Οι αλλαγές στην εργασία και πιο συγκεκριμένα στην σύνθεση και την μορφή της εργατικής τάξης -με την μείωση των χειρωνακτών- έφερε τις σύγχρονες πολιτικές, κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις και καταστάσεις έξω από τις παραδοσιακές προσεγγίσεις, αναλύσεις και προβλέψεις.
Ο Μαρξ διείδε μεγάλα «ταξικά κόμματα» σε ένα στάδιο ανάπτυξης της εκβιομηχάνισης -αν και αυτά λειτουργούσαν πιο πολυσυλλεκτικά και εκτός των περιορισμών μιας τάξης- που καταγράφηκαν τον 20 αιώνα ως λαϊκά και συνέβαλλαν στην διεύρυνση κατακτήσεων υπέρ της εργασίας. Συνδέθηκαν με την παράδοση των εργατικών αγώνων και μαζικές παρεμβάσεις της εποχής τους: Εργατικό κόμμα Βρετανίας, Αριστερά στην Γαλλία, Ιταλία, την Γερμανία ή το εργατικό κίνημα στις ΗΠΑ κ.ά.. Απέκτησαν επιρροή, «γόητρο» και βασίστηκαν στην κληρονομιά και τις προσδοκίες της εργατικής τάξης. Στο πλαίσιο αυτό δομήθηκε η οργάνωση και το μοντέλο σχέσεων με κινήματα, πολίτες, κοινωνία.
Η πτώση του υπαρκτού «σοσιαλισμού» και του παγκόσμιου διπολισμού, ο ιδεολογικός, πολιτικός, ηθικός εκφυλισμός, ο διαχειριστικός αυτο-εγκλωβισμός και η τεχνολογική έκρηξη «έφεραν σε παρακμή» την βάση ανάπτυξης τους, οδήγησαν στην κρίση την σοσιαλδημοκρατία ή την αριστερά και «επέτρεψαν» την κυριαρχία των νέο-συντηρητικών στην Ευρώπη. Και ενώ οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν να κατακτήσουν το ρόλο της μοναδικής ηγέτιδας δύναμης στον πλανήτη και η Ευρώπη έχει «κολλήσει» η δύναμη των προοδευτικών εναλλακτικών πολιτικών είναι σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο χαμηλή και ειδικά στην οργάνωση και ανασυγκρότηση των σχέσεων με τα νέα ή παλιά στρώματα εξαρτημένης εργασίας. Αντίθετα η «εναλλακτική» των μορφωμάτων και των πιο σκοταδιστικών πλευρών της δεξιάς «παίρνει κεφάλι» από τους νέο-συντηρητικούς αφού στον οικονομικό τομέα ασπάζεται τον νεοφιλελευθερισμό στην πιο ακραία μορφή -12ωρο κλπ- ως συνθήκη αποδοχής τους στην εξουσία από κατεστημένες δυνάμεις, δηλαδή το νήμα της παγκοσμιοποίησης των ισχυρών και του προστατευτισμού -στο όνομα του έθνους- των συμφερόντων τους. Πατριδοκάπηλα καλλιεργούν τον φόβο για το κύμα προσφύγων, διαιρούν την Ευρώπη και χτυπούν την αλληλεγγύη εντός των κοινωνιών, την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ λαών και κρατών.
Η ύπαρξη ενός λαϊκού και ευρύτερου κοινωνικού κινήματος, η παρέμβαση του σε όλα τα πεδία της ευρωπαϊκής, εθνικής και κοινωνικής πραγματικότητας είναι επείγουσα και αναγκαία. Η δημοκρατία δεν πάει μόνο με εκλογές, χωρίς συλλογικότητες και ενεργούς πολίτες. Ποιές επιλογές και τρόποι μπορούν να δημιουργήσουν ένα ευρύ τέτοιο πολιτικό και λαϊκό κίνημα; Η υπέρβαση του φόβου που οδηγεί στο «διασφαλίζω τον εαυτό μου ανταγωνιστικά με τον διπλανό». Επομένως αλληλεγγύη, συνεργασία, συναγωνισμός το πρώτο. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων πρόσβασης στην εκπαίδευση ως «εισιτήριο» στην εργασία ή της «αξιολόγησης» που θεσμοποιείται από διαμεσολαβητικά ή εμπορικά συστήματα ( όταν διαφημίζονται διδακτορικά ή μεταπτυχιακά για ευκαιρίες «πλουτισμού»). Γνώση, κατάρτιση, δεξιότητες χωρίς εμπόδια το δεύτερο. Και νέοι θεσμοί εμβάθυνσης της δημοκρατίας με άμεσες μορφές στις τοπικές κοινωνίες, αναδιοργάνωση συνδικάτων και φορέων με αναφορά και δομές σε επίπεδο δήμου για ενιαίους, λειτουργικούς δεσμούς–αρμούς για ανάπτυξη σύγχρονων ευρύτερων, κοινωνικών και όχι στενά επαγγελματικών δράσεων η τρίτη και κινητήριος συνθήκη.
Διανύουμε μια ιστορική φάση όπου αποδιαρθρώνεται συστηματικά η εθνική εξουσία από υπερεθνικές αποφάσεις, όργανα, ενώσεις -και συχνά με τον παραλογισμό του νεοφιλελεύθερου σχεδίου – και οι μετατοπίσεις ισχύος συνθέτουν ένα νέο παζλ (με Κίνα, Ινδία κ.ά. ως αναδυόμενους οικονομικούς παίκτες) όπως και οι νέες μορφές διαστρωμάτωσης της εργασίας και των κοινωνιών.
Η δυνατότητα νέας οργάνωσης μέσω αξιόπιστων πολιτικών δικτύων, ενίσχυσης της δημοκρατίας, της ταυτότητας, του πολιτισμού και της επανόδου της κοινωνικής πρωτοβουλίας και του ελέγχου των πολιτών στο γίγνεσθαι, δηλαδή να ξαναπάρουμε στα χέρια μας την ζωή μας, είναι η επαναδημιουργία σχέσεων και δυναμικής η οποία ή έχει βάση και αφετηρία τις τοπικές κοινωνίες ή γενικά, απρόσωπα και αφηρημένα δεν πρόκειται να υπάρξει!
* Ο Σπύρος Παπασπύρος είναι πρώην Πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ
