Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης*: Η αποφυλάκιση των δύο και τα όρια της τουρκικής ισχύος

Μετά κωλυσιεργία μηνών, οι τουρκικές δικαστικές αρχές της Αδριανουπόλεως όρισαν δικάσιμο για την υπόθεση Μητρετώδη – Κούκλατζη, αφού πρώτα απάλειψαν την κατηγορία της κατασκοπείας. Αυτό επέτρεψε να διακοπεί η προφυλάκιση των δύο στελεχών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και να καταστεί εφικτός ο επαναπατρισμός τους. Η απόφαση αποφυλακίσεως αφαιρεί ένα αγκάθι από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Δεν μπορεί, ωστόσο, να ερμηνευθεί υπό το πρίσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι η αποφυλάκιση των δύο προήλθε από ενέργειες της ελληνικής κυβερνήσεως ή έπειτα από συναλλαγή με τις τουρκικές αρχές. Η απόφαση ήταν μάλλον έκπληξη για τις ελληνικές αρχές δεδομένων και των προσφάτων υπουργικών δηλώσεων απαισιοδοξίας για την πιθανότητα ταχείας αποφυλακίσεως των δύο στρατιωτικών.
Τι συνέβη όμως και αφέθησαν ελεύθεροι οι δύο προφυλακισμένοι; Πιθανότερο είναι να συνδέεται η απόφαση των τουρκικών αρχών με τις αναταράξεις της τουρκικής οικονομίας και την εντεινόμενη κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η υπόθεση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών ήταν αγκάθι όχι μόνον στις ελληνοτουρκικές, αλλά και στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Η αποφυλάκισή τους συμβάλλει στη βελτίωση του βεβαρημένου κλίματος στις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ενώσεως και Τουρκίας ενόψει και της επισκέψεως του Τούρκου προέδρου στη Γερμανία κατά τις αρχές του φθινοπώρου. Η σημασία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως ως οικονομικού και στρατηγικού εταίρου για την Τουρκία καθίσταται ακόμη μεγαλύτερη τη στιγμή που οι αμερικανοτουρκικές οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις δοκιμάζονται. Παρά τις περί του αντιθέτου αιτιάσεις, παραμένει αντιληπτό στην τουρκική ηγεσία ότι δεν έχει την πολυτέλεια να διατηρεί ανοικτά όλα τα διπλωματικά μέτωπα ταυτοχρόνως.
Υπάρχει όμως μια εξήγηση που αφορά τον τρόπο που διεξάγονται οι αμερικανοτουρκικές διαπραγματεύσεις για τον πάστορα Μπράνσον και τους άλλους προφυλακισμένους Αμερικανούς πολίτες και υπαλλήλους αμερικανικών διπλωματικών αποστολών στην Τουρκία. Οι τουρκικές αρχές αντιδρούν στις απειλές για νέες κυρώσεις λόγω της μη αποφυλακίσεως Μπράνσον. Κατά τα φαινόμενα υπήρξε παρεξήγηση στην τελευταία συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν, κατά την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος πίστεψε ότι εξασφάλισε προσωπική δέσμευση του Τούρκου προέδρου για την αποφυλάκιση Μπράνσον, κάτι το οποίο αρνείται ο κ. Ερντογάν. Η νομισματική κρίση της περασμένης εβδομάδος προσέδωσε νέες διαστάσεις στην υπόθεση Μπράνσον, καθώς τα τουρκικά φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ παρουσίασαν ως αιτία της κρίσεως όχι τις αδυναμίες της τουρκικής οικονομικής διακυβερνήσεως, αλλά την άρνηση της τουρκικής κυβερνήσεως να υποκύψει στις αμερικανικές πιέσεις. Η αποφυλάκιση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών έστειλε το μήνυμα ότι οι εκβιασμοί και οι απειλές Τραμπ εναντίον της Τουρκίας έχουν τα αντίθετα από τα επιθυμητά για τις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελέσματα.
Η ραγδαία επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων είχε επίπτωση όχι μόνον στην ισοτιμία της τουρκικής λίρας, αλλά και στην εικόνα της Τουρκίας ως αξιόπιστου δυτικού εταίρου. Οι προειδοποιήσεις του Τούρκου προέδρου σε πρόσφατο άρθρο του στους New York Times ότι η Τουρκία θα αναζητήσει νέους συμμάχους και φίλους, αν δεν τύχει του προσδοκωμένου σεβασμού από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορεί να ηχούν έωλες δεδομένων των στενών στρατηγικών και οικονομικών δεσμών μεταξύ της Δύσεως και της Τουρκίας και της αδυναμίας είτε της Κίνας είτε της Ρωσίας να την υποκαταστήσουν στο ορατό μέλλον. Τροφοδοτούν όμως τον ήδη αυξημένο αντιαμερικανισμό εντός της Τουρκίας και περιορίζουν τα περιθώρια των μελλοντικών επιλογών του κ. Ερντογάν.

* Ο κ. Ιωάννης Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ. Το άρθρο του αυτό είναι αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα www. kathimerini.gr