Θόδωρος Τσίκας*: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το Προσφυγικό

– Το προσφυγικό είναι σοβαρό θέμα παγκοσμίως. Και είναι η μεγάλη πρόκληση του μέλλοντος. Δεν αφορά φυσικά μόνο την Ελλάδα. Η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά μόνον κίνηση κεφαλαίων, αγαθών και ιδεών, αλλά αφορά και κίνηση ανθρώπων. Συνολικά, η ανθρώπινη Ιστορία είναι η Ιστορία της μετακίνησης ανθρώπων και πληθυσμών. Είναι απόλυτο ψεύδος ότι μπορούν να στεγανοποιηθούν εντελώς τα σύνορα. Η μετανάστευση είναι σαν το νερό. Θα βρει κάπου μια σχισμή, μια ρωγμή και θα περάσει. Το αίτημα για άσυλο δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερο. Ταυτοχρόνως σήμερα μειώνεται ο αριθμός των χωρών που είναι διατεθειμένες να δεχθούν όσους εγκαταλείπουν την χώρα τους λόγω ανάγκης.
– Η διάκριση μεταξύ πρόσφυγα και μετανάστη είναι πολλές φορές θολή. Αν δηλαδή πρόσφυγας είναι αυτός που φεύγει επειδή απειλείται η ζωή του, δεν ισχύει το ίδιο για όσους μεταναστεύουν από μία χώρα που δεν μπορεί να τους θρέψει; Τον κλιματικό πρόσφυγα, που εγκαταλείπει την χώρα του λόγω των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, πώς θα τον ονομάσεις; Την στιγμή που γεμίζουμε παντού στον κόσμο κλειστά στρατόπεδα προσφύγων/μεταναστών, όλο το σύστημα πρέπει να αναμορφωθεί ριζικά. Το πρόβλημα είναι ότι η αναμόρφωση του συστήματος δεν βολεύει πολλούς.
– Υπάρχουν φυσικά κάποια κριτήρια διαχωρισμού μεταξύ προσφύγων και μεταναστών. Μέχρι όμως μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο, η χώρα μας (και όλες οι χώρες) είναι υποχρεωμένη να δέχεται και να φιλοξενεί όποιον φτάνει και ζητάει άσυλο, μέχρι να εξεταστεί το αίτημα του. Και κυρίως πρέπει να υπάρχει μηχανισμός σύγχρονος, αποτελεσματικός και προστατευτικός των δικαιωμάτων τους, που να εξετάζει το αίτημα τους. Το μεγάλο πρόβλημα στην χώρα μας, είναι ότι πολλοί άνθρωποι εγκλωβίζονται και λιμνάζουν στην Ελλάδα, χωρίς τους επαρκείς μηχανισμούς που να αποφαίνονται για το αίτημα τους. Πρέπει να αποφασίζεται μέσα σε μερικούς μήνες αν είναι δεκτή η αίτηση ασύλου σε πρώτο βαθμό, και να διασφαλίζεται το δικαίωμα τους για προσφυγή σε δεύτερο βαθμό. Όλα αυτά είναι υποχρεώσεις μας, με βάση διεθνείς και ευρωπαϊκές Συνθήκες που έχουμε υπογράψει.
– Η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η πλειοψηφία των ερχόμενων αλλοδαπών στην Ελλάδα είναι πλέον μετανάστες και όχι πρόσφυγες. Αυτό δεν ισχύει, διότι αναφέρεται μόνο στους Σύρους πρόσφυγες που είναι γύρω στο 20%. Σύμφωνα και με τα στοιχεία των ελληνικών αρχών, αλλά και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ Για τους Πρόσφυγες, οι προερχόμενοι από το Αφγανιστάν είναι περίπου το 30%. Άρα ήδη οι προερχόμενοι από εμπόλεμες ζώνες ξεπερνούν το 50%. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε σαφώς μικρότερους αριθμούς από Ιράκ, Παλαιστίνη, Σομαλία, Λ.Δ. Κονγκό, περιοχές με ανασφάλεια, συγκρούσεις και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά και πέραν αυτού, η χώρα προέλευσης δεν είναι το μοναδικό κριτήριο για να δοθεί άσυλο. Π.χ. αν έρθει ένας ομοφυλόφιλος από το Ιράν που διώκεται γι αυτόν τον λόγο, δικαιούται ασύλου. Άρα η διαδικασία αυτή απαιτεί σοβαρούς μηχανισμούς, εξειδικευμένους ανθρώπους και με γνώσεις τοπικών γλωσσών.
– Η κυβέρνηση τώρα πέφτει θύμα του δικού της λαϊκισμού. Είχε δημιουργήσει μια εικόνα ότι αν εκλεγεί, με το πάτημα ενός κουμπιού θα λυνόταν το πρόβλημα. Ή ότι οι πρόσφυγες έρχονταν εξαιτίας της προηγούμενης κυβέρνησης. Τώρα αντιμετωπίζει αντιδράσεις στην κατανομή προσφύγων/μεταναστών σε όλη την χώρα, που είναι απολύτως αναγκαία, καθώς στα νησιά που είναι “αποκλεισμένα” από θάλασσα και ο χώρος τους πεπερασμένος, πρέπει να αποσυμφορηθούν. Εάν δεν επιδειχθεί αλληλεγγύη από άλλες περιοχές της χώρας μας προς τα νησιά, πώς θα ζητήσουμε να επιδειχθεί αλληλεγγύη από άλλες χώρες προς την Ελλάδα, ώστε να δεχτούν κι εκείνες κάποιους πρόσφυγες;
– Πληρώνουμε ακόμα και το γεγονός ότι πολλοί σημερινοί κυβερνητικοί παράγοντες χαρακτήριζαν τους πρόσφυγες “εισβολείς” που “τους στέλνει ο Ερντογάν για να τιμωρήσει την Ελλάδα”. Σημειωτέον ότι η Τουρκία φιλοξενεί τον τεράστιο αριθμό 4 εκατομμυρίων προσφύγων, που ζουν σε καλύτερες συνθήκες από αυτές της Μόριας. Και μπορεί ο Ερντογάν να ζητάει η οικονομική ενίσχυση της Ευρώπης να πηγαίνει κατευθείαν στο τουρκικό κράτος και όχι στις ΜΚΟ που είναι επιτόπου, αλλά η ΕΕ χρωστάει ακόμα σοβαρό τμήμα των χρημάτων που είχε υποσχεθεί στην Τουρκία.
– Σοβαρό θέμα που πρέπει να λυθεί είναι η πρόσβαση των παιδιών των προσφύγων/μεταναστών στα ελληνικά σχολεία, χωρίς αποκλεισμούς, για όσο διάστημα παραμένουν εδώ. Επίσης η προστασία των ευάλωτων ατόμων, ασυνόδευτων παιδιών κ.α. Ο τελευταίος νόμος της κυβέρνησης περιορίζει με προβληματικό τρόπο τα κριτήρια της ευαλωτότητας.
– Γενικότερα, η Ελλάδα έχει ενυπογράφως αποδεχθεί ότι 50.000 πρόσφυγες θα παραμένουν εδώ, ως τμήμα της γενικότερης ευρωπαϊκής κατανομής τους. Άρα πρέπει γι αυτούς να υπάρξουν πολιτικές και μέτρα ένταξης τους στην ελληνική κοινωνία. Υπάρχουν ευρωπαϊκά κονδύλια και ενίσχυση από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Χρειαζόμαστε μεγάλη βελτίωση των ανοιχτών δομών φιλοξενίας, σε στέγαση, συνθήκες υγιεινής κλπ. Ο πρόσφατος νόμος της κυβέρνησης δυστυχώς μετατρέπει τα κλειστά Κέντρα από εξαίρεση σε κανόνα.
– Για όσους θεωρούν τις επιστροφές μεταναστών/επαναπροωθήσεις/απελάσεις, εύκολη υπόθεση : υπάρχουν χώρες που δεν έχουν καν διπλωματική εκπροσώπηση στην Ελλάδα, ώστε να συνεννοηθούμε μαζί τους. Άλλες χώρες που εκπροσωπούνται μεν εδώ, αλλά αρνούνται να δεχτούν υπηκόους τους πίσω. Αλλά ακόμα και όταν υπάρχει συνεννόηση, κάθε απέλαση -ειδικά αεροπορική- κοστίζει πολλές χιλιάδες ευρώ, διότι εκτός των απελαυνομένων υπάρχει μαζί αστυνομική φρουρά κλπ.

* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος

Δείτε τα 7 προηγούμενα άρθρα του Θόδωρου Τσίκα