Τα ψηφιδωτά και η εσωτερική διακόσμηση της Αγίας του θεού σοφίας, της Αγιά Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη, αποτυπώνουν την πολιτική και οικονομική δράση στα χρόνια του Βυζαντίου. Σε κάθε καλλιτέχνημα αποτυπώνονται οι αυτοκράτορες να προσφέρουν τα δώρα τους στον Χριστό και την Παναγία, όντας οι ίδιοι κτήτορες του ναού και προστάτες της αυτοκρατορίας.
Το κτίσιμο του ναού που διατηρείται έως σήμερα δρομολογήθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α’. Ως αρχιτέκτονες του ναού ορίστηκαν οι γεωμέτρες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και Ισίδωρος από τη Μίλητο. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του τελέστηκαν στις 27 Δεκεμβρίου του 537.
Εννέα ημέρες πριν από την επίσημη έναρξη της λειτουργίας του ναού ως τζαμί, ο Υπουργός Πολιτισμού της Τουρκίας με ένα επιτελείο ειδικών εκπονούν το σχέδιο σύμφωνα με το οποίο θα καλυφθούν όλα τα έργα που έχουν πρόσωπα, κάτι που δεν επιτρέπει η μουσουλμανική λατρεία.
Τι σώζεται μέχρι σήμερα από τον διάκοσμο – Τα ψηφιδωτά του ναού
Το 1932 το τουρκικό κράτος σε συνεργασία με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Βυζαντινολογίας ξεκίνησε τον καθαρισμό και την αποκατάσταση των ψηφιδωτών του Ναού, υπό την επίβλεψη του Thomas Whittemore.
Η αποκατάσταση των εντυπωσιακών ψηφιδωτών τελείωσε το 1940. Τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας, που απεικόνιζαν παραστάσεις με Αγίους καταστράφηκαν εντελώς κατά την περίοδο της Εικονομαχίας (726-842).
Η τεχνική του ψηφιδωτού ήταν η ακόλουθη : κολλούσαν πάνω σε ψηφίδες από γυαλί φύλλα χρυσού. Από πάνω, για την προστασία από τον χρόνο περνούσαν ένα λεπτό στρώμα βερνικιού. Τέλος τοποθετούσαν κάθε ψηφίδα ανάποδα ώστε το χρυσό να φαίνεται στο βάθος του γυαλιού.
Ας δούμε τα υπάρχοντα ψηφιδωτά (κλικ στις εικόνες για να μεγαλώσουν)
Ψηφιδωτό της Δέησης (13ος ), στο υπερώο (γυναικωνίτης) του Ναού. Η παράσταση απεικονίζει τον Χριστό στη μέση, αριστερά την Παναγία και δεξιά τον Ιωάννη τον Πρόδρομο.
Ψηφιδωτό Ένθρονης Παναγίας Βρεφοκρατούσας (9ος αι.) στο κέντρο του Δ. ημιθόλιου του Ναού.
Ψηφιδωτό Ένθρονος Χριστός και ο Αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄(10ος ή 11ος).Βρίσκεται μέσα σε μια καμάρα, στο τύμπανο του τόξου της Αυτοκρατορικής Πύλη, στο Νάρθηκα. Δείχνει το Χριστό σε θρόνο να ευλογεί με το δεξί χέρι και με το αριστερό να κρατάει το Ευαγγέλιο ανοικτό, με τη φράση “Ειρήνη υμίν. Εγώ ειμί το φως του κόσμου”. Στα πόδια του βρίσκεται γονατιστός ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός και μέσα σε κύκλο η Παναγία και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, εκατέρωθεν του Χριστού.
Ψηφιδωτό Ένθρονη Παναγία Βρεφοκρατούσα: Βρίσκεται πάνω από τη εσωτερική πύλη, που σήμερα χρησιμοποιείται ως Κυρία Είσοδος στο Ναό. Αναπαριστά την Παναγία με το Χριστό πάνω σε θρόνο, δεξιά τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, ο οποίος Της προσφέρει, ένα ομοίωμα Ναού και αριστερά, τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, ο οποίος προσφέρει στην Παναγία ένα ομοίωμα της Πόλης.
Ψηφιδωτό Παναγία Βρεφοκρατούσα και Αυτοκράτορας Κομνηνός Β΄(του 12ου αι.) Βρίσκεται στο υπερώο (γυναικωνίτη) του Ναού και αναπαριστά την Παναγία με το Χριστό, βρέφος στην αγκαλιά Της, αριστερά Της είναι ο αυτοκράτορας Ιωάννης Κομνηνός Β΄ και στα δεξιά Της, η σύζυγος του αυτοκράτορα, Ειρήνη της Ουγγαρίας.
Ψηφιδωτό ο Χριστός και η Αυτοκράτειρα Ζωή, η Πορφυρογέννητη (11ος), στο Ν. τμήμα του υπερώου. Στην παράσταση ο Χριστός είναι καθιστός, ευλογεί με το δεξί και στο αριστερό κρατάει κλειστό Ευαγγέλιο. Αριστερά είναι ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ΄, ο Μονομάχος και δεξιά η αυτοκράτειρα Ζωή.
