την Κωνσταντινούπολη, χάνουμε την Τουρκία» είναι γνωστή και διάσημη. Πέρυσι, έχασε τις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης. Σήμερα, προσπαθεί να αντιστρέψει την πτωτική δημοτικότητά του υποστηρίζοντας έναν θρησκευτικό φονταμενταλισμό που απειλεί τις μειονότητες της Τουρκίας, τον κοσμικό χαρακτήρα της χώρας και τον ιστορικό ρόλο της Κωνσταντινούπολης ως ανεκτική μητρόπολη όπου συνυπάρχουν μουσουλμανικές, χριστιανικές και εβραϊκές θρησκείες για αιώνες.
Πριν μερικές ημέρες, η κοντόφθαλμη, κυνική εκστρατεία του Ερντογάν χτύπησε την καρδιά του παγκόσμιου πολιτισμού και τον ουσιαστικό χαρακτήρα της Κωνσταντινούπολης. Με την παρακίνηση του Ερντογάν, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας εξέδωσε μια σκανδαλωδώς επικίνδυνη και φανατική απόφαση: Η Αγία Σοφία, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ και ένα παγκόσμιο σύμβολο ιστορίας και πολυπολιτισμικής εκπροσώπησης, θα μετατραπεί από μουσείο σε τζαμί.
Λειτουργώντας ως μουσείο, η Αγία Σοφία, ένα τεράστιο κτίριο 1.500 ετών που προηγουμένως λειτουργούσε ως εκκλησία και στη συνέχεια ως τζαμί, αντιπροσώπευε την ουσία της Κωνσταντινούπολης, ένα μέρος όπου οι αυτοκρατορίες και οι θρησκείες που αλλάζουν τον κόσμο συγκρούστηκαν και τέμνονταν, αλλά των οποίων τα μνημεία και τα αντικείμενα μπορούν να τα απολαύσουν όλοι. Η απόφαση αυτή σηματοδοτεί ένα συμβολικό τέλος σε αυτήν την κληρονομιά ανοχής.
Η ιστορία της Αγίας Σοφίας περιέχει την ιστορία της πόλης. Είναι μια βυζαντινή εκκλησία που κυριάρχησε στον ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης, σε όλη την ιστορία της πόλης. Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την πόλη το 1453, έγινε τζαμί. Το 1935, ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της σύγχρονης, κοσμικής Τουρκίας, το έκανε μουσείο και η Αγία Σοφία άνοιξε σε όλους ως πολιτιστικός και επιστημονικός χώρος. Έγινε ένα τεράστιο τουριστικό αξιοθέατο. Οι επισκέπτες θαυμάζουν όχι μόνο τη δομή της, αλλά και τα στρώματα της ιστορίας που ενσωματώνει.
Η Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ι. Επέλεξε έναν καταπληκτικό χώρο με θέα στον Βόσπορο με στρατηγικό έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας. Στη «Νέα» Ρώμη, έχτισε μια αυτοκρατορική πρωτεύουσα που ξεπέρασε την «Παλιά» Ρώμη.
Ο γιος του κατασκεύασε την πρώτη εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Σοφία. Χρησίμευσε ως καθεδρικός ναός, όπου ο πατριάρχης έκανε λειτουργίες που παρακολούθησαν ο αυτοκράτορας και η αυτοκράτειρα καθώς και ο τοπικός πληθυσμός.
Η Αγιά Σοφιά για σχεδόν 1.000 χρόνια, ήταν το υψηλότερο και μεγαλύτερο κτίριο στον κόσμο. Διακοσμημένη με χρωματιστά μάρμαρα σε αντιθέσεις, από όλα τα μέρη της Μεσογείου, ολόκληρη η εσωτερική επιφάνεια της Αγίας Σοφίας έλαμπε με χρυσά και ασημένια ψηφιδωτά που αντανακλούσαν το φως που πλημμυρίζει μέσα από τα πολλά παράθυρά της.
Η αρχική εκκλησία του Ιουστινιανού είχε μια εσωτερική διακόσμηση: έναν μνημειώδη, λαμπερό σταυρό στον τρούλο, που τώρα έχει αφαιρεθεί. Στα τέλη του ένατου αιώνα, προστέθηκαν εμβληματικά ψηφιδωτά: Η Παναγία με τον Χριστό , με τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και στις δύο πλευρές. Αργότερα αυτοκράτορες τιμήθηκαν με όμορφα πορτραίτα από χρυσό μωσαϊκό και χριστιανικές εικόνες.
Η μεγάλη εκκλησία ήταν το πρότυπο. Όταν οι Άραβες ξεχύθηκαν από τις ερήμους για να διακηρύξουν την πίστη του Ισλάμ, έφτιαξαν τα πρώτα τζαμιά τους με βάση τους χριστιανικούς θόλους που πρωτοέφτιαξαν οι Βυζαντινοί.
Έτσι, όταν ο Τούρκος σουλτάνος ​​Μωάμεθ ο πορθητής παραβίασε τα τριπλά τείχη και η Κωνσταντινούπολη έπεσε τον Μάιο του 1453, μπορούσε να διατάξει το σύμβολο της πόλης, την Αγία Σοφία, να μετατραπεί σε τζαμί αντί να την καταστρέψει.
Σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο, τα ψηφιδωτά μωσαϊκά αφαιρέθηκαν ή επικαλύφθηκαν, μια τεράστια απώλεια και μια προειδοποίηση για το τι θα μπορούσε να συμβεί ξανά. Πράγματι, ενώ οι Τούρκοι αξιωματούχοι υποσχέθηκαν ότι τα μωσαϊκά δεν θα αφαιρεθούν, τη Δευτέρα ανακοίνωσαν ότι θα καλύπτονται με κουρτίνες ή λέιζερ κατά τη διάρκεια μουσουλμανικών προσευχών.
Το να μετατραπεί αυτό το ασυναγώνιστο κτίριο σε τόπο λατρείας απειλεί την ανοιχτή πρόσβαση σε μια υπέροχη κατασκευή και στις πολύτιμες ψηφιδωτές διακοσμήσεις του. Περιορίζοντας την πρόσβαση στη μεγαλύτερη ιστορική κληρονομιά της Κωνσταντινούπολης, ο Ερντογάν επιτίθεται στις κοσμικές παραδόσεις που κάνουν την πόλη και την ίδια την Τουρκία ένα σταυροδρόμι για τον κόσμο. Είναι μια πράξη πολιτιστικής ισοπέδωσης.
Πρόκειται για μια απόφαση ενός πολιορκημένου «αυτοκράτορα» – του πιο επικίνδυνου – υποκινούμενου από την επιθυμία να τιμωρήσει τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι ψήφισαν αποφασιστικά εναντίον του, και από την επιθυμία του να εδραιώσει τη θέση του προκαλώντας εχθρότητα μεταξύ των φανατικών οπαδών του και εκείνων που συνδέονται με τις κοσμικές παραδόσεις.
Η Αγία Σοφία ανήκει στον κόσμο. Η τύχη της δεν είναι απλά θέμα, όπως επιμένει αμυντικά ο Ερντογάν, της τουρκικής κυριαρχίας.»

• Διαβάστε το άρθρο της καθηγήτριας του King’s Kollege Judith Herrin της αμερικάνικης εφημερίδαςWashingtonPost με θέμα «Converting Hagia Sophia into a mosque is an act of cultural cleansing», στα αγγλικά, πατώντας ΕΔΩ