Συρία: Η ματιά του Ερντογάν είναι πιο πιθανότερο να βλέπει προς τον Πούτιν παρά προς τον Τράμπ

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να δώσει, ουσιαστικά, το πράσινο φως ώστε να εισβάλει η Τουρκία στη βόρεια Συρία, έχει προκαλέσει έναν πόλεμο κριτικής στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά στους Ρεπουμπλικάνους της Ουάσινγκτον, επισημαίνοντας ότι η κίνηση της Άγκυρας θα αναζωογονήσει το Ισλαμικό Κράτος, προκαλώντας ανυπολόγιστές δολοφονίες πολιτών ανά τη γη, αλλά και τις ΗΠΑ, δημιουργώντας παράλληλα και μια άσχημη φήμη στη Μέση Ανατολή ότι ο Τραμπ είναι αναξιόπιστος σύμμαχος.
Δεδομένου ότι η Δύση έχει χάσει μεγάλο μέρος των σχέσεων της με τη Συρία τα τελευταία δύο χρόνια, αυτό μπορεί να δώσει κίνητρο στη Ρωσία και το Ιράν, που έχουν δυνάμεις στο έδαφος στη Συρία, να ασχοληθούν περισσότερο τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η αντίθεσή τους αυτή αλλά και η πιθανή ανάμειξή τους μπορεί να αποκαλύψει περισσότερα για το ποιο θα είναι το μέλλον του οκταετούς εμφυλίου πολέμου της Συρίας.
Μέχρι στιγμής, τόσο η Τεχεράνη όσο και η Μόσχα έχουν παροτρύνει τον Ερντογάν να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, αλλά είναι βέβαιο ότι θα εξετάσουν και θα αδράξουν τις ευκαιρίες που μπορεί να δημιουργηθούν μέσα στο χάος που δημιούργησε η παρορμητικότητα του αμερικανού Προέδρου.
Το πρώτο είναι ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλάντμιρ Πούτιν επιδιώκει να γενικεύσει την επιρροή της Ρωσίας σε όλη τη Μέση Ανατολή και μπορεί να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία με την προδοσία του Τραμπ προς τους Κούρδους, που ήταν σύμμαχοι των ΗΠΑ στον πόλεμο ενάντια στους ISIS. Τότε το μάθημα θα είναι σαφές: Όταν έρθει κρίση, οι ΗΠΑ δεν θα βάλουν πλάτη για σας. Ο Πούτιν θα υποστηρίξει. Ριάντ, σημειώστε αυτό, θα τους πει απευθυνόμενος σε όλους αλλά και στη Σαουδική Αραβία.
Τα δεύτερο είναι ότι ο Πούτιν θέλει επίσης να σταματήσει τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Με την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη περιοχή, μπορεί να προσπαθήσει να σφυρηλατήσει τη δική του «Συμφωνία του Αιώνα» μεταξύ του Ερντογάν, του Συριακού καθεστώτος και των Κούρδων YPG.
Από την αποστολή των ρωσικών στρατευμάτων στη Συρία για την ανασυγκρότηση του προέδρου Μπασάρ αλ-Ασαντ το 2015, η Μόσχα αφαιρεί αργά αλλά σταθερά την πολιτική πρόσβαση της δύσης. Έχει, για παράδειγμα, αναγκάσει τους απεσταλμένους του ΟΗΕ να συμμορφωθούν με τη συμφωνία της Αστάνα για το θέμα του Ιντλίμπ μεταξύ της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν, μια πρόταση για το μέλλον της Συρίας που ξεκίνησε ο Πούτιν απέναντι στον ΟΗΕ, καθώς Ρωσία και Ασαντ επέβαλαν τη σταθερή στρατιωτική πρόοδο εναντίον των δυνάμεων της αντιπολύτευσης.
Ωστόσο, η διαδικασία της Αστάνα – που αφορά το Ιράν, την Τουρκία και τη Ρωσία – οδήγησε στη δημιουργία μιας συριακής συνταγματικής επιτροπής που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ, μια ιδέα που προτάθηκε αρχικά από τον Πούτιν τον Ιανουάριο του 2018. Σκοπός είναι να γράψει ένα νέο Σύνταγμα για τη Συρία και να προετοιμάσει για τις εκλογές.
Ο απεσταλμένος του ΟΗΕ Geir Pederson ανακοίνωσε επισήμως την επιτροπή στις 23 Σεπτεμβρίου, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί την «πρώτη συγκεκριμένη πολιτική συμφωνία» μεταξύ της κυβέρνησης και των ομάδων της αντιπολίτευσης, η οποία «συνεπάγεται σαφή αποδοχή του άλλου ως συνομιλητή».
Η επιτροπή απαρτίζεται από 150 μέλη, που κατανέμονται ομοιόμορφα μεταξύ της κυβέρνησης του Άσαντ, της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών της Συρίας. Η ομάδα πρόκειται να πραγματοποιήσει την πρώτη σύνοδό της στην έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη στις 30 Οκτωβρίου.
Αυτή η διαδικασία θα μπορούσε ακόμα να καταρρεύσει. Εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης, συμμετέχουν μεμονωμένοι κούρδοι εκπρόσωποι, αλλά οι πολιτικοί εκπρόσωποι των αραβικών δυνάμεων των Κούρδων, το YPG, έχουν αποκλειστεί, γεγονός που έχει οδηγήσει σε διαμαρτυρίες στα γραφεία του ΟΗΕ στη βόρεια πόλη Qamishli της Συρίας.
Ο Ασαντ δήλωσε ότι δεν ήταν διατεθειμένος να δεχθεί αυτονομιστές, μιας και το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ) – που συνδέεται με το YPG – που συμμετείχε στις συνομιλίες, καθώς τις θεωρούσε απειλή για την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας.
Αλλά η επιτροπή σύνταξης που είναι πνευματικό τέκνο του Πούτιν δεν θα θελήσει να το δει ότι τα σχέδια απειλούνται από τις μάχες στη βορειοανατολική Συρία. Αντ’ αυτού, θα δει αν η τουρκική εισβολή είναι μια ευκαιρία να σχεδιάσει μια πίθανη συμφιλίωση μεταξύ των Κούρδων και του Συριακού καθεστώτος.
Κάποιοι Σύριοι Κούρδοι, βλέποντας τα συσσωρευμένα προβλήματα που τους αφήνει ο Τράμπ, υποστήριξαν ότι η μελλοντική τους ασφάλεια έγκειται στο να έρθουν σε κάποια μορφή συμφιλίωσης με τη Δαμασκό με βάση μια ομοσπονδιακή Συρία. Ο κυβερνήτης των δημοκρατικών δυνάμεων κυρίως των Κούρδων Συρίας, Ματζλουμ Κόμπαν, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα: «Σκεφτόμαστε μια εταιρική σχέση με τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ-Ασαντ, με στόχο την καταπολέμηση των τουρκικών δυνάμεων».
Μέχρι στιγμής ο Πούτιν έχει πει ελάχιστα, καθώς επιδιώκει να τετραγωνίσει πολλούς κύκλους. Κάλεσε τον Ερντογάν να να «εξετάσει προσεκτικά την κατάσταση, ώστε να μην βλάψει τις συνολικές προσπάθειες επίλυσης της συριακής κρίσης».
Παράλληλα, ο Πούτιν δεν θα ήθελε να προσβάλει τον Ερντογάν ή να δεχθεί ότι οι τουρκικές ανησυχίες για την κουρδική τρομοκρατία στην Τουρκία, που προέρχονται από τα συριακά σύνορα, είναι αβάσιμες. Προσπαθεί δε να απομακρύνει την Τουρκία από την τροχιά του ΝΑΤΟ καταφέρνοντας τον Ερντογάν να αγοράσει ένα ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400.
Η συγκεκριμένη πρόταση του Πούτιν, υποστηριζόμενη από τον πρόεδρο του Ιράν, Χασάν Ρουχάνι, είναι να αναβιώσει η συμφωνία των Αδάνων που υπογράφηκε από τη Συρία και την Τουρκία το 1998. Στην ουσία, αυτό αναγνωρίζει είναι ότι η Τουρκία έχει νόμιμες ανησυχίες για το ΡΚΚ, αλλά η λύση δεν είναι μια ασφαλής ζώνη που διοικείται από την Τουρκία στη Συρία, αλλά στηρίζεται σε εγγυήσεις ασφάλειας από τη συριακή κυβέρνηση για τον έλεγχο του ΡΚΚ.
Ομοίως, ο τρόπος χειρισμού των συρίων προσφύγων στην Τουρκία δεν είναι να τους μετακινήσουμε βίαια στη βορειοανατολική Συρία, μόνο για να συναντήσουμε μια εχθρική υποδοχή, αλλά για να σταματήσουμε τον εμφύλιο πόλεμο.
Πάντως η λύση της εξίσωσης είναι μια συμφωνία μεταξύ των Κούρδων, Άσαντ και των Τούρκων. Εάν ο Πούτιν μπορέσει να το πετύχει, θα είναι πράγματι η συμφωνία του αιώνα. Εάν μπορέσει τότε μπορεί να καταλήξει σε συμφωνία με το Τραμπ ότι η Μέση Ανατολή δεν φέρνει τίποτα άλλο παρά «άμμο και θάνατο».