Τα τραγικά γεγονότα στη Μόρια θύμισαν σε όλους μας τις άθλιες συνθήκες που αντιμετωπίζουν πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στοιβαγμένοι στα νησιά μας
- Υπερπληθυσμός ανθρώπων σε εγκαταστάσεις που δεν επαρκούν.
- Απουσία υποδομών.
- Εντάσεις που έχουν ως αιτία ανθρώπους που αναζητούν εναγωνίως έναν τρόπο να μετακινηθούν προς την κεντρική Ευρώπη.
Το προηγούμενο διάστημα η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα είχε δεχτεί πολλές επικρίσεις για τον τρόπο που αντιμετώπισε το ζήτημα όπως:
- Τις κακές συνθήκες σε καταυλισμούς όπως της Μόριας
- Τα φαινόμενα κακοδιαχείρισης των σχετικών κονδυλίων
- Την αδυναμία να πετύχει μεγαλύτερη αλληλεγγύη από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Τώρα είναι η κυβέρνηση Μητσοτάκη αντιμέτωπη με το μεταναστευτικό και το προσφυγικό ζήτημα. Παρότι στην προεκλογική εκστρατεία η ΝΔ κράτησε σχετικά χαμηλούς τόνους ως προς το προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα, εντούτοις ήδη οι αναφορές που υπήρχαν στο προεκλογικό της πρόγραμμα προμήνυαν μια στροφή σε μια πιο «σκληρή» γραμμή πάνω σε αυτό το θέμα.
Κομβικό σημείο στις προεκλογικές εξαγγελίες που σχετίζεται με τις σημερινές ανακοινώσεις, η αναφορά σε κλειστά κέντρα προσωρινής υποδοχής και φύλαξης και η επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης των αιτημάτων ασύλου.
Οι τωρινές κυβερνητικές προτάσεις
Η ΝΔ δείχνει να πιστεύει ότι μια πιο σκληρή πολιτική μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική. Οι βασικές κατευθύνσεις είναι οι ακόλουθες:
- Εξαρχής διαχωρισμός των μεταναστών και των προσφύγων, έτσι ώστε ουσιαστικά οι μετανάστες να μην μπαίνουν στη διαδικασία αίτησης ασύλου.
- Προσπάθεια ώστε όσοι δεν έχουν «προσφυγικό προφίλ» να μην μπορούν να κάνουν αιτήσεις για άσυλο.
- Επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, έτσι ώστε να απορρίπτονται πολύ πιο γρήγορα. Εδώ περιλαμβάνεται και η αλλαγή της σύνθεσης των αντίστοιχων επιτροπών.
- Προσπάθεια για διάφορους λόγους άνθρωποι να βγαίνουν από το σύστημα του ασύλου και άρα να απελαύνονται.
- Κλειστά κέντρα για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα.
- Μαζικές επιστροφές στις χώρες προέλευσης ή σε άλλες «ασφαλείς χώρες» όσων δεν δικαιούνται άσυλο.
- Διαμόρφωση καταλόγου «ασφαλών χωρών» και για να απορρίπτονται εξαρχής από το αίτημα ασύλου και να οργανώνονται γρήγορες επιστροφές.
- Περιορισμό των κριτηρίων με τους οποίους άνθρωποι κατατάσσονται στις ευάλωτες κατηγορίες. Για παράδειγμα το μετατραυματικό στρες δεν θα αποτελεί πλέον κριτήριο ευαλωτότητας.
Η ΝΔ πιστεύει ότι μπορεί να διαμορφώσει μια συνθήκη όπου μέσα σε τρεις μήνες θα έχει εξεταστεί ένα αίτημα, θα έχει απορριφθεί και άρα θα μπορεί να οργανώνεται η επιστροφή στη χώρα προέλευσης ή σε άλλη «ασφαλή χώρα». Υποστηρίζει ότι με αυτό τον τρόπο θα μειωθούν γρήγορα οι μεγάλες συγκεντρώσεις στα νησιά και σε συνδυασμό με μέτρα αποσυμφόρησης θα διαμορφώσει καλύτερες συνθήκες.
Ο περιορισμός του δικαιώματος εξέτασης ασύλου εκτιμάται ότι θα οδηγήσει αρκετούς να μη φτάνουν ούτε καν στο καθεστώς του «αιτούντος ασύλου», σε συνδυασμό με την καλύτερη φύλαξη των συνόρων, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά ως προς τις αφίξεις προσφύγων και μεταναστών.
Οι κίνδυνοι από τα προτεινόμενα κυβερνητικά μέτρα
Υπάρχει καταρχάς η γενική αντίρρηση ως προς τη συνέχιση της λογικής του φραγμού. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η μετανάστευση δεν ανακόπτεται με τους διάφορους φραγμούς, θεσμικούς ή φυσικούς. Απλώς καθίσταται πιο επικίνδυνη πρώτα και κύρια για τους ίδιους του μετανάστες. Αυτό έχει δείξει με τραγικό τρόπο η κατάσταση και στα σύνορα Μεξικού και ΗΠΑ και στη Μεσόγειο. Υποστηρίζεται ότι απαιτείται μια πιο γενναία πολιτική. Από τη μια αντιμετώπιση των αιτιών που οδηγούν ανθρώπους να φύγουν από τις εστίες τους, όπως είναι ο πόλεμος και η φτώχεια. Από την άλλη, ασφαλής άφιξη στις χώρες προορισμού και δυνατότητες νομιμοποίησης έτσι ώστε να αποφεύγονται οι κίνδυνοι και τα προβλήματα από τις πρακτικές «παράνομης εισόδου».
Επομένως, υπάρχει το θέμα του γιατί δεν πιέζει η κυβέρνηση (όπως δεν πίεσε ούτε η προηγούμενη του ΣΥΡΙΖΑ) για μια ριζική αλλαγή στάση της πολιτικής της ΕΕ, μια που ούτως ή άλλως έχουν φανεί τα όρια της τρέχουσας πολιτικής.
Έπειτα υπάρχουν αντιρρήσεις ως προς τις αλλαγές στο καθεστώς ασύλου. Το άσυλο είναι ένα εξατομικευμένο δικαίωμα και άρα δεν μπορεί να «αυτοματοποιηθεί» η διαδικασία με βάση κριτήρια όπως οι «ασφαλείς χώρες». Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να κριθεί εξατομικευμένα. Ούτε συνδυάζονται με το νομικό πολιτισμό πρακτικές που αποκλείουν κάποιους από το δικαίωμα να υποβάλουν αίτημα ασύλου. Το αίτημα ασύλου αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και δεν μπορεί να αποκλειστεί κάποιος προκαταβολικά από το να το υποβάλλει. Ούτε μπορούν να περιοριστούν εύκολα τα κριτήρια ευαλωτότητας.
Τέλος δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα λειτουργήσει τόσο εύκολα ο μηχανισμός «επαναπροώθησης». Η εμπειρία έχει δείξει ότι δεν είναι εύκολη η οργάνωση των σχετικών επιστροφών, μια έχουν και τεχνικές και θεσμικές πλευρές. Η λογική των κλειστών κέντρων είναι πιθανό να οδηγήσει και πάλι σε φαινόμενα συνωστισμού και συγκέντρωσης αριθμού ανθρώπων πέραν από τις δυνατότητες των υποδομών, κοντολογίς αυτό που συνηθίσαμε να λέμε καταστάσεις τύπου Μόριας.
