Νότης Μαυρουδής: Κομμένο Άρτας

Είναι μερικά πράγματα τα οποία δεν χωράει ο κοινός νους. Κάθε φορά που οι ημερομηνίες μας θυμίζουν μεγάλα ή μικρά γεγονότα, η μνήμη «ανοίγει» το μικρό πορτάκι και πολλές φορές ξανασκέφτεται ή και επεξεργάζεται το θέμα· δεν χρειάζεται να είναι βίωμα, μπορεί να είναι μία ιστορική περίσταση, ένα κοινωνικό συμβάν που ίσως να μας αφορά άμεσα ή έμμεσα.
Τις προάλλες, σε μια συναυλία μου, στην Αμφιλοχία συγκεκριμένα, συνάντησα έναν ευγενέστατο άνθρωπο, τον καθηγητή Δημήτρη Βλαχοπάνο από το χωριό Κομμένο Άρτας (Νότια της Άρτας, κοντά στις όχθες τού —για πολλούς λόγους—  ιστορικού ποταμού Άραχθου, που καταλήγει στον Αμβρακικό Κόλπο). Με το τέλος της συναυλίας μου, πιάσαμε τη συζήτηση για διάφορα μουσικά θέματα και με ρώτησε αν έχω επισκεφτεί την γενέτειρά του, το Κομμένο.
Δήλωσα την άγνοιά μου και όταν τον ρώτησα τι είναι το Κομμένο, μού είπε εν συντομία την τραγική ιστορία άλλης μιας κατοχικής γερμανικής φρικαλεότητας, η οποία ξεκλήρισε μέσα σε λίγες ώρες 317 ψυχές, εκτελώντας με τουφέκια, χειροβομβίδες και πυρπολώντας κάθε σπίτι τού χωριού, με γυναικόπαιδα μέσα, άνδρες και γέροντες, επειδή τροφοδοτούσαν με τρόφιμα τους αντάρτες, τόσο του ΕΔΕΣ όσο και του ΕΛΑΣ.
Έτσι, μέσω της τυφλής αντεκδίκησης, οι Γερμανοί αξιωματικοί παίρνουν διαταγή να κάψουν και να αφανίσουν το χωριό! Δεν δίστασαν, το αφάνισαν από κάθε ψυχή ζώσα. Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, την Δευτέρα 16 Αυγούστου 1943, 120 στρατιώτες του 12ου λόχου του 98ου συντάγματος πεζικού της 1ης ορεινής μεραρχίας ορεινών καταδρομών του γερμανικού στρατού, έκαναν στάχτη ολόκληρο το χωριό και ό,τι βρήκαν μπροστά τους, δολοφονώντας εν ψυχρώ 317 κατοίκους, μεταξύ των οποίων 72 παιδιά ηλικίας 4 μηνών έως 10 χρονών…
Ομολογώ, ανατρίχιασα με την σύντομη περιγραφή του συνομιλητή μου και ακολούθησε το αίσθημα της ντροπής από μέρους μου, επειδή δεν γνώριζα το γεγονός μιας τέτοιας τραγωδίας στον μαρτυρικό αυτόν τόπο του Κομμένου. Πώς είναι δυνατόν να είμαι τόσο απληροφόρητος, για τέτοια μεγέθη μαζικής ανθρωποκτονίας, για το ξεκλήρισμα ενός ολόκληρου χωριού που όντως, μπορούμε να το ονομάσουμε: μ α ρ τ υ ρ ι κ ό !
Ο Δημήτρης Βλαχοπάνος κατέγραψε τον πόνο και τις μαρτυρίες συγχωριανών του σε ένα κατατοπιστικότατο βιβλίο με τίτλο: «Άι Κομμένο της άσβεστης μνήμης» (Εκδ. Δήμου Νικολάου Σκουφά, 2018) περιγράφοντας με γλαφυρότητα τον τόπο, τις συνθήκες, παραθέτοντας κατάλογο των θυμάτων, στοιχεία των Γερμανών θυτών εγκληματιών πολέμου, ένα βιβλίο χρήσιμο αν κανείς θελήσει να γνωρίσει και αυτήν την τραγωδία των χρόνων 1941-1944.
Οι προσωπικές μου πληροφορίες δεν περιείχαν το Κομμένο·σκεφτόμουν πως κάτι τέτοιο είναι ανεπίτρεπτο· για την συνείδησή μου, τα προσωπικά μου ενδιαφέροντα και τον τρόπο που ζω. Και επειδή, ας μην κρυβόμαστε, τέτοιες θρηνητικές σελίδες αναδεικνύονται μέσα από έναν, ως επί τω πλείστον, αριστερό λόγο αφού, ο αντίθετος λόγος, προσπερνάει τέτοια γεγονότα ή τα ξεχνάει εύκολα… Το θέμα λοιπόν της διατήρησης της μνήμης δεν είναι περιορισμένα και μόνο ε θ ν ι κ ό· είναι και βαθιά πολιτικό.
Επιλέγω από το News Beast.gr από τις 8/3/2015 τον παρακάτω σύνδεσμο με πληροφορίες και σχετικό φωτογραφικό υλικό που σε κάνει να αγριεύεις. https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/796503/oi-nazistikes-sfages-stin-ellada
Στάθηκα και σε μερικά τοπωνύμια παρόμοιων ολοκαυτωμάτων και σας τα παραθέτω:
«Το «Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών» κάνει λόγο για 90 πόλεις και χωριά που γνώρισαν τη μαζική ναζιστική θηριωδία. Αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο: Άγιος Δημήτριος Ιωαννίνων, Αγριά Μαγνησίας, Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας, Αετός Μαγνησίας, Αίγιο Αχαΐας, Αμφίπολις Σερρών, Άμφισσα Φωκίδας, Ανατολικό Σελίνου Χανίων, Ανώγεια Ρεθύμνου, Βέρμιο Κοζάνης, Βιάννος Ηρακλείου, Βουκόλια Χανίων, Γαλαξίδι Φωκίδας, Γραβιά Φωκίδας, Δίστομο Βοιωτίας, Δοξάτο Δράμας, Δράμα, Έλειο Προνών Κεφαλλονιάς, Ζάρος Ηρακλείου, Θεραπνά Λακωνίας, Ιεράπετρα Λασιθίου, Καλάβρυτα Αχαΐας, Κάνδανος Χανίων, Κάρλα Μαγνησίας, Κεντρικό Ζαγόρι Ιωαννίνων, Κλεισούρα Καστοριάς, Κομμένο Άρτας, Κουρήτες Ρεθύμνου, Κρούσωνας Ηρακλείου, Λάμπη Ρεθύμνου, Λεβίδιο Αρκαδίας, Λέχοβο Φλώρινας, Λιδωρίκιο Φωκίδας, Δήμος Μουσούρων Χανίων, Μήθυμνα Χανίων, Νίκαια Αττικής, Παραμυθιά Θεσπρωτίας, Παρνασσός Φωκίδας, Πέραμα Ιωαννίνων, Πέρασμα Φλώρινας, Ποταμιά Λάρισας, Σέρβια Κοζάνης, Συβρίτος Ρεθύμνου, Τριταία Αχαΐας, Τσαριτσάνη Λάρισας, Τυλισός Ηρακλείου, Τυμπάκι Ηρακλείου, Τυμφηστός Φθιώτιδας, Υπάτη Φθιώτιδας, Χορτιάτης Θεσσαλονίκης κ.λπ.»
Δεν έχω περιθώριο να χωρέσουν στο μυαλό μου τόσα ονόματα, τόσες τραγωδίες. Το Κομμένο και το βιβλίο τού κυρίου Βλαχοπάνου με συντάραξαν και με έφεραν στη θέση να ψάξω και πάλι την, σχετικά πρόσφατη, ιστορία της Αντίστασης, των γερμανικών σφαγών, των βανδαλισμών των Ναζί, καθώς και των άδικων ανθρωποθυσιών. Θα είναι μια μνήμη ριζωμένη, από εκείνες που θα λειτουργεί από γενιά σε γενιά, αρκεί να διαχέεται το τραγικό γεγονός του ’43. Η απονομή της δικαιοσύνης των Γερμανικών αποζημιώσεων στη χώρα μας, ίσως αποκαταστήσει, έστω συμβολικά, τις τόσες ναζιστικές θηριωδίες.
Είναι αλήθεια πως και μετά από 78 χρόνια, θα π ρ έ π ε ι η μνήμη να λ ε ι τ ο υ ρ γ ε ί…

* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης

Δείτε τα προηγούμενα 136 άρθρα του Νότη Μαυρουδή