Νότης Μαυρουδής: Ξύλινη γλωσσική εκτροπή…

Η ελληνική γλώσσα είναι καθρέφτης τού πολιτισμού και της εξέλιξης τού Έθνους. Θα συναντήσουμε-είναι αλήθεια-ποικιλία τέτοιων αποφθεγμάτων, τα οποία εξυμνούν τον πλούτο της γλώσσας μας, καθώς και την αδιάλειπτη εξέλιξή της τόσους αιώνες, παρ’ όλες τις κατακτήσεις, τις επιρροές, τις γλωσσικές προσμείξεις, τις προσφυγικές ροές τού 1922, την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, από τη μεταπολεμική δεκαετία, την αστυφιλία, την επίδραση διεθνών γλωσσών, οι οποίες επικράτησαν στην παγκόσμια αγορά μέσα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας (εκείνες των μηχανών, αυτοκινήτων, κινητής τηλεφωνίας, κομπιούτερ, ίντερνετ) και τόσων άλλων σοβαρών αιτίων, τα οποία εισχωρούν βαθύτατα στο συλλογικό-κοινωνικό υποσυνείδητο, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται καινούργιοι συνδυασμοί εννοιών και λέξεων… Με αυτά τα αναμφισβήτητα δεδομένα, μια ευρωπαϊκή χώρα όπως η Ελλάδα, διατηρεί μεν τη γλώσσα της, δεχόμενη τις αναγκαίες επιδράσεις, αλλά με ένα μικρό κομμάτι ελληνικού λόγου να υποχωρεί προς δόξαν της γλώσσας και των κανόνων της Αγοράς, καταφέρνει δε να αντιστέκεται στις ταχύτητες των επικοινωνιών και στην προσπάθεια του σύγχρονου κόσμου να βρίσκει γρήγορους τρόπους επικοινωνίας.
Η σημερινή εποχή αναζητάει κυρίως τ α χ ύ τ η τ ε ς, για να προωθεί τα προϊόντα (και τις λέξεις τους) από την μια γωνία της γης στην άλλη… Η γλώσσα, ως κυρίαρχο μέσον συνεννόησης και επικοινωνίας, δεν θα μπορούσε να μείνει εκτός τέτοιου πραγματικού σκηνικού, όπως είναι ο σύγχρονος κόσμος. Η μάχη της πνευματικής επιβίωσης, έχει και τραυματισμούς…
Όλα αυτά τα έγραψα ως πρόλογο πάνω σε ένα θέμα, που αφορά μεν τη γλώσσα, από μια ματιά όμως ιδιαίτερη. Και η έννοιά της περιέχει την ύλη τού… ξύλου (στα γαλλικά: bois). Το ξύλο πριν το πελεκίσεις, πριν το διαμορφώσει κάποιος τεχνίτης, ξυλογλύπτης, μάστορας, μαραγκός που τού αλλάζει τη μορφή, το σχήμα, του δίνει υπόσταση έργου τέχνης ή χρηστικής λειτουργίας (καρέκλα-πολυθρόνα-ντουλάπια, τραπέζι-σπίτι, κλπ). «Ξύλο απελέκητο» λέμε, για τον αγράμματο κι απαίδευτο άνθρωπο. Όπως γνωρίζουμε, το απελέκητο ξύλο, το κούτσουρο, είναι ένα κομμάτι δίχως αξία. Πριν κοπεί ήταν μέρος ενός ζωντανού οργανισμού που λεγόταν, δ έ ν δ ρ ο. Είχε ρίζες που το θρέφανε, χυμούς και οξυγόνο που το κρατούσαν ζωντανό. Τώρα, ως ένα μικρό κομμάτι νεκρού δένδρου, ανενεργού, είναι, άνευ επεξεργασίας, ένα κούτσουρο… Δίχως φροντίδα, κόπο, επιμέλεια, σκέψη. Και, φτάνοντας στον «ξύλινο λόγο», θα αντιγράψω ακριβώς την αντίστοιχη πληροφόρηση από τη Βικιπαίδεια που γράφει: «Ξύλινη γλώσσα ονομάζεται ένας τρόπος έκφρασης βασισμένος σε κωδικοποιημένες και τυποποιημένες εκφράσεις, κοινοτοπιών, κυρίως αναφερόμενος σχετικά με τη γλώσσα των πολιτικών. Η έκφραση «ξύλινη γλώσσα», στα ελληνικά, δημιουργήθηκε στις τελευταίες δεκαετίες τού δεύτερου μισού τού 20ού αιώνα, ως γλωσσικό δάνειο από τη γαλλική φράση «langue de bois», φράση που χρησιμοποιείται συνήθως με αναφορές στη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα αλλά και τα αντίστοιχα κόμματα στην Ευρώπη». Οι σχετικές πληροφορίες αναφέρουν πως η προέλευση αυτής της έκφρασης ανάγεται στην τσαρική Ρωσία, όπου χρησιμοποιούσαν την φράση «δρύινη γλώσσα» μέχρι τις αρχές τού 20ού αιώνα, για να περιγράψουν την άκαμπτη και πομπώδη γλώσσα τού τότε κρατικού γραφειοκρατικού μηχανισμού.
Να την λοιπόν η κατεξοχήν κυριαρχούσα πολιτική γλώσσα, η οποία συντηρείται σήμερα από πολιτικούς με στενή, περιορισμένη μορφωτική γνώση, οι οποίοι δεν πρέπει, αλλά νιώθουν πως είναι… υποχρεωμένοι, να ομιλούν δημόσια και ας εκφράζουν (στην ομιλία τους) αέρα κοπανιστό. Δηλαδή «να πει κανείς χωρίς… να πει ή, καλύτερα, να πει για να μην πει τίποτα»…
Ο αριστερός και ο δεξιός πολιτικός λόγος δεν στέκεται στην… εκφραστική του μορφολογία, δεν τροφοδοτείται από ποιητές, λογοτέχνες και άλλες πηγές μορφωτικής δεξαμενής. Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης μάλιστα, χαρακτηρίζει τον ξύλινο λόγο ως «υποταγμένο λόγο».
Ο στόχος τού σύγχρονου πολιτικού λόγου, είναι να σταλεί το μήνυμα με απλά λόγια, εύπεπτα λόγια, άμεσα αντιληπτά, δίχως στοιχεία ελιτισμού, με γνωστές λέξεις, οι οποίες παραδοσιακά σηματοδοτούν συγκεκριμένες έννοιες. Πάρτε τους λόγους των Σημίτη, Τσοχατζόπουλου, Παπαντωνίου, και των κυβερνητικών εκπροσώπων, οι οποίοι είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα απόλυτου «ξύλινου» λόγου, δίχως συναισθηματική και αισθητική σχέση με τις λέξεις. Ιδιαίτερα η προεκλογική περίοδος του Τσίπρα το ‘15, ή η παρούσα τού Κυριάκου Μητσοτάκη, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.
Κατανοώ πως η πολιτική είναι διαφορετικό «πράγμα» από την τέχνη τού λόγου. Δεν είναι ποιητική φιλολογική συνάντηση, αλλά πολύ διαφορετική δουλειά. Επομένως, το σκεπτικό, καταλήγει να αποδεσμεύεται από οποιαδήποτε λογοτεχνική επεξεργασία, τόσο πολύ, ώστε τείνει να… ξεχνάει άλλες λέξεις πέρα από εκείνες τις άμεσες, τις απαραίτητες, τις τυποποιημένες… Υπάρχει ακόμα και «μοντέλο» φράσεων, στις οποίες μπορείς να… βασιστείς ώστε να «ομιλείς» για κάθε θέμα, αφού αυτές οι φράσεις είναι μελετημένες από τα κομματικά επιτελεία, για να μην λένε τίποτα συγκεκριμένο, αλλά συγχρόνως να αφορούν την κάθε εποχή, (παρελθόν-παρόν-μέλλον)! Ο «ξύλινος λόγος» είναι εξομοιωμένος με τον πολιτικάντικο κι όχι με τον ουσιαστικό πολιτικό λόγο, ο οποίος όλο και λιγότερο ακούγεται χρόνια τώρα, ενώ κάθε παρέκκλιση από τον πολιτικαντισμό, καθιστά τον πολιτικό αδύναμο μπροστά στο πόπολό του-τους πελάτες του.
Εάν ψέγουμε και ορισμένοι αποστρεφόμαστε τον μέσο σύγχρονο πολιτικό, είναι περισσότερο για μια ηθική διεκδίκηση, αισθητικά ποιοτική και στο βάθος επιθυμία επιστροφής στον ουσιαστικό πολιτικό λόγο κι όχι επειδή ελπίζουμε πως θα αλλάξει και θα συμφιλιωθεί με λογοτεχνικά τεχνάσματα.
Το θέμα, στην εποχή μας, δεν περιορίζεται αποκλειστικά στον πολιτικό ξύλινο λόγο και ως επίλογο, να αναφέρω πως ο ξύλινος λόγος ίσως-με προϋποθέσεις να ήταν και υποφερτός, εάν το διαρκές αυτό φαινόμενο, δεν απλωνόταν και στον ίδιο τον άνθρωπο.
Έχω γνωρίσει «ξύλινους ανθρώπους», οι οποίοι είναι ταυτόσημοι με τον λόγο τους. Και πώς θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά; Ο λόγος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και η ψυχή του. Θα ήταν ιδιαιτέρως… πρωτότυπο να συνέβαινε διαφορετικά!
Ας δείξουμε την σχετική κατανόηση. Ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο αείμνηστος Κωστής Στεφανόπουλος είχε την ικανότητα να απέχει πολύ από τον ξύλινο λόγο των πριν και μετά συναδέλφων του. Μα, κι αυτός, ήταν το ανθρώπινο αποτέλεσμα του σοβαρού λόγου του…

*Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης

Δείτε τα προηγούμενα 61 άρθρα του Νότη Μαυρουδή