Παναγιώτης Καρκατσούλης*: Τι μάθαμε από την δικτατορία της 21ης Απριλίου;

Η 21η Απριλίου, πέρα από μια ακόμη αποφράδα ημέρα στην σύγχρονη πολιτική μας ιστορία, προσφέρεται και ως ευκαιρία αυτογνωσίας.
Μπορούμε, δηλαδή, να αποτιμήσουμε το γνωστικό όφελος που αποκομίσαμε από την περιπέτεια εκείνη και να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το παρόν και το μέλλον. Για να γίνει, όμως, αυτό θα πρέπει να εγκύψουμε πίσω από τις ταμπέλες περί αμερικανοκίνητης χούντας και τις φορτισμένες εικόνες των αιμοσταγών δικτατόρων. Η δικτατορία των συνταγματαρχών είναι ένα συστημικό πρόβλημα που δεν γίνεται επαρκώς αντιληπτό με μονο-αιτιακές ερμηνείες. Μόνον εάν κατανοήσουμε την σχέση αλληλεξάρτησης των μεταβλητών που συνέθεταν την κοινωνία στο τέλος της δεκαετίας 60, μπορούμε να κατανοήσουμε το τελικό γεγονός της έλευσης της δικτατορίας.
Τρία ήταν τα κεντρικά αίτια τα οποία, αλληλο-τροφοδοτούμενα, ανέπτυξαν μια δυναμική που μας οδήγησε στη χούντα.
Το κρίσιμο ερώτημα για μας, σήμερα, είναι εάν και σε ποιο βαθμό συνεχίζουν να υπάρχουν τα αίτια εκείνα, καθώς και το κατά πόσον η μεταξύ τους διάδραση μπορεί να μας οδηγήσει στο ίδιο η ένα ανάλογο αποτέλεσμα.

Αίτιο πρώτο: Η χούντα ήρθε ως αποτέλεσμα ενός βαθύτατου κοινωνικού και πολιτικού διχασμού μεταξύ των «μιασμάτων» και των «εθνικοφρόνων». Η «ένστολη εθνικοφροσύνη», όπως την έχει αποκαλέσει ο Θ. Διαμαντόπουλος, ήταν η κατάληξη ενός εθνικού διχασμού με ρίζες στον εμφύλιο.
Σήμερα επιχειρείται να καλλιεργηθεί ένας νέος διχασμός μεταξύ του λαού και των ελίτ. Αυτός, όμως, δείχνει να μην αποδίδει, όπως ο προηγούμενος μεταξύ μνημονιακών και αντιμνημονιακών που έφερε στην εξουσία το δίδυμο Τσίπρα-Καμμένου. Η κοινωνία διχάστηκε, μεν, αλλά δεν διερράγη.

Αίτιο δεύτερο: Υπήρξε μια κοινωνική ανοχή στην δικτατορία λόγω «μη λειτουργικότητας της δημοκρατίας». Αποστασία, παρεμβάσεις από τα ανάκτορα, πολιτική αστάθεια δημιούργησαν στους πολίτες μια απώθηση για την πολιτική και την απαξίωσαν ως κοινωνική δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, όπως σημειώνει, ξανά, ο Διαμαντόπουλος, «η Ένωση Κέντρου, το πολιτικό υποκείμενο που είχε την ιστορική ευθύνη να προωθήσει τις νέες τάσεις που έρχονταν από το διεθνές περιβάλλον δεν διέθετε ούτε συνοχή ούτε αξιοπιστία ούτε πολιτική λειτουργικότητα». Επ’ αυτών οικοδομήθηκε, εξ αντιδιαστολής, η «τελική λύση» της «επαναστάσεως» που θα έθετε εκποδών το «παλιό» πολιτικό σύστημα της εποχής.
Σήμερα, μετά τον πολιτικό κατακερματισμό που ακολούθησε το μνημόνιο/αντιμνημόνιο, τα κόμματα που άντεξαν, όπως το ΠΑΣΟΚ/Κίνημα Αλλαγής, δείχνουν να επανασυσπειρώνουν τις δυνάμεις τους. Η υποχρεωτική μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ, υπό την πίεση τόσο του διεθνούς παράγοντα όσο και των κομμάτων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, λειτούργησε υποστηρικτικά προς το πολιτικό σύστημα. Πέραν αυτού, η συνεχής αποδυνάμωσή του, οδηγεί σε μια περαιτέρω σταθεροποίηση του πολιτικού συστήματος.

Αίτιο τρίτο: Μια βασική αιτία έλευσης της χούντας ήταν η αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να αποδεχτεί τον πολιτικό και τον πολιτισμικό φιλελευθερισμό του έφερνε η δεκαετία ’60.
Η ελληνική κοινωνία ξαναβρέθηκε, με την έκρηξη του εθνο-λαϊκισμού πολύ κοντά στην υιοθέτηση μιας μαζικής παράνοιας που θα μπορούσε να οδηγήσει στην περιπέτεια του Grexit. Oι απόψεις αυτές υποχώρησαν και, σήμερα, υπάρχει μια καλύτερη αντίληψη των αιτιών της χρεοκοπίας καθώς και του τρόπου που λειτουργεί το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και ο ανταγωνισμός. Γίνονται συνεχή βήματα ενσωμάτωσης στην παγκόσμια κοινότητα, απομακρύνοντας τον απομονωτισμό και την εσωστρέφεια που κυριάρχησαν την περίοδο της δικτατορίας.

Εν κατακλείδι: Δικτατορία τύπου 21ης Απριλίου δεν μπορεί να συμβεί, ξανά, στην Ελλάδα. Ο διχασμός που αποτέλεσε πολιτικό εργαλείο του ΣΥΡΙΖΑ και του κ. Τσίπρα αποκρούσθηκε από τις υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας που τον υποχρέωσαν σε οβιδιακές μεταμορφώσεις και ανυποληψία. Σήμερα, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι, παρά τον αργό ρυθμό αυτογνωσίας που χαρακτηρίζει τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό, η Ελλάδα έχει κάνει σαφή βήματα ενδυνάμωσης της δημοκρατίας της.

*Ο Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι υποψήφιος βουλευτής στην Α’ Αθήνας με το Κίνημα Αλλαγής