Θεωρείται πια δεδομένη η καθολική επικράτηση του Διαδικτύου και γενικότερα των ψηφιακών τεχνολογιών.
Το Διαδίκτυο παρέχει πόρους και ευκαιρίες μάθησης αλλά δε διαθέτει τις απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας για τον έλεγχο της εγκυρότητας των πληροφοριών που δημοσιεύονται. Σε κάποιες περιπτώσεις με τη δημοσίευση αναληθών, τροποποιημένων ή ελλιπών πληροφοριών ο χρήστης μπορεί να οδηγηθεί σε λανθασμένα και αναξιόπιστα συμπεράσματα. Η επικράτηση του διαδικτύου, πέραν σίγουρα των θετικών επιπτώσεων στις ζωές όλων μας, συνδέεται και με μια σειρά αρνητικών χαρακτηριστικών που ονομάζονται «κίνδυνοι στο Διαδίκτυο».
Σε αυτούς τους κινδύνους εντάσσεται και ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Με τον όρο «Διαδικτυακός εκφοβισμός» (Cyberbullying) εννοείται: «Μια επιθετική, σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη πράξη η οποία πραγματοποιείται από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών μορφών επικοινωνίας, εναντίον ενός ατόμου που δεν μπορεί εύκολα να υπερασπιστεί τον εαυτό του». Είναι φανερό ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός αφορά όλους μας αλλά πολύ περισσότερο τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους.
Αυτοί που ασκούν εκφοβισμό χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να απειλήσουν, να εκφοβίσουν, να παρενοχλήσουν, να δυσφημίσουν και να αποκλείσουν νέους, και σε μερικές περιπτώσεις, να τους υποδυθούν ή να υποκλέψουν την ταυτότητά τους. Οι μορφές που μπορεί να έχει είναι:
- Η διακωμώδηση ή/και εξευτελισμός του θύματος.
- Η αποστολή προσβλητικών και άσεμνων μηνυμάτων μέσω Διαδικτυακών εφαρμογών.
- Το άσεμνο περιεχόμενο κατά τη διάρκεια συνομιλιών.
- Ο εξευτελισμός ενός νεαρού ατόμου με τη δημιουργία ενός προφίλ ή ιστολογίου το οποίο περιλαμβάνει σκόπιμα λανθασμένα στοιχεία ή εξευτελιστικό περιεχόμενο.
- Η αποστολή απειλητικών μηνυμάτων.
- Η δημοσιοποίηση προσωπικών βίντεο ή φωτογραφιών χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου.
Τρόποι αντιμετώπισης του διαδικτυακού εκφοβισμού
- Μιλάμε στα παιδιά για τον διαδικτυακό εκφοβισμό όπως θα το κάναμε και για άλλα είδη εκφοβισμού. Ρωτάμε το παιδί:
- Αν έλαβε ποτέ κάποιο email ή γραπτό μήνυμα που το αναστάτωσε.
- Αν ανάρτησε κανείς στο διαδίκτυο μια φωτογραφία ή ένα βίντεο με το παιδί, χωρίς να του ζητήσει την άδεια.
- Αν συμμετείχε στον εκφοβισμό κάποιου άλλου στο διαδίκτυο ή μέσω του κινητού του.
- Αν το παιδί, μας πει ότι έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού, του προσφέρουμε πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη:
- Το καθησυχάζουμε πως έπραξε σωστά λέγοντάς μας τι συμβαίνει.
- Του εξηγούμε ότι δεν πρέπει να απαντά στον εκφοβισμό, καθώς αυτό θα μπορούσε να χειροτερέψει τα πράγματα.
- Καθόμαστε με το παιδί να καταγράψουμε το περιστατικό εκφοβισμού και να συλλέξουμε στοιχεία, π.χ. σώζοντας γραπτά μηνύματα ή εκτυπώνοντας email και στιγμιότυπα οθόνης από ιστοτόπους. Δεν σβήνουμε τίποτε.
- Αποτρέπουμε περαιτέρω εκφοβισμό. Μπορούμε να αφαιρέσουμε από τις λίστες των «φίλων» αυτόν που διέπραξε τον εκφοβισμό και να ρυθμίσουμε το προφίλ κοινωνικής δικτύωσης του παιδιού μας ώστε να είναι «απόρρητο», αν δεν είναι ήδη.
- Επικοινωνούμε με τον πάροχο των υπηρεσιών διαδικτύου, κινητής τηλεφωνίας ή κοινωνικής δικτύωσης. Αν ό,τι συνέβη παραβαίνει τους Όρους Χρήσης ή τις Οδηγίες Κοινότητας του παρόχου, αυτός μπορεί να αναστείλει το λογαριασμό του ατόμου που διέπραξε τον εκφοβισμό.
- Αν το παιδί μας πιστεύει πως αυτός που διέπραξε τον εκφοβισμό είναι συμμαθητής του, μιλάμε στο δάσκαλό του.
- Αν πιστεύουμε ότι διεπράχθη έγκλημα ή αν ανησυχούμε ότι το παιδί μας διατρέχει άμεσο κίνδυνο, επικοινωνούμε με την αστυνομία και συγκεκριμένα με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
- Αν πιστεύουμε ότι το παιδί μας θα μπορούσε να χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες για να εκφοβίσει κάποιον άλλον:
- Μιλάμε σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό και του εξηγούμε γιατί αυτό είναι απαράδεκτο και πρέπει να σταματήσει άμεσα.
- Συζητάμε ανοιχτά με το παιδί μας. Το ρωτάμε γιατί το κάνει κι ακούμε τι έχει να μας πει.
- Αν δεν είχε συνειδητοποιήσει πως αυτό που έκανε ήταν εκφοβισμός, του εξηγούμε ότι ο εκφοβισμός δεν είναι μόνο σωματικός. Το να χρησιμοποιείς την τεχνολογία για να πειράζεις, να εξευτελίζεις και να διαβάλλεις, είναι επίσης εκφοβιστική συμπεριφορά.
- Μιλάμε στο δάσκαλό του σχετικά με το τι συμβαίνει και του δείχνουμε ότι είμαστε πρόθυμοι να συνεργαστούμε με το σχολείο.
- Καθησυχάζουμε το παιδί μας, πως ακόμη το αγαπάμε, αλλά ξεκαθαρίζουμε ότι η συμπεριφορά του πρέπει να αλλάξει.
- Το προτρέπουμε να μιλήσει σε εμάς ή στο δάσκαλό του, για οποιονδήποτε εκφοβισμό στον οποίον είναι μάρτυρας.
Α, και ας μην ξεχνάμε… «Η βία είναι το όπλο των αδύναμων».
*Ο Θεόδωρος Μπαρής είναι Προϊστάμενος Επιστημονικής-Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π/θμιας Εκπ/σης Περ/κής Δ/νσης Εκπ/σης Δ. Ελλάδας