Νότης Μαυρουδής*: Το κλείσιμο της αυλαίας

Κάποια στιγμή όλοι και όλα κλείνουν τον κύκλο τους και αυτό είναι μια νομοτέλεια. Όπως η φύση φτιάχνει τους καρπούς της και έχει τους κύκλους της, έτσι και οι καλλιτέχνες, οι τραγουδιστές, διανύουν τον δικό τους χρόνο και κάποτε ο κύκλος τους, όχι κατ’ ανάγκη ο βιολογικός, κλείνει.
Η απόφαση της Χαρούλας Αλεξίου, αυτής της σημαίνουσας Ελληνίδας ερμηνεύτριας του λαϊκού μας (και όχι μόνο) τραγουδιού και της ερωτικής μπαλάντας, είναι γενναία και διδακτική. Γενναία, επειδή η απόφασή της προϋποθέτει αυστηρή αυτοκριτική και αυτογνωσία· διδακτική επειδή διδάσκει πως όταν νιώθεις πως ολοκληρώνεται ο ερμηνευτικός- αισθητικός κύκλος σου, πρέπει να έχεις κότσια και τσαγανό, για να αποχωρήσεις με το κεφάλι ψηλά.
Η αποχώρηση έχει να κάνει με τα εργαλεία σου (φωνή, συναίσθημα, τεχνικό χειρισμό, επικοινωνιακή επαφή με ένα τεράστιο κοινό, που σε έχει τοποθετήσει στις πρώτες θέσεις των εκφραστικών επιλογών του), τα οποία νιώθεις πως δεν αντέχουν πια το βάρος τού υψηλού επαγγελματισμού σου και τη μεγάλη καλλιτεχνική σου καριέρα.
Η Χαρούλα Αλεξίου (Χαρίκλεια Ρουπάκα) έχει εισχωρήσει πολύ βαθιά στην τέχνη του ελληνικού τραγουδιού και την ουσιαστική του ερμηνεία (από την αρχή της καριέρας της στη δεκαετία του ‘70), έχοντας βασίσει το ρεπερτόριό της σε τραγούδια με βαθιά νοήματα και ήχους της παλαιότερης μνήμης του λαϊκού μας τραγουδιού.
Επιχειρώντας μια καταγραφή της περίπτωσης, με την ευκαιρία της αποχώρησής της από την τραγουδιστική καθημερινότητα, θα έλεγα πως ήταν η κεντρική γυναικεία παρουσία που ταρακούνησε την ιστορία της νεοελληνικής τραγουδοποιίας και τους συνθέτες, οι οποίοι συνέδεσαν τους παλαιότερους ήχους με την αισθητική εξέλιξη της δεκαετίας του ’70· ήχος που δημιουργήθηκε στις λαϊκές γειτονιές από τους απλούς ανθρώπους της, καθώς και τη λαϊκή πνευματική πολιτισμική ταυτότητα εκείνης της δεκαετίας.
Δεν έχει κανένα νόημα να παραθέσω εδώ τα βιογραφικά της στοιχεία. Η σοβαρή ερμηνεύτρια και δημιουργός μάς ανοίγει τους δρόμους για ποικίλες θεματολογίες.
Μία απ’ αυτές είναι η συγκεκριμένη στιγμή της αποχώρησης· το κλείσιμο της αυλαίας, η στροφή προς την ιδιώτευση, το τέλος του ένδοξου καλλιτεχνικού παρελθόντος της σε ένα κουτί δυναμικών αναμνήσεων…
Η αποχώρηση από μια καλλιτεχνική πορεία είναι ένα θέμα στο οποίο δύσκολα μπορούν οι «απ’ έξω» να αντιληφθούν και  να εμβαθύνουν. Ιδιαίτερα για όλους όσοι ήρθαν σε επαφή με το πάλκο, τη δημοσιότητα και τους προβολείς της σκηνής, τους γεμάτους από ακροατές χώρους, τη δόξα, τη ματαιοδοξία, την κολακεία τού χώρου και τη στενή συναισθηματική επαφή ενός διψασμένου κοινού να ακούσει, να δει, να λατρέψει το αντικείμενο του αισθητικού του πόθου, η αποχώρηση, για τον καλλιτέχνη, είναι «πέλεκυς» που πέφτει βαρύς στους ώμους… Είναι ασήκωτο το βάρος για την υπόλοιπη ζωή και αυτό το νιώθουν μύριοι όσοι σταματούν, για πολλούς και διάφορους  λόγους. Τραγουδιστές άνδρες, γυναίκες, ηθοποιοί, κομπέρ, μουσικοί, αθλητές, χορευτές… Με το κλείσιμο της αυλαίας, το υπόλοιπο της ζωής φαίνεται, πολύ συχνά, αδιάφορο και οι σκέψεις συνήθως ταξιδεύουν στο παρελθόν, καταλήγοντας στη νοσταλγία και τις στείρες μνήμες· αυτές οι έμμονες σκέψεις περί της δημιουργικής και περασμένης περιόδου δεν μπορείς να τις αποφύγεις, ούτε εύκολα να τις θεραπεύσεις· ε, λοιπόν, σας διαβεβαιώνω πως δεν έχει βρεθεί, ούτε πρόκειται να βρεθεί ένα τόσο μαγικό χάπι αποκατάστασης αυτού του ψυχικού κενού…
Γι’ αυτό, λέω πως το τίμημα της αποχώρησης είναι συνήθως βαρύ· ίσως όμως να είναι και λυτρωτικό για όσους νιώθουν και αισθάνονται πως θα πρέπει να δοθεί ένα τέλος, για να σώσουν την υστεροφημία και την καλλιτεχνική τους αξιοπρέπεια. Η Χαρούλα πήρε την πρωτοβουλία για μια τέτοια σοβαρή κατάθεση ψυχής δηλώνοντας πως «Έχω απομακρυνθεί από το τραγούδι τελείως. Δεν μπορώ να τραγουδήσω όπως τραγουδούσα παλιά. Και δεν καταδέχομαι να συνεχίσω να το κάνω αυτό, αν δεν μπορώ να το κάνω καλά».
Στο σημείο αυτό, να καταθέσω μια προσωπική εμπειρία όταν εν έτη (περίπου) 1969, ο φίλος και συνεργάτης μου ηθοποιός Αλέξης Γεωργίου, μου ζητάει να ακούσω την κόρη μιας γειτόνισσάς του. Κλείσαμε το ραντεβού, αλλά η «γειτόνισσα» ήταν πολύ τρακαρισμένη και η φωνή της δεν έβγαινε… Έτσι, δεν άκουσα εκείνο το… τρακαρισμένο κορίτσι. Ήταν η περίοδος που έφυγα, μετά από λίγες ημέρες, για να ζήσω στην Ιταλία. Αργότερα, ακούγοντάς την σε τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα, πληροφορήθηκα πως η «γειτόνισσα» ήταν η Χαρούλα Αλεξίου και πως άλλαξε το επώνυμό της σε Αλεξίου από τον κοινό φίλο μας, Αλέξη…
Η απόφασή της να παραιτηθεί είναι σοβαρή και υπεύθυνη, καθώς τιμά την 50χρονη πορεία της, πλουσιότατη από δισκογραφία, αμέτρητες συνεντεύξεις, συναυλίες, συνεργασίες, πετυχημένα δικά της τραγούδια, ενίοτε με βιογραφικές πινελιές και ρεπερτόριο το οποίο εκτείνεται από το δημοτικό μας τραγούδι, γίνεται η βασική ερμηνεύτρια του λαϊκού μας τραγουδιού, περνάει με αξιοπρόσεκτη παρουσία στις ερωτικές μπαλάντες και φλερτάρει με ειδικού στιλ ροκ συνεργασίες, διατηρώντας πάντα την προσωπική της σφραγίδα.
Καρπός μιας συλλογικής συνεργασίας με τους παλιούς της φίλους και συνεργάτες Αχιλλέα Θεοφίλου, Μάνο Λοϊζο, Μάρω Λήμνου, Λευτέρη Παπαδόπουλο, Χρίστο Νικολόπουλο κ. ά., το περιβάλλον του Μάκη Μάτσα και της τότε δυναμικής εταιρίας δίσκων η οποία της έδωσε ισχυρό βήμα.
Αυτή η καλλιτεχνική ισχύς δεν ήρθε βέβαια τυχαία,  αλλά εξαιτίας της φωνητικής και ερμηνευτικής της ικανότητας καθώς και των επιλεγμένων τραγουδιών που λειτούργησαν καίρια μέσα στο πλαίσιο της μεταπολιτευτικής μακράς περιόδου.
Η Αλεξίου, με την πρωτοβουλία της αποχώρησης, έστειλε το δικό της μήνυμα σε αρκετές γνωστές ομότεχνες φωνές της γενιάς της, μερικές από τις οποίες θα έπρεπε να αποχωρήσουν λόγω φωνητικών φθορών, αλλοίωση των φωνητικών χορδών, την κουρασμένη αισθητική από την συνεχή και ακατάσχετη επαγγελματική χρήση κλπ, και αυτό δεν ισχύει μόνο για τις γυναίκες. Η κατανόηση της φθοράς και η αποχώρηση από το πάλκο ανήκουν κι αυτά στην ευφυή αισθητική ικανότητα να οσφραίνεται κανείς τη φωνητική διάβρωση, να προβλέπει το καλλιτεχνικό τέλος και να αποφασίζει την έξοδο…
Κι εδώ, η Χαρούλα Αλεξίου, δείχνει το δρόμο σε πολλούς, οι οποίοι θα πρέπει να στοχαστούν πάνω σε ένα θέμα βεβαίως πολύ προσωπικό, πολύ ιδιωτικό και πολύ- πολύ ανθρώπινο…

* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης

Δείτε τα προηγούμενα 191 άρθρα του Νότη Μαυρουδή

(Παραθέτω το τραγούδι μου, σε στίχους του σκηνοθέτη Γιώργου Κορδέλλα, Λαβωματιά, με την Χαρούλα Αλεξίου, το 2002)