Στο παρελθόν, όταν ζούσα στην Ιταλία (Μιλάνο-Πάντοβα) πηγαίναμε συχνά με τη σύντροφό μου στην πόλη του νερού· τη Βενετία (ή αν θέλετε, την Bella Venezia).
Δεν θέλω να καταγράψω ταξιδιωτικές εντυπώσεις στη σημερινή μου αναφορά, αλλά οι πλημμύρες του Νοεμβρίου στην πόλη του νερού, όπως ήταν φυσικό, μου προκάλεσε ανησυχία και λύπη…
Πρόκειται για μια πόλη που συγκεντρώνει το παγκόσμιο ενδιαφέρον, εξαιτίας της ιδιαίτερης ομορφιάς και ιστορίας της, γεμίζοντας τα καντούνια, τις πλατείες και τις γέφυρές της με άπειρους τουρίστες, το πλήθος των οποίων οδήγησε τις τοπικές κοινωνίες να αναλάβουν πρωτοβουλίες, οι οποίες στοχεύουν στην αποτροπή της ογκώδους τουριστικής επισκεψιμότητας. Μια πόλη που συγχρόνως αγωνιά για την ύπαρξή της, μέσα από την αιώνια μάχη που δίνει με το ανίκητο νερό που την κατακλύζει και δοκιμάζει τις αντοχές της μέσα στον χρόνο.
Σκέφτομαι το εύλογο: το υγρό, θαλασσινό στοιχείο είναι η μήτρα της και αυτό με συγκινεί ιδιαιτέρως, διότι είναι όλα αυτά τα οποία την περιβάλλουν που την προώθησαν και την ενέταξαν μέσα στις φιλοσοφίες, τις αναγεννησιακές, και όχι μόνο, γραμματείες, την ιστορία της μουσικής και τις τέχνες· η μόνιμη εικόνα μιας πόλης που είναι τυλιγμένη και καθορισμένη από το υγρό πέπλο, δεν μπορεί παρά να σαγηνεύει διαχρονικά τους δημιουργούς. Με 118 μικρά νησάκια που χωρίζονται από θαλασσινά κανάλια, αυτή η πόλη συνδέεται άρρηκτα με το νερό, ζει από το νερό και πνευματικά αναπνέει από το νερό. Κάποτε της είχαν δώσει τα προσωνύμια «Γαληνοτάτη», «Πόλη του Νερού», «Πόλη των Μασκών», «Πόλη των Γεφυρών», «Επιπλέουσα Πόλη» και «Πόλη των Καναλιών».
Πώς να μην κινήσει και να μην συγκινήσει το συναίσθημα και την έμπνευση των δημιουργών για μια πόλη που, στην κυριολεξία, την χαϊδεύουν και την χτυπούν τα στοιχεία της θάλασσας και του αέρα; Η γαλήνη, η οποία μετασχηματίζεται σε άγριο θηρίο, ανταριάζει και απειλεί, επιτρέπει και απαγορεύει, σε σκλαβώνει και σε απελευθερώνει, ποτέ δεν είναι στατική. Ο μεγάλος της αδελφός είναι ο υπέργειος άνεμος και τα θαλάσσια ρεύματα. Τα κρυφά μυστικά της βρίσκονται στον βυθό, μαζί με τους ζώντες οργανισμούς της. Μια άλλη παράλληλη ζωή, άγνωστη και απόλυτα μυστήρια που θαρρείς και συνωμοτεί, θυμώνει, αντιδρά με αγριότητα. Η θάλασσα αποτελεί στοιχείο που προκαλεί δέος στους δημιουργούς. Τα αμέτρητα μυστικά της είναι συγχρόνως και πηγή αφθονίας· ένας άλλος κόσμος που, νομίζουμε, πως τον έχουμε ανακαλύψει. Εκεί μέσα βρίσκονται ο θάνατος και η ζωή, γι’ αυτό και έχουν γραφτεί τα ωραιότερα τραγούδια· επειδή αυτή η αντίθεση δεν θα πάψει να υφίσταται στο διηνεκές…
Η Βενετία πάντα κινδύνευε από το υγρό στοιχείο πάνω στο οποίο και δημιουργήθηκε. Θυμάμαι πως όταν βρισκόμουν εκεί με καλό ζεστό καιρό, δεν την απολάμβανα. Αντιθέτως, οι βροχερές μέρες δημιουργούσαν το δικό τους σαγηνευτικό τοπίο, με τις ανταύγειες, τις φωτοσκιάσεις και τους χρωματισμούς στα κανάλια, τις γέφυρες, τους οικισμούς, με το καφέ, κίτρινο, ώχρα, μπεζ, μωβ να κυριαρχεί και τους νοητούς Ιππότες και τις Ιταλίδες δεσποσύνες να ξεπροβάλλουν στην προσωπική μου μυθολογία και γιατί όχι παραμυθία! Αυτό δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Είναι απαραίτητο να ζήσεις παράλληλα με τους μύθους σου όταν επισκέπτεσαι την Bella Venezia. Όσοι δεν έχουν πάει, θα την βλέπουν στα όνειρά τους, ίσως με συναισθηματική διάθεση και παρόμοιες συγκινησιακές φορτίσεις· εάν δεν τους προκαλεί ο ερωτισμός του τοπίου, μένει τότε η ποιητική φαντασίωση. Πάντως, ο επισκέπτης στη Βενετία, εμπλέκεται από το ίδιο το τοπίο σε μακραίωνες ιστορίες και πολιτισμική μνήμη.
Από το Μεσαίωνα, η πόλη είχε το όνομα «Δημοκρατία της Μουσικής»· η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, προσέλκυε το ενδιαφέρον των μουσικών, μια παράδοση που ξεκίνησε από τον 16ο αιώνα, ενώ η Βενετία έμελλε να εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα μουσικά κέντρα της Ευρώπης: Αντριαν Βιλαέρτ, Τσιπριάννο Ντε Λόρε, Αντρέα και Τζιοβάννι Γκαμπριέλι, αργότερα, κατά την περίοδο του Μπαρόκ, οι Αντόνιο Βιβάλντι, Ιπολίτο Τσιέρα, Τζιοβάννι Πίκι, Τζιρολκάμο ντάλα Κάζα, Ζακ Μπούους, Κλάουντιο Μερούλλο, Άνιμπαλ Παντοβάνο κ.α. αλλά και συμμετοχές πολλών Φλαμανδών μουσικών· έτσι δημιουργήθηκαν αξιολογότατες μουσικές δομές που επηρέασαν ολόκληρη την Ευρώπη. Ο μηχανικός και κοινωνικός επιστήμονας καθηγητής Γιάννης Μηλιός, υποστηρίζει πως ήδη από τον 14ο αιώνα, στην Βενετία, αρχίζουν να διαφαίνονται τα πρώτα στοιχεία του καπιταλισμού συστήματος.
Δεν θα επεκταθώ στις διάφορες μορφές αρχιτεκτονικής, ποίησης και ζωγραφικής που, ως γνωστό κυριάρχησαν μέσα στο τοπίο και την παράδοση της πόλης τού νερού… Από πολύ παλιά, οι εικόνες των γονδολιέρηδων και των καναλιών, είχαν θέσει ερωτήματα στη νεανική μου ψυχή, με τη μουσική σύνδεση δεδομένη. Ιδιαίτερα οι ορχήστρες του προ- κλασικισμού, σηματοδοτούσαν συγχρόνως και γεωγραφική τοποθέτηση, αφού ο ήχος αυτός έβγαινε από τα σπλάχνα της «Επιπλέουσας Πόλης».
Οι δύο κατακλυσμοί του Νοεμβρίου ’19, έδωσαν άλλο ένα μεγάλο χτύπημα στην πόλη. Το νερό έπνιξε στην κυριολεξία τα κανάλια και έφτασε στα ισόγεια των σπιτιών. Οι άνθρωποι περπατούσαν… κολυμπώντας και η επαφή τους με το νερό έπαψε, για άλλη μια φορά, να είναι μόνο… οπτική. Η Βενετία είναι ό,τι και τα ηφαίστεια όπως ο Βεζούβιος στη Νάπολη, τα Μάνουα-Λόα της Χαβάης, το Νιραγκόνγκο του Κογκό, Σακουρατζήμα της Ιαπωνίας, Γελοουστόουν στο Γουαϊόμινγκ. Τόποι που είναι άρρηκτα δεμένοι και επηρεασμένοι από τα σημεία ύπαρξής τους!
Η Βενετία με τα νερά της, είναι περιοχή που γνωρίζει την… αυτοχειρία ως πράξη εναρμονισμένη πλήρως με το υγρό μέλλον της.
Θα σαγηνεύει όλους τους επισκέπτες, τόσο εκείνους που την… επισκέπτονται νοητά, όσο και τους τουρίστες, τους διανοητές, τους ρομαντικούς, τους ερωτοχτυπημένους, ίσως επειδή γνωρίζουν πως πολύ συχνά τα καιρικά φαινόμενα την απειλούν με έναν αργό, αλλά σταθερά υπαρκτό, θάνατο…
Το τοπίο της, που το συνθέτουν πανέμορφες, συγκινητικές, μοναδικές ζωγραφικές και ποιητικές αισθήσεις, εσαεί κινούμενες σε κυματιστούς ρυθμούς λόγω του ασταμάτητου θαλασσινού στοιχείου, θα προκαλεί πάντα το παγκόσμιο ενδιαφέρον, αλλά στο συλλογικό υποσυνείδητο έχει καταγραφεί κι ως μια πόλη που απειλείται από το αιώνια κι άρρηκτα δεμένο μαζί της στοιχείο· το νερό! Αυτό που την έθρεφε εν τη γενέσει της κι επί τόσους αιώνες.
Οι απανωτές πλημμύρες του Νοεμβρίου καθώς και οι μελλοντικές, απειλούν την παγκόσμια κληρονομιά ενός τόπου με ερωτηματικό μελλοντικό χρόνο· έναν τόπο που η ομορφιά τον έχει στιγματίσει απόλυτα…
Δεν θα πάψουμε να σκεφτόμαστε την Bella Venezia ως την κορύφωση μιας κουλτούρας, η οποία την οδήγησε στην σκληρή πραγματικότητα ενός ασύλληπτου παλλαϊκού… τουριστικού προσκυνήματος (όπως οι δεκαπενταύγουστοι της Τήνου) και τόσων άλλων δημοφιλών προορισμών…
Οι παλαιοί μου φίλοι Βένετοι, με συμβούλεψαν πως δεν θα είναι μια καλή ιδέα μια εκ νέου επίσκεψή μου στην «Επιπλέουσα Πόλη» που είχα γνωρίσει πριν από χρόνια…
Μου προτείνουν δηλαδή, να μείνω με τις παλιές μου μνήμες.
Να την σκέφτομαι μέσα από την μουσική και την ιστορία της…
* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης
