Σήμερα είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε να ερμηνεύσουμε την πραγματικότητα. Να στοχαστούμε δημιουργικά – ίσως και ανατρεπτικά. Να αποδεχτούμε μερικές απλές αλήθειες…
Δεν είμαστε οι απόλυτοι κυρίαρχοι της φύσης. Η φύση δεν φτιάχτηκε για εμάς – δεν υπάρχει για χάρη μας. Το φαινόμενο της ζωής στη Γη είναι ένα μικρό, ταπεινό συμβάν στην απεραντοσύνη του χωροχρόνου, στην ιστορία του σύμπαντος.
Το αν υπάρχει ζωή και σε άλλες γωνιές του σύμπαντος είναι μη αποδείξιμο αλλά απόλυτα βέβαιο. Η δική μας μικρή γωνιά δεν έχει τίποτα το ξεχωριστό. Τέτοιες μικρογωνιές είναι άπειρες. Δεν είμαστε μόνοι μας. Αλλά θα είμαστε μόνοι μας, γιατί δεν μπορούμε να συναντήσουμε άλλα ομόλογά μας όντα. Οι αποστάσεις είναι τρομακτικές. Δεν υπάρχει το «τώρα» στο σύμπαν. Ό,τι βλέπουμε και κατανοούμε είναι το χθες, το πολύ μακρινό χθες.
Αυτά τα λέει η επιστήμη. Και είναι η απόλυτη πραγματικότητα. Αν μπορούσε να υπάρξει κάποιος μακρινός παρατηρητής έξω από το ηλιακό μας σύστημα και έβλεπε τη φασαρία που κάνουμε και κυρίως την αίσθηση, που έχουμε για την αφεντιά μας, θα μας περνούσε ή για γραφικούς ή για ανοήμονες.
Ένας ιός κλείνει σταματάει την παγκόσμια οικονομία, «παγώνει» την μεγάλη εικόνα της ανθρωπότητας για τρεις μήνες. Δεν έχει υπάρξει ποτέ τέτοιο ανάλογο στην ιστορία του ανθρώπου. Κλεισμένοι στα σπίτια μας νιώσαμε φοβερά αδύναμοι, γιατί είχαμε και έχουμε μια αλαζονική εικόνα για τον πολιτισμό μας, ότι είναι απόλυτα θωρακισμένος. Αλλά δεν είναι έτσι…
Και τώρα τι; Ακόμα δεν ξέρουμε αν η πανδημία του κορονοϊού πέρασε και έχει αφήσει απλά κάποια …υπολείμματα οπισθοφυλακής. Δεν ξέρουμε τον τελικό απολογισμό των θυμάτων – και δεν πρόκειται να τον μάθουμε ποτέ, είτε γιατί είναι πρακτικά αδύνατο είτε γιατί τα κράτη παίζουν και άλλα παιχνίδια…
Δεν ξέρουμε τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία και στις εθνικές οικονομίες. Δεν ξέρουμε τους μετασχηματισμούς στις κοινωνίες, στην παραγωγή, στο εμπόριο, στον πολιτισμό, στις διεθνείς σχέσεις, στον επαγγελματικό καταμερισμό, στην άσκηση της πολιτικής,
Όμως είναι βέβαιο ότι υπήρξαν πιο θανατηφόρες πανδημίες, παρά το γεγονός ότι δεν εξαπλώθηκαν γρήγορα και παγκόσμια όσο η τωρινή, αφού δεν υπήρχε ο σημερινός πυκνός ιστός των εκατομμυρίων επιβατών κάθε ημέρα από κάθε γωνιά της Γης σε κάποια άλλη.
Η εξήγηση είναι απλή και έχει τρία βασικά σκέλη. Σήμερα κυριαρχούν:
- ο ορθολογισμός,
- η επιστημονική άποψη,
- η ιατρική πρόνοια και περίθαλψη.
Ας δούμε τι έγινε στο παρελθόν σε μια μεγαλύτερη καταστροφή, στην πανούκλα στις μεσαιωνικές εποχές, και στην ισπανική γρίπη από το εμβληματικό βιβλίο του Y. N. Harari, «Homo Deus».
«Ο Μαύρος Θάνατος ξεκίνησε στην Ασία στη δεκαετία του 1330 όταν το βακτήριο Yersinia Pestis άρχισε να προσβάλλει ανθρώπους που είχαν τσιμπηθεί από ψύλλους. Η επιδημία εξαπλώθηκε παντού. Πέθαναν 75-200 εκατομμύρια άνθρωποι – πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Ευρασίας. Στην Αγγλία πέθαναν 4 στους 10 και ο πληθυσμός μειώθηκε από 3,7 εκατομμύρια σε 2,2 εκατομμύρια. Η Φλωρεντία έχασε τους μισούς από τους 100.000 κατοίκους της. Η πανδημία της «ισπανικής γρίπης» το 1918 σκότωσε από 50 έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους σε λιγότερο από έναν χρόνο».
Για να κατανοήσουμε τη σημερινή μας κατάσταση πρέπει να διαστείλουμε την εικόνα της ανάλυσής μας, να διευρύνουμε το πεδίο αναφοράς μας στον χρόνο. Υπάρχουν κάποιες προσεγγίσεις, που ήδη γίνονται βεβαιότητες.
- Η συνεργασία μεταξύ των κρατών είναι απαραίτητος παράγοντας για κρίσεις παγκόσμιας κλίμακας – και αυτό αφορά και την πανδημία αλλά και τις αλλαγές στην οικονομία κλπ.
- Η ελεύθερη αγορά απέτυχε σε κάποιου είδους αυτορρύθμιση και χρειάστηκε ο απόλυτος έλεγχος του κράτους,
- Η υγεία προάγεται καλύτερα ως δημόσιο αγαθό – ιδιαίτερα σε πανδημίες.
- Η επιστήμη έχει τον πρώτο λόγο στα κρίσιμα προβλήματα του ανθρώπου.
Είναι πασιφανές ότι «τίποτα δεν θα θυμίζει το χθες». Ο τρόπος της ζωής μας ήδη αλλάζει. Και για να επηρεάσουμε την τροπή των πραγμάτων οφείλουμε να κάνουμε στοχαστικές / φιλοσοφικές και επιστημονικές αναλύσεις και να έχουμε ορθολογικά ερμηνευτικά εργαλεία.
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 60 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
