Δημήτρης Ρολόγης*: Ναι στα ιδιωτικά, όχι στα κερδοσκοπικά πανεπιστήμια

Το θέμα των ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας έχει συζητηθεί πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως εδώ και αρκετά χρόνια. Ως γνωστόν, το μέχρι σήμερα ισχύον Σύνταγμα δεν επιτρέπει τη λειτουργία τους, και κατά καιρούς έχει προβληθεί η πρόταση «αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος», ώστε να επιτραπεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Σύμφωνα με τους υπέρμαχους της άποψης της λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, αυτό θα επιφέρει τα εξής θετικά αποτελέσματα:

1. Θα ανακόψει το ισχυρό ρεύμα προς το εξωτερικό των Ελλήνων φοιτητών, οι οποίοι δεν κατάφεραν να επιτύχουν στις εισαγωγικές των ελληνικών πανεπιστημίων, αλλά επιθυμούν – και έχουν την οικονομική δυνατότητα – να σπουδάσουν σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού.
2. Σαν αποτέλεσμα της παραπάνω παραδοχής, όταν μειωθούν οι προπτυχιακοί σπουδαστές του εξωτερικού θα μειωθεί σημαντικά και το «συνάλλαγμα» που φεύγει από την Ελλάδα, με αναμφισβήτητο όφελος της ελληνικής οικονομίας, που τόσο πολύ το έχει ανάγκη, ειδικά αυτή τη δύσκολη οικονομικά περίοδο.
3. Θα έλξει σπουδαστές από άλλες χώρες, οι οποίοι θα ενισχύσουν οικονομικά τη χώρα μας και θα αυξήσουν το διεθνές εκπαιδευτικό κύρος της Ελλάδας.
4. Θα περιορίσει – κατά πάσα πιθανότητα – το γνωστό και καταδικαστέο brain-drain (το οποίο βέβαια οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ευρύτερο αρνητικό περιβάλλον για νέους επιστήμονες στην χώρα, με την κακή οικονομική κατάσταση, το πρόβλημα αξιοκρατίας, κ.λπ.), δεδομένου ότι σήμερα οι προπτυχιακοί φοιτητές που πηγαίνουν για σπουδές στο εξωτερικό, κατά μεγάλο ποσοστό παραμένουν στο εξωτερικό.
5. Θα προκαλέσει έμμεσα μία αναβάθμιση στα δημόσια πανεπιστήμια, μέσω του καλώς εννοούμενου ανταγωνισμού και άμιλλας.

Αντίθετη άποψη υπάρχει, βέβαια, και στηρίζεται στα εξής επιχειρήματα:

• Τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια είναι αρκετά, καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες της χώρας γεωγραφικά και πληθυσμιακά, και βρίσκονται σε καλό ποιοτικό επίπεδο, σύμφωνα με τις διεθνείς ranking lists, συνεπώς δεν χρειαζόμαστε περισσότερα.
• Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν παρέχουν τα εχέγγυα για υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης, δεδομένου ότι – ως επιχειρήσεις – πρωτίστως θα ενδιαφέρονται για τον τζίρο και τα κέρδη.
• Τα δημόσια πανεπιστήμια δεν περιορίζονται μόνο στην παροχή εκπαίδευσης, αλλά δραστηριοποιούνται και στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, η οποία είναι απαραίτητο στοιχείο στην ανώτατη εκπαίδευση, και στην οποία ένα ιδιωτικό Πανεπιστήμιο είναι λιγότερο δραστήριο, δεδομένου ότι οι προτεραιότητές του είναι διαφορετικές (κερδοσκοπία) και η έρευνα δεν αποτελεί κύρια δραστηριότητα.
• Τα ιδιωτικό πανεπιστήμιο θα είναι προσιτά μόνο στα ανώτερα οικονομικά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα την άδικη κοινωνική διάκριση (μία ακόμα!) μεταξύ φτωχών και πλουσίων.

Όλα σωστά

Επειδή, σχεδόν πάντα, δεν υπάρχει μόνο μαύρο και μόνο άσπρο…
Επειδή είναι καλό να σχεδιάζουμε και να αποφασίζουμε έχοντας υπ’ όψιν και τι συμβαίνει και σε άλλες χώρες…
Επειδή έχω προσωπικά βιώματα και εμπειρίες και από τις δύο πλευρές του νομίσματος (δημόσιο και ιδιωτικό τομέα) τόσο στην υγεία, όσο και στην εκπαίδευση, θα επιχειρήσω να σχολιάσω τα επιχειρήματα «ένθεν και ένθεν» και μετά θα τολμήσω να προτείνω το – κατά τη γνώμη μου – καλύτερο, το «βέλτιον», για όλους εμάς, τους γονείς, αλλά κυρίως για τα παιδιά μας.
Τα υπέρ της άποψης της δημιουργίας ιδιωτικά επιχειρήματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν όλα σωστά! Πράγματι, όλοι ζούμε τη δυσάρεστη κατάσταση πολλών οικογενειών που έχουν παιδιά που σπουδάζουν σε Πανεπιστήμια στο εξωτερικό, και γνωρίζουμε πόσο πολύ θα προτιμούσαν να τα βλέπουν δίπλα τους και να πληρώνουν λιγότερα. Πράγματι, είναι κρίμα να φεύγουν τόσα χρήματα στο εξωτερικό, ενώ θα ήταν δυνατό να παραμένουν στη χώρα!
Πράγματι, όλοι θα επιθυμούσαμε να μη μας φεύγουν τα «καλύτερα μυαλά» στο εξωτερικό και όλοι θα θέλαμε τα παιδιά μας να επιστρέφουν στη χώρα μας. Πράγματι, θα μας άρεσε να βλέπουμε αλλοδαπούς φοιτητές να έρχονται και να σπουδάζουν στα Πανεπιστήμιά μας και να συμβάλλουν στην αύξηση του εθνικού μας εισοδήματος. Συνεπώς, η δημιουργία Ι.Π. είναι κάτι καλό, κάτι θετικό και θα πρέπει να γίνει. Θα έλεγα ότι θα έπρεπε να έχει γίνει προ πολλού.
Τα επιχειρήματα της άποψης κατά της δημιουργίας ιδιωτικών είναι επίσης σωστά. Πράγματι, σύμφωνα με τις διεθνείς ranking lists τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται σε σχετικά καλή θέση. Πράγματι, η χώρα μας διαθέτει πλειάδα περιφερειακών καλών Πανεπιστημίων. Πράγματι, τα δημόσια πανεπιστήμια δραστηριοποιούνται και στη –σχετικά μικρή συγκριτικά με άλλα κράτη– επιστημονική έρευνα. Πράγματι, οι σπουδές στα ιδιωτικά θα απαιτήσουν και αντίστοιχα δίδακτρα, που για πολλές οικογένειες θα είναι αδύνατον να διατεθούν. Πράγματι, τα ιδιωτικά, εφ’ όσον λειτουργήσουν ως «επιχειρήσεις» θα αποσκοπούν κυρίως στο κέρδος και λιγότερο στην ποιότητα της εκπαίδευσης.

Μαχητά επιχειρήματα
Όμως όλα αυτά τα επιχειρήματα «κατά» των ιδιωτικών είναι «μαχητά», όπως λένε οι νομικοί, και υπάρχουν «προληπτικά» μέτρα, τα οποία είναι δυνατόν να θεσπιστούν εκ των προτέρων και τα οποία μπορούν να κάνουν εφικτή την καλή και γενικά αποδεκτή ίδρυση και λειτουργία των ιδιωτικών
Ξεκινάμε: Το γεγονός ότι η χώρα μας διαθέτει ικανό αριθμό δημόσια πανεπιστήμια δεν αναιρεί την ανάγκη δημιουργίας και άλλων, εφόσον υπάρχει μεγάλος αριθμός Ελλήνων φοιτητών σε πολλές χώρες του εξωτερικού και υπάρχει συνεχής ετήσια «διαρροή» χρήματος από τη χώρα μας. Η μη αμφισβητήσιμη διάθεση του οποιουδήποτε επιχειρηματία να θέτει υπεράνω όλων το κέρδος, δηλαδή το χρήμα που «θα βάλει στην τσέπη», είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί και να προληφθεί με ευνοϊκές ρυθμίσεις στο Σύνταγμα για την ίδρυση και λειτουργία «Μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων».
Η βασική αρχή για τη λειτουργία των «Μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων» έγκειται στο ότι μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα από την διαρκώς και αενάως εναλλασσόμενη κυβερνητική πολιτική και ανεπηρέαστα από τις πιθανές παρεμβάσεις στη λειτουργία τους (εκλογή καθηγητών κ.λπ.), και ταυτόχρονα ανεξάρτητα από τις θεμιτές μεν, αλλά ενδεχομένως υπερβολικές κερδοσκοπικές επιθυμίες των ιδιωτικών επενδυτών.
Η αξία των «Μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων» έχει επιβεβαιωθεί διεθνώς, δεδομένου ότι εάν ανατρέξει κανείς στις διεθνείς ranking lists θα διαπιστώσει ότι τα κατά γενική παραδοχή καλύτερα πανεπιστήμια λειτουργούν ως «Μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων», απαλλαγμένα από τον κερδοσκοπισμό της τσέπης, αλλά και από την κυβερνητική (διάβαζε: πολιτική ή κομματική) επίδραση και παρέμβαση.

Τρόπος χρηματοδότησης
Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο ιδρύονται και διοικούνται τα «Μη κρατικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια», το πλαίσιο λειτουργίας τους, ο τρόπος χρηματοδότησης, οι πιθανοί φορείς που θα μπορούν να αναλάβουν μια τέτοια προσπάθεια, αλλά και οι προαναφερθείσες «ευνοϊκές ρυθμίσεις» εκ μέρους της Πολιτείας για την δημιουργία και μακροζωία αυτών θα αποτελέσουν αντικείμενο λεπτομερέστερης αναφοράς και συζήτησης σε επόμενο κείμενο.
Βασικά, ωστόσο, αναφέρομαι κυρίως σε γενικά αποδεκτούς «κοινωνικούς φορείς», όπως π.χ. την τοπική αυτοδιοίκηση, την Εκκλησία, τα κοινωφελή Ιδρύματα (ίδρυμα Νιάρχου, ίδρυμα Ωνάση κ.λπ.) ή σε νέους φορείς που ενδεχομένως δημιουργηθούν από άλλες υγιείς συλλογικότητες πολιτών που εμφορούνται από την αντίληψη του «Μη Κερδοσκοπισμού». Προφανώς και δεν αναφέρομαι σε πιθανούς «επιτήδειους», οι οποίοι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν το ευνοϊκό πλαίσιο λειτουργίας των «Μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων» προς έμμεσο ιδιοτελή κερδοσκοπισμό μέσω π.χ. κάποιων υπόπτων ΜΚΟ.
Η δεδομένη οικονομική αδυναμία πολλών οικογενειών να αντεπεξέλθουν στα δίδακτρα των ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι δυνατό και εύκολο να αντιμετωπιστεί, όπως και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, με φοιτητικά δάνεια. Δάνεια που θα καλύψουν όλες τις ανάγκες του φοιτητή (για δίδακτρα και διαβίωση) όλη τη σπουδαστική περίοδο, και θα αποπληρωθούν όταν ο φοιτητής είναι πλέον εργαζόμενος, με μισθό που του επιτρέπει να πληρώσει μακροπρόθεσμα και με μικρές δόσεις το δάνειό του.
Άρα, συμπερασματικά και μονοφραστικά, η προσωπική μου άποψη και θέση είναι: Ναι στα Μη-Κρατικά Μη-Κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια, όχι στα Κερδοσκοπικά.

Σημείωση: Το θέμα του «Μη Κερδοσκοπισμού» δεν αφορά μόνο την εκπαίδευση και τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, αλλά και άλλους τομείς, εξ ίσου ή και περισσότερο κοινωνικά ευαίσθητους. Γι’ αυτό και θα επανέλθουμε.

*Ο Δημήτρης Ρολόγης, είναι καθηγητής νευροχειρουργικής με πολυετή εμπειρία στην ιατρική και την εκπαίδευση. Είναι μέλος του Ομίλου κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού ΑΚΤΙΔΑ.