Συχνά-πυκνά ακούμε ή διαβάζουμε για ανθρώπινα λάθη· πρόσφατα με το καταρριφθέν αεροπλάνο, από ανθρώπινο λάθος των ιρανών. Όμως δεν είναι η πρώτη φορά και δεν θα είναι η τελευταία. Να θυμίσω σύντομα κάποια από αυτά:
- Φεβρουάριος του 1973, το Ισραήλ καταρρίπτει το Boeing 727 των Λιβυκών Αερογραμμών προκαλώντας τον θάνατο σε 108 ανθρώπους.
- Το 1983 το Boeing 747 των Κορεατικών αερογραμμών καταρρίπτεται από σοβιετικά μαχητικά. Νεκροί 269 άνθρωποι.
- Το 1988 το Airbus A300 των ιρανικών αερογραμμών πέφτει από αμερικανικά πυρά και σκοτώνονται 290 άνθρωποι.
- Το 2001 το ρωσικό Tupolev δέχεται ουκρανικά πυρά και συντρίβεται μαζί με 78 ανθρώπους.
Δυστυχώς, το ανθρώπινο λάθος πάει μαζί με την μοίρα του ανθρώπου και θα τον συνοδεύει νυν και αεί…
Πολλές φορές, ίσως αμέτρητες, η ανθρωπότητα θρήνησε ανθρώπινα θύματα και μαζικές τραγωδίες, όχι ηθελημένα, αλλά από λάθος και-λένε-πως από τα λάθη μαθαίνουμε, ώστε να μην ξαναγίνει, το ίδιο τουλάχιστον κι έτσι να αποσοβηθεί κάτι χειρότερο. Όμως, πάντα ο κίνδυνος του λάθους παραμονεύει και ουδείς μπορεί να συνάψει συμφωνία με το τυχαίο, τη βλακεία ή τον φανατισμό και να υπογράψει συμβόλαιο για τη μη επανάληψη λάθους.
Το βλέπουμε σε αεροπορικά δυστυχήματα, στους αυτοκινητόδρομους, σε σιδηροδρομικές εκτροχιάσεις, σε βομβαρδισμούς, αμάχων, αλλά και σε λαθεμένες ιατρικές γνωματεύσεις, σε χειρουργικές επεμβάσεις, και, για να πάμε σε πιο κοντινές καταστάσεις, σε άπειρες περιπτώσεις ανθρώπινου λάθους μέσα στην οικογένεια, η οποία δηλητηριάζει το ζευγάρι και εξουδετερώνει τα παιδιά…
«Ανθρώπινα είναι τα λάθη» έλεγε πάντα η γιαγιά μου και έβαζε μια αποφασιστική τελεία στην συζήτηση, κλείνοντας το θέμα. Στωική και μοιρολάτρισσα, όπως ήταν, έχοντας δει πολλές καταστροφές, πολέμους, αδικίες και βία, τα ανθρώπινα λάθη τα θεωρούσε σχεδόν αθώα και όχι από πρόθεση… Μετά τη… γιαγιά μου ήρθε η τεχνολογία, η οποία ανέπτυξε μηχανές και μεθόδους από τις οποίες θα περίμενε κανείς να μηδενίσουν το κοντέρ των ανθρώπινων λαθών. Υποπτεύομαι πως από τότε θα αποσοβήθηκαν πολλά λάθη· εξάλλου πώς θα μπορούσαν να σβηστούν με μιας όλα; Με μια μονοκονδυλιά;
Μην ξεχνάμε πως οι μηχανές έχουν ρυθμιστεί, για να μην κάνουν λάθη· όταν όμως τα γεγονότα «ρυθμίζονται» από τον άνθρωπο, το λάθος (το οποίο το ονομάζουμε και μοιραίο) είναι πάντα ένα ενδεχόμενο… Να θυμηθούμε πως όταν πάμε για μια μικρή ή μεγάλη χειρουργική επέμβαση, ο αναισθησιολόγος σε ενημερώνει πως… υπάρχει ένα 3% «να μην ξυπνήσεις ποτέ»!
Όλα είναι ένα… ρίσκο, μια ανάσα, μια πνοή, όπως έγραφε στο τραγούδι της η Ευτυχία… Το ανθρώπινο λάθος θα μας απασχολεί από τη γέννησή μας και δεν θα απαλλαχτούμε από ένα τέτοιο ενδεχόμενο που πάντα θα παραμονεύει. Εξάλλου, θα ήταν αφέλεια να λαμβάνουμε υπ’ όψη μόνο τα δικά μας προσωπικά λάθη· πάντα, έξω από το σπίτι, σε ένα δρόμο, μαζί με σένα, θα οδηγεί και κάποιος άλλος του οποίου δεν μπορείς να προβλέψεις το… ανθρώπινο λάθος.
Όλοι μας λοιπόν, μη μπορώντας να κάνουμε κάτι άλλο απέναντι στο ενδεχόμενο του λάθους, είμαστε αναγκασμένοι να ελπίζουμε στις μικρότερες συνέπειες του λάθους.
Όσο παρούσα και να είναι η τραγικότητα σε κάθε τέτοιο λάθος, όπως με την περίπτωση των 167 άτυχων ψυχών, εντούτοις, υπάρχουν ακόμα πιο τραγικά, όπως εκείνα με την έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, το οποίο μόλυνε τεράστιες γεωγραφικές περιοχές τον Απρίλιο του 1986, με την ραδιενεργό βεντάλια να απλώνεται σε όμορες και μη χώρες, προκαλώντας καρκίνο σε χιλιάδες ανθρώπους.
Υπάρχουν, μαζί με αυτά, και οι φυσικές καταστροφές (υψηλές θερμοκρασίες, τεράστιες πυρκαγιές που κάνουν στάχτη ζωές και δάση , το λιώσιμο πάγων–ρύπανση της ατμόσφαιρας και του υδροφόρου ορίζοντα) με τον ανθρώπινο παράγοντα υπεύθυνο, όχι μόνο από λάθη, αλλά κυρίως από οργανωμένο δόλο…
Έτσι είναι· δεν θα λύσουμε εδώ αυτό το άλυτο ούτως ή άλλως οικουμενικό πρόβλημα, ιδιαίτερα με το πολιτικό σύστημα του… υπαρκτού καπιταλισμού, το οποίο, απορροφημένο και προσανατολισμένο από και προς τα κέρδη των βιομηχανιών, ούτε που ασχολείται με τις κοινές προσπάθειες βελτίωσης των κλιματικών συνθηκών για την αποσόβηση καταστροφών, ούτως ώστε να βοηθηθεί η λογική τής πρόληψης, πριν τα ανθρώπινα λάθη.
Ναι. Είναι ολίγον έως πολύ μοιρολατρικό το κειμενάκι μου αυτή τη φορά και στέκομαι με ιδιαίτερη και άκρατη ανησυχία στο «κατά λάθος»· ενέργεια η οποία θα απειλεί τους ανθρώπους σε κάθε περίπτωση (πυρκαγιές, μετωπικές συγκρούσεις αυτοκινήτων, πολιτικές συνομωσίες, ίντριγκες, κλπ.). Ένα ατελείωτο «λάθος» θα αιωρείται ως ένα σχήμα απειλητικού και μολυσμένου ουράνιου τόξου, το οποίο ξεκινά κι απλώνεται από τη μια άκρη της γης, στην άλλη.
Μην λησμονούμε πως ο κάθε πόλεμος, εξ’ ορισμού, είναι καταστροφικός και ποτέ δυστυχώς δεν ήταν αναπόφευκτος· είναι αποτέλεσμα απανωτών ανθρώπινων «λαθών», τα οποία στηρίζονται στην κατακτητική υστεροβουλία και στα συμφέροντα, της έμφυτης σχεδόν βουλιμίας τους, για χρήμα και εξουσία, που ενυπάρχει στο βαθύτερο είναι των ακατέργαστων από Παιδεία ανθρώπων.
Η δημόσια παραδοχή τού «κατά λάθος», ίσως «ισορροπεί» τη σκληρή πραγματικότητα του γεγονότος της απώλειας των 176 επιβατών τού καταρριφθέντος σκάφους. Παραμένει όμως μια οδυνηρή εμπειρία, πρωτίστως για τους στενούς συγγενείς των θυμάτων, αλλά και για όλους εμάς…
* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης
