Η παιδεία και ο πολιτισμός μας είναι το δυναμικό πεδίο για την αναγέννηση και για την πρόοδο της πατρίδας μας. Δεν είναι θέμα κάποιας απλής πολιτικής προτεραιότητας ή μιας συνηθισμένης κοινοτοπίας – είναι ζωτικό ζήτημα με σαφές περιεχόμενο.
Αλλά πριν από τον επιμερισμό μιας εκπαιδευτικής πρότασης, πριν από την εξειδίκευση και την αναφορά συγκεκριμένων μέτρων απαιτείται ο ιδεολογικός και πολιτικός προσδιορισμός των θεμελιακών στόχων και σκοπών, οι οποίοι πρέπει να υπηρετηθούν με τα νομοθετικά μέτρα.
Σήμερα είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε η διαμόρφωση ενός καταστατικού χάρτη της εκπαίδευσης με ουμανιστικό περιεχόμενο, με συνεχή αγώνα για ποιότητα και ισχυρά μαθησιακά προσόντα, με βασικό στόχο την ουσιαστική μόρφωση, για όλα τα παιδιά και για όλους τους νέους. Απαιτείται έμφαση στη γενική παιδεία, στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, στην ερμηνευτική ικανότητα των εκπαιδευόμενων, στην κουλτούρα αναζήτησης και έρευνας.
Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι ο καταλύτης της πνευματικής ανάπτυξης των νέων. Εδώ διαμορφώνεται η ουσία της σχέσης μας με τη γνώση και τη μάθηση. Εδώ η αγωγή δημιουργεί τα ριζώματα για όλη την εκπαιδευτική πορεία των νέων, για μια ισχυρή σχέση με το απορείν και με το αξιερώτητο. Εδώ θα εγκαθιδρυθεί η νοοτροπία της φιλαναγνωσίας και της συνεχούς προσφυγής στη γνώση.
Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι ο κορμός για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο. Απαιτείται η ανάπτυξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης, που αποτελεί και το αδύνατο σημείο του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Επίσης, είναι απαραίτητη η διαμόρφωση ενός Εθνικού Απολυτηρίου στο Λύκειο, για να επικεντρώνουμε τις μεταρρυθμιστικές πολιτικές μας στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης και όχι στη διαρκή ενασχόληση με το σύστημα πρόσβασης.
Τα πανεπιστήμια και συνολικά η τριτοβάθμια εκπαίδευση οφείλουν να βρουν σύγχρονο βηματισμό να κάνουν άνοιγμα στον κόσμο, να απελευθερωθούν από τις παραδοσιακές φόρμες της βιομηχανικής εποχής, να βρεθούν στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών διεργασιών και της τεχνολογικής επανάστασης και να καταστήσουν την εξωστρέφεια και την έρευνα ουσιαστικούς στόχους τους.
Η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής διάστασης της εκπαίδευσης είναι κρίσιμο εθνικό ζήτημα, για να μπορούν να εδραιωθούν η πολιτική ενοποίηση και ο εκδημοκρατισμός της Ευρώπης σε μια κοινή αφήγηση των λαών της και των εθνών της για ένα δημοκρατικό μέλλον.
Εκπαιδευτικοί: είναι υπάλληλοι ή κάτι άλλο; Είναι αποδέκτες των αλλαγών ή συνδιαμορφωτές τους; Υπάρχει κάτι πιο σημαντικό στοιχείο στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο από τη σχέση εκπαιδευτικού – μαθητή, καθηγητή – φοιτητή, από το πνευματικό φως της σχολικής αίθουσας και από την εμπνευσμένη πανεπιστημιακή διδασκαλία;
Ας δούμε λοιπόν την καρδιά του εκπαιδευτικού ζητήματος. Να δώσουμε πνοή στους εκπαιδευτικούς, γιατί είναι πραγματικοί οργανικοί διανοούμενοι – φορείς των ανθρωπιστικών αξιών και παιδαγωγοί, για να εμπνεύσουν, να απελευθερώσουν τις δημιουργικές δυνάμεις των μαθητών. Να στηρίξουμε τους εκπαιδευτικούς – το σχολείο είναι η μεγάλη κοινωνική ευθύνη τους και αποστολή τους, το σχολείο είναι η ζωή τους!
Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν γίνεται με διοικητικές πράξεις. Απαιτείται μορφωτικό κίνημα, προοδευτική πολιτική πρόταση, εκπαιδευτικούς και καθηγητές εμπνευσμένους και δημιουργικούς. Δεν χρειαζόμαστε μόνο την εισαγωγή της τεχνολογίας στις δομές της εκπαίδευσης αλλά και κυρίως τον εξανθρωπισμό της τεχνολογίας. Η διαδρομή της πολιτικής και της εκπαίδευσης έχει δείξει ότι «σε κάθε σημαντική αλλαγή της κοινωνικής δομής αναλογούσε πάντα μια αναμόρφωση ολόκληρης της παιδείας» (J. Piaget, Περί Παιδαγωγικής).
Θέλουμε γνώση για έναν χειραφετημένο άνθρωπο, για την προαγωγή μιας δημοκρατικής κοινωνίας, για την καλλιέργεια πνεύματος ελευθερίας. Θέλουμε “κοινωνία της γνώσης και όχι οικονομία της πληροφορίας”. Να αποσκοπούμε σε έναν Homo Universalis, που θα είναι εραστής της παιδείας και του πολιτισμού, ενεργός πολίτης αγωνιστής της ζωής και της κοινωνίας
Η σύγχρονη μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση θα είναι ένας Ψηφιακός Διαφωτισμός και αυτό απαιτεί εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης και της κοινωνίας, προοδευτική πολιτική πρόταση. Εδώ είναι ο ουσιαστικός πυρήνας των κοινωνικών εξελίξεων, εδώ δεν μπορεί παρά να είναι και ο αγώνας των κοινωνικών κινημάτων και ιδιαίτερα του εκπαιδευτικού κινήματος.
Και προς τούτο οφείλει να διαμορφώνει δημοκρατικές συνειδήσεις μέσα από συλλογική δράση και κινηματική αντίληψη, από εμβριθείς αναλύσεις και από ουσιαστικές προτάσεις στα νέα και στα παλιά ζητήματα της εκπαίδευσης.
* Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ)
