Γιώργος Γεωργακόπουλος*: Η αλλαγή του εκκρεμούς -Το Δημόσιο ως η νέα (παλιά)  αξία

Οι ημέρες αυτές, στενάχωρες και  γεμάτες αγωνία, διαμορφώνουν την αίσθηση μιας αχαρτογράφητης διαδρομής.
Οι εργαζόμενοι βιώνουν μια οδυνηρή πραγματικότητα με συνέπειες απόλυτα δυσμενείς για την καθημερινότητα αυτών και των οικογενειών τους. Η εργαλειοποίηση του προσφυγικού με τρόπο αδίστακτο και κυνικό από την νεοοθωμανική Τουρκία του Ερντογάν συμπληρώνει το ψηφιδωτό με τρόπο οριακά δυστοπικό.
Η δεκαετία  που ολοκλήρωσε την διαδρομή της, άφησε σαν κυρίαρχο αποτύπωμα την εμφατική αποδόμηση του αξιακού φορτίου του δημόσιου τομέα ως το απόλυτο κακό που προκάλεσε την κρίση και ως το όχημα που κατέστησε την εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών αναπόδραστη.
Η απαίτηση για λιγότερο κράτος αποτυπώθηκε ως το νέο ερμηνευτικό σχήμα εκπόνησης των δημόσιων πολιτικών και διαμόρφωσε το πλέγμα των θεωρήσεων και των αποφάσεων που σχηματοποιήθηκαν.H κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης θεώρησης οδήγησε σε μια γενικευμένη παραδοχή, με ισχύ αξιώματος, περί ανωτερότητας του ιδιωτικού τομέα συγκριτικά με τον δημόσιο τομέα.
Η πραγματικότητα κατεδαφίζει με τρόπο σκληρό αλλά απόλυτα διαφανή το νεοφιλελεύθερο αφήγημα για την σημασία του Δημόσιου Τομέα. Το ερμηνευτικό σχήμα που καθιστούσε υπεύθυνο για κάθε τι το κακό Δημόσιο εξάντλησε την δυναμική του.
Η υπεράσπιση συνεπώς της νεοφιλελεύθερης θεώρησης έχει ένα βασικό πρόβλημα.
 Τον αντινομικό της χαρακτήρα  με την πραγματικότητα.
Ποια θα ήταν άραγε η κατάσταση εάν το Δημόσιο είχε αποψιλωθεί με τρόπο απόλυτο όπως επιζητούσαν τα τελευταία χρόνια οι θιασώτες της  νεοφιλελεύθερης αντίληψης;
Ποια θα ήταν αντίθετα η κατάσταση εάν το Δημόσιο δεν είχε στερηθεί ανθρώπινους και υλικού πόρους σε τέτοια ένταση και έκταση τα τελευταία χρόνια;
Οι απαντήσεις είναι προφανείς…
Η κυριαρχία αυτή των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων σε επίπεδο θεωρητικών σχημάτων συνοδεύτηκε από την κατάδειξη της ανάγκης για την ενίσχυση της απαγκίστρωσης από την κεντρική κυβέρνηση σε επίπεδο ευθύνης και αρμοδιοτήτων, ως πεδίο αναφοράς στην λήψη αποφάσεων, σε μια γενικευμένου χαρακτήρα δηλαδή, μετάβαση στην αντίληψη ότι πρέπει να υιοθετηθούν λειτουργικά μοτίβα του ιδιωτικού τομέα σε μια απόπειρα «μιμητικού ισομορφισμού»(1). Η αντίληψη αυτή αποτυπώθηκε και σε προτάσεις περί αυτονομίας των εκφάνσεων της εκπαίδευσης με παράλληλη ενδυνάμωση του ρόλου της αγοράς ως πεδίο ανταγωνισμού στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Ωστόσο, μια ισχυρή θεώρηση που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια σε ευρωπαϊκό  ερευνητικό επίπεδο αναδεικνύει την επιστροφή του εκκρεμούς στην κατεύθυνση της ενίσχυσης, αξιακής και λειτουργικής, του δημόσιου τομέα. Η αναφορά αυτή ερευνητικά προβάλλει ως μη δεδομένη την υπεροχή του ιδιωτικού τομέα έναντι του δημοσίου σε επίπεδο υπηρεσιών αλλά αντίθετα  καταλήγει στη διαπίστωση ότι τελικά ο δημόσιος τομέας υπερτερεί σε επίπεδο παροχής αλλά και κόστους παροχής των υπηρεσιών αυτών έναντι του ιδιωτικού(2) και διαμορφώνει ένα νέο πεδίο συζήτησης για την σημασία ενός ισχυρού δημόσιου τομέα.
Η θεώρηση αυτή μάλιστα γίνεται ακόμη πιο ισχυρή όταν αναφερόμαστε στον χώρο της εκπαίδευσης, ένα πεδίο με διαφορετικά χαρακτηριστικά από άλλα πεδία διακυβέρνησης, με κυρίαρχο στοιχείο την ανάγκη ανάδειξης μιας σύγχρονης και προοδευτικής εξέλιξης, με ανθρωπιστικό περιεχόμενο, αξιακό φορτίο  και κοινωνικό πρόσημο.

Ο χώρος της παιδείας σε αυτή τη νέα πραγματικότητα…
Το εκπαιδευτικό γεγονός συνδέεται άμεσα με τον ρόλο και την επιδραστικότητα του εκπαιδευτικού. Αποτυπώνει τις διεργασίες που αφορούν την εκπαιδευτική πράξη σε επίπεδο συμβάντος, δομής αλλά και συγκυρίας.
Στο σχολείο ως πεδίο εφαρμογής της εκπαιδευτικής πολιτικής αποτυπώνεται το πλέγμα των παραγόντων που ενεργοποιούν οι κοινωνικοί σχηματισμοί ως συστήματα σχέσεων, δυνάμεων και νοημάτων  και η αντίστοιχη εννοιολογική τους πλαισίωση σε μετασχηματισμούς θέσεων, θεσμών και δομών.
Η εκπαίδευση αποτελεί πεδίο όπου η δημοκρατία, η παιδαγωγική επιστήμη και η αξία του ανθρώπου πρέπει να λειτουργήσουν ως πυκνωτές σε μια απόπειρα μετασχηματισμού των νοοτροπιών και των συνειδήσεων, υπό το φως που θα μεταλαμπαδεύσει το όραμα για ένα καλύτερο σχολείο στις ψυχές των ανθρώπων της εκπαίδευσης.
Βιώνουμε έναν ιστορικό κύκλο όπου φαινόμενα όπως η αυξανόμενη ανεργία αλλά και η αίσθηση περιθωριοποίησης μεγάλης μερίδας της εκπαιδευτικής κοινότητας καταδεικνύουν την εξαιρετικά ενισχυόμενη αίσθηση αποδόμησης και απίσχνασης, στη δημόσια σφαίρα, του αξιακού φορτίου του ρόλου του εκπαιδευτικού και της σημασίας της δημόσιας εκπαίδευσης
Είναι αναπόδραστη ανάγκη να υποστηριχθεί ως εμβληματική στόχευση οραματικού χαρακτήρα και περιεχομένου, η επιδίωξη ενός μετασχηματισμού των νοοτροπιών, μιας αλλαγής των θεωρήσεων η οποία θα λειτουργήσει ως πυκνωτής μιας ιδεολογικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης η οποία θα συναρμόσει αρμονικά την επιδίωξη της πραγμάτωσης  του οράματος μας με την εξακτίνωση του σε μια λογική δημοκρατικής και  παιδαγωγικής νομιμοποίησης, με πρόσημο  τον άνθρωπο και σημείο αναφοράς  το σύνθημα  «το σχολείο είναι η ζωή μας».
Ο εκπαιδευτικός οφείλει να ανταποκριθεί στο ρόλο του ως κοινωνικό και ιστορικό υποκείμενο και να επιδράσει θετικά στη διαμόρφωση της εκπαίδευσης ως κοινωνικό και δημόσιο αγαθό, ταυτισμένο με τις έννοιες της προόδου και της εξέλιξης.
Η περιπέτεια αυτή  μας αφορά όλους και  μετασχηματίζει με τρόπο ουσιαστικό και όχι επικοινωνιακό τις προτεραιοποιήσεις της κοινωνίας, τις αξίες που θα κυριαρχήσουν, τη σχηματοποίηση του κοινωνικού και πολιτικού πεδίου του αύριο..
Oι καιροί δεν περιμένουν…

* Ο Γιώργος Γεωργακόπουλος είναι μέλος της Γραμματείας της Προοδευτικής Ενότητας Καθηγητών και της Γραμματείας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής.

1. H. Wollmann and G.Marcou: The provision of Public Services in Europe. Between State, Local Government and Market
 2. Sabine Kuhlmann with Paolo Fedele New Public Management in Continental Europe: Local Government Modernization in Germany, France and Italy from a Comparative Perspective.

Δείτε το προηγούμενο άρθρο του Γιώργου Γεωργακόπουλου