Πόλεμοι, υποσιτισμός και πείνα, κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν με ένταση τις δυο πρώτες δεκαετίες του νέου αιώνα και αποτελούν την κύρια αιτία της μετανάστευσης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους εξαιτίας αστάθειας ή κινδύνου ή της απουσίας δικτύου κοινωνικής προστασίας.
Το 2017 η έκθεση για την επισιτιστική ασφάλεια και την διατροφή στον κόσμο δείχνει ότι αυξάνονται οι υποσιτιζόμενοι άνθρωποι. Τον προηγούμενο χρόνο είχε καταγραφεί μείωση. Οι συγκρούσεις και η μεταβολή κλίματος ανεβάζουν το 2016 σε 815 εκατομμύρια ανθρώπους τους υποσιτισμένους από τα 777 εκατομμύρια του 2015. Για να αντιμετωπιστεί η πείνα προϋπόθεση είναι η Ειρήνη και η προστασία των φυσικών πόρων. Ο ΟΗΕ (FAO). επισημαίνει ότι πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού θα υποστεί κάποια μορφή υποσιτισμού έως το 2030. Ήδη 3 εκατ. παιδιά κάθε χρόνο χάνουν την ζωή τους ενώ στην χώρα μας πάνω από 500 χιιλ. υποσιτίζονται. Παράλληλα η γεωλογική ιστορία έχει εναλλασσόμενα χρονικά διαστήματα με αλλαγές στο κλίμα. Η επίδραση στους ανθρώπους ήταν μεγάλη πχ. εποχή παγετώνων. Με τον τερματισμό της οι άνθρωποι οργάνωσαν την νομαδική ζωή, την μόνιμη κατοικία, την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Σήμερα το «κοκτέιλ» των τριών προκλήσεων του αιώνα έχει και τον καμβά της τεχνολογίας. Η γεωργία γίνεται πιο παραγωγική με περισσότερη μηχανική λειτουργία και, στη συνέχεια θέλει λιγότερη εργασία. Υπάρχει ένας διαρθρωτικός μετασχηματισμός που υποχρεώνει τους ανθρώπους να μετακομίζουν, να μεταναστεύουν ειδικά από τις αγροτικές περιοχές. Η σταθερότητα και Ειρήνη, η διασφάλιση του φυσικού πλούτου, η μηδενική πείνα είναι εξίσωση σύνθετη, δύσκολη, «άλυτη». Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση και συμπληρωματικότητα δράσεων για παρακολούθηση και διόρθωση των βασικών αιτίων. Δηλαδή πολιτική σε κοινούς, οικουμενικούς στόχους από το παγκόσμιο στο περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και αμφίδρομα.
Το διεθνές «δίκαιο» σε περιοχές συγκρούσεων συνήθως γράφεται από τους ισχυρούς του κόσμου και τους νικητές ενώ οι παρατεταμένες διαμάχες είναι καταστροφικές και οδηγούν τους ανθρώπους στην εγκατάλειψη της γης και των σπιτιών και τελικά και της χώρας τους. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου τα γεωπολιτικά δεδομένα έχουν αλλάξει και η παγκόσμια κατάσταση είναι λιγότερο προβλέψιμη. Η «νέα τάξη» έχει μέτωπα από την Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία μέχρι την Αφρική. Η διαχείριση και αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, η παροχή στους ανθρώπους δυνατοτήτων, συνθηκών να παραμένουν στον τόπο τους είναι η πιο καλή λύση αλλά δυσχερής -όχι όμως και μη δυνατή- σε αρκετές των περιπτώσεων.
Η επιστήμη, η έρευνα, η τεχνολογική πρόοδος και η καινοτομία είναι όπλα που μπορούν να «λύσουν» τα δύο από τα τρία κομμάτια της εξίσωσης (πείνα και κλιματική αλλαγή) σε συνεργασία και στην υπηρεσία αντίστοιχων πολιτικών που δεν αρκεί να εξαντλούνται σε ανθρωπιστικά προγράμματα και βοήθεια αλλά να δημιουργούν μέσα διαβίωσης. Η αποφυγή συγκρούσεων και η συγκρότηση δημοκρατικών κοινωνιών αντί καθεστώτων είναι πολύπλοκο ζήτημα αλλά όχι λαβύρινθος χωρίς έξοδο. Χωρίς όμως αυτό δεν μπορεί να τρέφουμε πολλές ελπίδες για ένα πιο ανθρώπινο πάζλ στον πλανήτη. Αν η παγκοσμιοποίηση αποκτήσει όρους, διόδους και πρωτίστως αρχές διακυβέρνησης επικεντρωμένες και στον άνθρωπο, την διάσωση του περιβάλλοντος, την διάχυση της «ευημερίας» τουλάχιστον στο στοιχειώδες επίπεδο: ένα ποτήρι γάλα, μια φέτα ψωμί, μια πόρτα -έστω ένας «χωματόδρομος»- πρόσβασης σε «υποτυπώδες» δίκτυο κοινωνικής φροντίδας, υποστήριξης και προστασίας.
Μπορεί ο κόσμος σήμερα να τα πετύχει αυτά; Αναμφίβολα ναι, χωρίς να «απειληθούν» τα κέρδη των λίγων. Γιατί τότε αφού υπάρχει το πλεόνασμα, δεν…; Ο κίνδυνος λειτουργίας των ανάλογων αρχών και κοινωνικών σχέσεων εμποτισμένων από αυτές τρομάζει, φοβίζει, απειλεί τις αγοραίες λογικές, τις ελίτ των κυρίαρχων συμφερόντων μιας νοσηρής τελικά «τάξης πραγμάτων» στον κόσμο. Τίποτα όμως δεν έχει τελειώσει γιατί και ο 21ος αναζητεί τις ισορροπίες για πρόοδο των ανθρώπων. Αναμετράται με τον σκοταδισμό και την οπισθοδρόμηση. Μία αιώνια και αέναη μάχη στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Άλλωστε όπως σημείωνε και ο Γάλλος συγγραφέας Ghr. Bobin : « η Φύση είναι ένα βιβλίο που είναι μονίμως ανοιχτό, και ο άνεμος γυρίζει τις σελίδες του»!
* Ο Σπύρος Παπασπύρος είναι πρώην Πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ
