Αυθεντική περιγραφή της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου από τον Άγγλο ναύαρχο Sir Erasmus Ommanney, του 1898

Το 1898, ο γηραιός Άγγλος ναύαρχος Sir Erasmus Ommanney (Έρασμος Ομάνεϋ), που σε νεαρή ηλικία είχε πάρει μέρος στην ναυμαχία του Ναυαρίνου, αφηγήθηκε τις αναμνήσεις του σε βρετανό δημοσιογράφο, από την ναυτική εκείνη σύγκρουση, που οδήγησε στον σχηματισμό του νεώτερου ελληνικού κράτους. Η ναυμαχία διεξήχθη στον κόλπο του Ναυαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827.
Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία είχαν συμφωνήσει με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1827), να επιβάλουν στην οθωμανική αυτοκρατορία να παραχωρήσει αυτονομία στους επαναστατημένους Έλληνες και απέστειλαν ναυτικές μοίρες στην Ανατολική Μεσόγειο για να εφαρμόσουν την πολιτική τους, αλλά και να καταστείλουν την πειρατεία, που έβλαπτε κυρίως το βρετανικό εμπόριο.
Οι αγριότητες του Ιμπραήμ της Αιγύπτου στην Πελοπόννησο και ορισμένα άλλα περιστατικά, οδήγησαν στην σύγκρουση των δύο στόλων, όταν ο Ιμπραήμ επιχείρησε παρά τις υποσχέσεις του, να εξέλθει από τον κόλπο του Ναυαρίνου.
Αφηγούμενος ο ναύαρχος Ομάνεϋ τα γεγονότα εκείνα στον Άγγλο δημοσιογράφο υπενθύμισε ότι τότε η Ελλάδα βρίσκονταν σε φρικαλέα κατάσταση στενάζοντας κάτω από τον τουρκικό ζυγό, ενώ η αναρχία απ’ άκρου εις άκρον της χώρας έκανε τα πράγματα χειρότερα. Η θάλασσα είχε γεμίσει από πειρατές και οι Τούρκοι έσφαζαν τους Έλληνες ασταμάτητα.
«Εκείνο τον καιρό- συνέχισε ο Ομάνεϋ- εμείς είχαμε μια ναυτική μοίρα στη Μεσόγειο υπό τον σερ Έντουαρντ Κόδριγκτων. Μια άλλη γαλλική μοίρα είχε διοικητή τον ναύαρχο Δε-Ριγνύ. Μια ρωσική μοίρα στη Μεσόγειο είχε διοικητή τον κόμη Χέυδεν. Η διαταγή του πρωθυπουργού μας Τζορτζ Κάνινγκ ήταν: Αποκαταστήσατε την ειρήνην μόνον δια του λόγου ει δυνατόν, εάν όμως παραστεί ανάγκη, κάμετε χρήσιν βίας. Τώρα, πώς ο Ιμπραήμ υποσχέθηκε ειρήνη προς του Έλληνες και πώς παρέβη τον λόγον του είναι μακρά ιστορία. Οπωσδήποτε όμως απελπισθείς να επιτύχει ένωση του στρατού του στην Πάτρα ξέσπασε κατά των Ελλήνων εκδικούμενος τους δυστυχείς κάτοικους του Μωριά. Ούτε γυναίκες ούτε παιδιά μπόρεσαν να διαφύγουν από μανία του. Χωριά ολόκληρα λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν κατόπιν. Όλη η Πελοπόννησος απειλήθηκε να παραδοθεί στη φωτιά και στο σίδερο και να μεταβληθεί σε ερείπια».
Ο Άγγλος ναύαρχος Κόδριγκτων επικεφαλής των τριών ναυτικών μοιρών (με 27 πλοία συνολικά), είχε διατάξει να προπορευθούν η αγγλική και η γαλλική μοίρα και να ακολουθεί η ρωσική, όταν τα πλοία έφτασαν στον κόλπο του Ναυαρίνου, γεγονός που δυσαρέστησε τον τουρκοαιγυπτιακά στόλο.
Την στιγμή κατά την οποία ο ενωμένος κόλπος έμπαινε στον κόλπο του Ναυαρίνου, εστάλη μια λέμβος από τους Τουρκοαιγύπτιους για να μεταφέρει το μήνυμα, ότι ο Ιμπραήμ πασάς, επειδή δεν έδωσε καμιά διαταγή ούτε άδεια στους Ευρωπαίους να εισέλθουν στον κόλπο, καλά θα ήταν οι ναύαρχοι να έχουν την καλοσύνη να κάνουν πίσω.
Ο Κόδριγκτων θεώρησε αυθάδη την κίνηση αυτή και απάντησε:
«Δεν ήρθα για να λάβω διαταγή από κανένα, αλλά να δώσω διαταγές. Εάν και μία βολή ριφθεί εναντίον των συμμαχικών στόλων, ο τουρκικός στόλος θα καταστραφεί τελείως».
Την ώρα που ο Άγγλος ναύαρχος έδινε αυτήν απάντηση τα συμμαχικά πλοία αγκυροβολούσαν και μάζευαν τα πανιά τους, ενώ στην ναυαρχίδα «Ασία» παιάνιζε η μουσική.
Όλα φαίνονταν ήσυχα, όταν αναστατώθηκαν όλοι από μια βολή, που ρίχθηκε εναντίον της φρεγάτας «Νταρτμάουθ». Αμέσως ορισμένες λέμβοι υπό την διοίκηση του υποπλοίαρχου Σμιθ εστάλησαν προς τα πυρπολικά, με εντολή να απομακρύνουν τους επικίνδυνους γείτονες. Οι Τούρκοι είδαν τις λέμβους φοβήθηκαν πως οι Ευρωπαίοι κάτι τους ετοιμάζουν και άρχισαν τους πυροβολισμούς σκοτώνοντας τον Σμιθ και ορισμένους ναύτες του. Τότε από την φρεγάτα «Νταρτμάουθ» άρχισε αμυντικό πύρ για υπεράσπιση των λέμβων. Ταυτόχρονα άρχισε ελαφρό πυρ και από την γαλλική ναυαρχίδα «Σειρήν». Μόλις όμως άρχισαν οι πυροβολισμοί από την γαλλική ναυαρχίδα- κατά την αφήγηση του Ομάνεϋ- ένα αιγυπτιακό πλοίο άρχισε να βάλει εναντίον της. Αυτό λειτούργησε σαν σύνθημα γενικευμένης σύρραξης.
«‘Ο μεγαλύτερος φόβος μου κατά την στιγμή εκείνη- συνέχιζε την αφήγησή του ο Ομάνεϋ- ήταν μήπως ο θείος μου, κυβερνήτης του πλοίου «Αλβιών» με κλείσει κάτω και δεν με αφήσει να δω τη μάχη, για την έναρξη της οποίας έβλεπα την ευτυχία ζωγραφισμένη στα πρόσωπα του πληρώματος. Ευτυχώς ο φόβος μου αποσοβήθηκε».
Μετά από λίγα λεπτά δόθηκε από τη ναυαρχίδα το σύνθημα και όλα τα αγγλικά πλοία άρχισαν να κανονιοβολούν τα κοντινότερα προς αυτά τουρκικά πλοία. Όταν η ναυμαχία γενικεύθηκε πυκνοί καπνοί κάλυψαν τον κόλπο. Και ήταν τόσο πυκνοί που δεν φαίνονταν τα πλοία και οι πυροβολητές σκόπευαν μόνο με βάση τη σημαία του πλοίου «Καπετάν Μπέης» του Αιγύπτιου ναύαρχου Μωχάμετ Μπέη, που εξείχε από τους καπνούς. Εν τω μεταξύ ο Πήτερ Μίτσελ (Εννοεί τον έλληνα πιλότο Πέτρο Μικέλη), που είχε σταλεί από τον Άγγλο ναύαρχο προς τον ομόλογό του Μωχάμετ Μπέη, να μεταφέρει την επιθυμία των συμμάχων να αποφευχθεί μια αιματοχυσία, σκοτώθηκε από τους Αιγύπτιους.
«Φαντασθείτε το θέαμα μόνοι σας, αφηγείτο ο γηραιός Άγγλος ναύαρχος. Κάθε τόσο ένα από τα πελώρια εκείνα πλοία, χάνονταν μέσα σε ένα νέφος καπνού, χωρίς να μπορούμε να διακρίνουμε αν ήταν φιλικό ή εχθρικό. Εμείς όμως συνεχώς ήμασταν έτοιμοι να χτυπήσουμε εάν χρειασθεί. Λησμόνησα να σας πως, ότι μόλις φτάσαμε στο Ελληνικό Αρχιπέλαγος, πήραμε στο πλοίο μας μερικούς Έλληνες πιλότους, οι οποίοι στην αρχή της μάχης είχαν τοποθετηθεί στο ψηλότερο σημείο της πρύμνης με τα καριοφίλια στα χέρια τους και σημάδευαν τους ατυχείς Τούρκους που είχαν πέσει στη θάλασσα και κολυμπούσαν για να σωθούν. Αυτό οι Έλληνες μας το θεωρούσαν λαμπρή εκδίκηση για τα βάσανα τα οποία η φυλή τους υφίστατο εκ μέρους των πιστών του Μωάμεθ».
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, μετά την ναυμαχία, περισσότεροι από 50 Έλληνες ναυτικοί, οι οποίοι είχαν εξαναγκασθεί να αναλάβουν υπηρεσία στα τουρκικά πλοία, όπου τους μεταχειρίζονταν σαν σκλάβους, δραπέτευσαν και κολυμπώντας έφταναν στα συμμαχικά πλοία ζητώντας βοήθεια και αναρριχούνταν σ’ αυτά.
«Εγώ- έλεγε ο Ομάνεϋ- στεκόμουνα στο κατάστρωμα με τα μάτια προσηλωμένα στους καπνούς και τα αυτιά μου βουλωμένα από τους ακατάπαυστους κανονιοβολισμούς πνιγμένος από τη ζέστη, ήμουνα μάρτυρας φρικαλέων σκηνών. Ο επικεφαλής του Πυροβολικού μας αξιωματικός χτυπήθηκε και διαμελίσθηκε σε τεμάχια! Ένας από τους άνδρες του, άρπαξε το κομμένο χέρι του και το έκρυψε στο στήθος του και συνέχισε να μάχεται ρίχνοντας άγρια και θηριώδη βλέμματα κατά του εχθρού. Δεν γνωρίζω το λόγο της πράξης αυτής του ναύτη. Υποθέτω όμως ότι θέλησε να φυλάξει το απαίσιο αυτό λείψανο για να το παραδώσει ως ενθύμιο στη χήρα του αξιωματικού».
Πάντως μετά τη μάχη ο ναύτης παρουσιάστηκε στο διοικητή του, τον χαιρέτισε στρατιωτικά, του επέδειξε το κομμένο χέρι και τον ρώτησε: «Τι να το κάνω τώρα αυτό κύριε κυβερνήτα;».

Η ναυμαχία…
Λίγη ώρα μετά την έναρξη της ναυμαχίας η «Αλβιών» έπεσε με όλη της ορμή της εναντίον μιας τουρκικής φρεγάτας που ήταν εξοπλισμένη με 54 πυροβόλα. Ο πρωραίος ιστός της φρεγάτας μπλέχτηκε με ορισμένα εξαρτήματα της «Αλβιόνας» και αυτό έδωσε την ευκαιρία σε μερικούς Άγγλους ναύτες να εισχωρήσουν μέσα.
«Εμείς είδαμε τότε τον Τούρκο κυβερνήτη να έχει πιάσει ένα ναύτη μας και να ετοιμάζεται να τον σφάξει με το γιαταγάνι του. Ακαριαία, ένας άλλος Άγγλος ναύτης όρμησε επάνω του, τον έριξε στο κατάστρωμα και του πήρε το γιαταγάνι και τα πιστόλια του, που τα παρέδωσε μετά στο θείο μου. Και ενώ συνέβαιναν αυτά, είδαμε τη φρεγάτα να καίεται και σπεύσαμε ν την απομακρύνουμε από το δικό μας πλοίο. Λίγες στιγμές αργότερα η φωτιά μεταδόθηκε στην πυριτιδαποθήκη της και το τεράστιο πλοίο ανατινάχθηκε με φοβερό πάταγο, οδηγώντας στο βυθό όλο το πλήρωμά του, που ήταν 500 άνδρες».
Ο Ομάνεϋ αφηγήθηκε και διάφορα άλλα περιστατικά από τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, ανάμεσα στο οποία και το ακόλουθο:
Η γαλλική ναυαρχίδα «Σειρήν» που κατόρθωσε να βάλει φωτιά στο απέναντί της τουρκικό πλοίο, κινδύνευσε και αυτή να καεί, γιατί δεν μπόρεσε να αποσπασθεί γρήγορα. Τότε ένας ναύτης της κρατώντας στο ένα χέρι ένα χονδρό καραβόσκοινο, που ήταν δεμένο στην πλώρη έπεσε στη θάλασσα και κολυμπώντας έφτασε στο βρετανικό πλοίο «Νταρτμάουθ» οπότε ρυμουλκήθηκε το γαλλικό σκάφος και διέφυγε τον κίνδυνο.
Η ναυμαχία διήρκεσε σχεδόν τέσσερις ώρες από τις 3 μμ έως τη δύση του ήλιου. Αλλά η καταστροφή δεν τελείωσε μόνο με τη ναυμαχία. Οι Τούρκοι φοβούμενοι ότι τα πλοία τους θα καταληφθούν από τους συμμάχους έβαλαν φωτιά σε όσα απόμειναν και τα ανατίναξαν. Το επόμενο πρωί από τα 80 και πλέον τουρκοαιγυπτιακά πλοία, είχαν απομείνει μόνο 12. Αλλά και οι στόλοι των μεγάλων δυνάμεων είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές. Μόνο η «Αλβιών» είχε υποστεί μικρές υλικές ζημιές, αλλά από τους άνδρες του σκάφους 16 είχαν χάσει τη ζωή τους και 70 είχαν τραυματισθεί.
«Κατά τη γνώμη μου- έλεγε ο Ομάνεϋ- ο Ρώσος ναύαρχος κόμης Χέυδεν, ήταν εκείνος που είχε κηρυχθεί υπέρ της ένοπλης δράσης και είχε εξαναγκάσει τον σερ Κόδριγκτων να αρχίσει πυρ μετά το επεισόδιο με την λέμβο. Περιττό να σας πω ότι τη νύχτα εκείνη δεν κοιμήθηκε κανένας. Όλοι κατά τα μεσάνυχτα, όταν η σελήνη είχε ανεβεί ψηλά βλέπαμε την «Αλβιόνα» μας. Ούτε ο ιστός της είχε μείνει ακέραιος και τα σκοινιά της όλα ήταν κομμένα. Αλλά η πανωλεθρία των Τούρκων ήταν μεγάλη. Μια κορβέτα ακυβέρνητη που την έφερναν τα κύματα κοντά μας, είχε το κατάστρωμά της γεμάτο πτώματα».
Κάποια στιγμή δόθηκε η διαταγή κατάπαυσης του πυρός. Ο νεαρός τότε Ομάνεϋ κατέβηκε στο θάλαμο του θείου του. Όμως και εκεί το θέαμα ήταν απαίσιο. Σε μια γωνία ήταν σωρευμένα σε ύψος δύο μέτρων, διάφορα ανθρώπινα μέλη, που οι γιατροί είχαν αναγκασθεί να τα κόψουν από τραυματίες!!!
Η «Αλβιόνα» εξάντλησε στη ναυμαχία εκείνη όλα τα πυρομαχικά της. Αν αυτή συνεχίζονταν για λίγα λεπτά ακόμα, θα αναγκάζονταν να ζητήσει δανεικά πυρομαχικά από άλλο πλοίο.
Όταν αποκαταστάθηκαν όπως- όπως οι ζημιές τα αγγλικά πλοία «Αλβιών», «Ασία» και «Γενεύη» διατάχθηκαν να κατευθυνθούν στη Μάλτα έτοιμα για άλλες αποστολές…
Για την Ελλάδα όμως ξημέρωνε μια άλλη μέρα, ελπίδας και ελευθερίας.

Ποιος ήταν ναύαρχος Ομάνεΰ
Ο ναύαρχος Sir Erasmus Ommanney, ο «Πατέρας του βρετανικού ναυτικού»
Γεννημένος στο Λονδίνο στις 22 Μαΐου 1814, ο Sir Erasmus Ommanney (Έρασμος Ομάνεϋ) έγινε αναμφίβολα η σημαντικότερη ναυτική προσωπικότητα στην ιστορία της οικογένειας. Ήταν ο γιος του Sir Francis Molyneux Ommanney, βουλευτή του Barnstaple και ναυτικού πράκτορα.
Σε ηλικία δώδεκα ετών ο Ομάνεϋ εισήλθε στο Πολεμικό Ναυτικό τον Αύγουστο του 1826 υπό τον θείο του, John Acworth Ommanney, τότε καπετάνιο του HMS Albion .
Στις 20 Οκτωβρίου 1827, όταν μόνο 13 ετών, έλαβε μέρος στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, τις αναμνήσεις του από αυτή μεταφέρουμε παρακάτω.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών, η σημαία της τούρκικης ναυαρχίδος θα παραδοθεί το 1890 από τον Erasmus Ommanney, τον μοναδικό τότε επιζώντα της ναυμαχίας από το πλήρωμα του πλοίου πλοίου «Αλβιών» και σε ηλικία 76 ετών, στα χέρια του βασιλιά Γεωργίου Α ‘της Ελλάδας.
Η μακροβιότητά του, από μόνη της, δεν θα ήταν ίσως αρκετή για να του κερδίσει εβδομήντα χρόνια αργότερα τον τίτλο του «Πατέρα του βρετανικού ναυτικού». Πάντως η πρόωρη εκκίνηση με μια πραγματική εμπλοκή (και το Ναυαρίνο ήταν η μεγάλη ναυμαχία που πολέμησε εξ ολοκλήρου κάτω από το πανί) ήταν σίγουρα αρκετή για να εξασφαλίσει αυτό τον τίτλο.
Μετά τη ναυμαχία, ο Sir Erasmus Ommanney υπηρέτησε διαδοχικά στις Δυτικές Ινδίες, στη Μάγχη και στη Μεσόγειο, ως καπετάνιος του Brunswick, με ογδόντα κανόνια.