Νότης Μαυρουδής: Το ελληνικό τραγούδι ως θέαμα

Λέω να συγκεντρώσουμε τις θεατρικές παραστάσεις με θέματα περιγραφής μουσικών προσωπικοτήτων, χαρακτήρων, τρόπου ζωής και μουσικού ιδιώματος. Άρχισε πριν από αρκετά χρόνια με την ζωή του Μίκη Θεοδωράκη, πρόσφατα με τον Ζορμπά του, σε πολυποίκιλες εκδοχές, όπως και η ανάδειξη παλαιών εποχών μέσα από ένα επιθεωρησιακό πολυθέαμα, με ζωντανές ορχήστρες, με πόντιουμ μαέστρου όπως στα παλιά θέατρα, κάτι σαν μουσικοθεατρικό βουλεβάρτο που στοχεύει στο συναίσθημα μέσα από τη νοσταλγία για τα ανθεκτικά παλαιά τραγούδια και του παλαιού ντεκόρ. Πάντα οι παλιές εποχές κρύβουν γοητεία και άρωμα φινέτσας, εάν «ξεχαστεί» η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της σκληρής πραγματικότητας…

Έχουμε δει αρκετές παραστάσεις σε θεατρική φόρμα με λαϊκές κομπανίες και ρεμπέτικα τραγούδια. Ο Κώστας Φέρρης άνοιξε για τα καλά την αυλαία από το μακρινό 1983, με την μυθοπλασία τού «Ρεμπέτικου» ως ταινία και παράσταση. Και ο Σταύρος Ξαρχάκος μετά από μια δεκαετία περίπου, συγκεκριμένα το 1994-1995, ανεβάζει τη δική του παράσταση «Αμάν-Αμήν» με τεράστια απήχηση στην κοινή γνώμη. Από παλιά λοιπόν γνωρίζουμε πως «το ρεμπέτικο ζει»!
Το 2004, στο Θέατρο Βορείου Ελλάδος, παρουσιάστηκε θεατροποιημένη η ζωή τού ποιητή Γιώργου Σεφέρη, ενώ το 2008, με αφορμή το βιβλίο της Ρέας Μανέλη «Η γιαγιά μου η Ευτυχία», ξεκίνησε η ιδέα για την προσαρμογή του σε θεατρική παράσταση από τον Πέτρο Ζούλια και τη Νένα Μεντή, οι οποίοι έδωσαν σάρκα και οστά στην προσωπικότητα της θρυλικής στιχουργού Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Η παράσταση είχε μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν η ζωή τής Σωτηρίας Μπέλλου, της Ζωζώς Σαπουντζάκη, του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, του Αττίκ, του Στέλιου Καζαντζίδη, του Μάρκου Βαμβακάρη, του Γιώργου Ζαμπέτα και ίσως κάποιες παραστάσεις ακόμα που μου διαφεύγουν αυτή τη στιγμή.
Θα μπορούσε κανείς βάσιμα να υποθέσει πως οι μεγάλες προσωπικότητες, οι οποίες πέρασαν από τη ζωή μας, άφησαν κληρονομιά τη φωνή τους, το έργο τους, τα τραγούδια τους, τη ο δική τους προσωπική σφραγίδα στη συλλογική μας συνείδηση. Όλα αυτά τέλος πάντων που υπήρξαν χρήσιμο υλικό, ώστε να τον κλείσει ο κόσμος στην καρδιά του. Και ένα είναι σίγουρο. Ό,τι μένει στον αφρό των εποχών, είναι πάντα αξιοσημείωτο και αξίζει να διαρκεί στο χρόνο και στις εναλλαγές των εποχών. Γι’ αυτό ο κόσμος εστιάζει το βλέμμα του σε αυτά τα πρόσωπα και αναζητά την συνεχή επαφή μαζί του, έστω μέσα από μια παράσταση, ένα βιβλίο, ένα τραγούδι…
Δεν είναι «παράξενη» αυτή η στροφή τού θεατρικού ρεπερτορίου. Ο ελληνικός κινηματογράφος το «κατέχει» εδώ και καιρό αυτό το σύνδρομο και ένα παράδειγμα χαρακτηριστικό είναι ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής με τις προσωπογραφίες-ταινίες που προσάρμοσε:

• Από τον Όμηρο στον Ελύτη (1985)
• Καβάφης (1997)
• Το Κελί μηδέν (1977) (για τον Αναστάσιο Μήνη)
• Ελ Γκρέκο (2007)
• Αναζητώντας τον Ιωάννη Βαρβάκη (2009)
• Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι (για τον Ιωάννη Βαρβάκη) (2012)
• Νίκος Καζαντζάκης (2017)

Έχουν πολύ ενδιαφέρον-επαναλαμβάνω-αυτά τα πορτρέτα, γιατί ασχολούνται ουσιαστικά με τις εποχές τού καθενός και από ‘κει αναδύονται λεπτομέρειες, οι οποίες καταγράφουν πολλές φορές ενδιαφέροντα στοιχεία, αρκεί αυτή η ανασύσταση και η απεικόνιση να γίνεται με μελέτη, σοβαρότητα και ιστορική βάση τεκμηριωμένη, και, πάνω απ’ όλα, με σεβασμό στο βασικό υλικό.
Εδώ τώρα, με τη θεατροποίηση της ζωής προσωπικοτήτων και την προσαρμογή συνθετών, στιχουργών, σε θεατρική πράξη, απ’ ό,τι κατάλαβα, υπερτερούν τα τραγούδια που βρίσκονται πάντα στο στόμα των ανθρώπων. Κοινώς, τα τραγούδια που άντεξαν στο χρόνο και είναι διαρκώς δημοφιλή και πολυδιασκευασμένα… Εκεί όπου η ψυχή τών Ελλήνων «συναντιέται» και ανοίγει διάπλατα το συναίσθημα, μεταμορφώνοντάς το, σε συλλογικότητα και κοινωνικό μήνυμα. Το τραγούδι πάντα είναι φορέας πολιτισμού και ταυτότητας. Περίπου σαν. το σχήμα λόγου «πες μου τι τραγούδι ακούς για να σου πω τι άνθρωπος είσαι.», το οποίο περιέχει μεν ένα ποσοστό υπερβολής, κρύβει όμως αλήθειες αδιαμφισβήτητες.
Δεν χρειάζεται να κάνουμε ψυχανάλυση στα ακούσματα, αλλά όσοι βρίσκονται μέσα ή κοντά στα άσματα, θα γνωρίζουν τον τύπο του πολίτη που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένους τύπους τραγουδιών.
Ο κινηματογράφος, με τα πολλά μέσα και τις τεχνικές μακιγιάζ που διαθέτει, καταφέρνει να πραγματοποιεί πορτρέτα με απόλυτη σχεδόν πειστικότητα. Από παλιά, ιστορικά πρόσωπα, κάνουν μεγάλη επιτυχία κάνοντάς τα δημοφιλή στο ευρύτερο κοινό. Η πρακτική αυτή ήρθε και στο θέατρο με ειδικές συνθήκες.
Το ενδιαφέρον του κόσμου απλώθηκε και οι ανάγκες έκαναν να αναζητάει και το θέατρο πρόσωπα που έγιναν λατρευτά μέσα από τον χώρο τού τραγουδιού. Κάτι σαν καινούργιους. ήρωες!
Σήμερα πια, το ελληνικό τραγούδι φιλοξενείται συχνά σε θεατρικές σκηνές και πρωταγωνιστές είναι οι συνθέτες, οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες.
Μένει τώρα να προσεχτούν τα ιδιαίτερα προσαρμοσμένα σενάρια, η θεατρική γραφή, η πιστότητα των ηχογραφήσεων που αναδύουν το άρωμα της εποχής, καθώς και η αποφυγή τηλεοπτικού διασκεδαστικού ύφους στιλ «Στην υγειά μας βρε παιδιά…».
Το θέατρο είναι Θέατρο και η σκηνή θεάτρου, δεν είναι στούντιο τηλεοπτικού συνεργείου. Ας συνεννοούμαστε με αυτές τις θεμελιώδης διαφορές. Η προσαρμογή ενός αυτοβιογραφικού βιβλίου, η σύνοψη ζωής ενός προσώπου, μιας εποχής, θέλει ερμηνεία, σενάριο, κείμενο, εύγλωττο και περιεκτικό. Να καταγράφει τη ζωή, τα συναισθήματα και την εποχή. Δεν μπορούν να μιλούν μόνο τα τραγούδια σα να βάζεις σε λειτουργία το. τζου μποξ.
Δεν κάνω. υποδείξεις προς σκηνοθέτες. Σκέψεις αραδιάζω, οι οποίες προέρχονται από τη συνειδητοποίηση πως, στην περίοδο αυτή, υπάρχει η ευκαιρία τής παρουσίασης πολλών παραστάσεων με επίκεντρο τις προσωπικότητες δημιουργών, ερμηνευτών-ερμηνευτριών τού ελληνικού τραγουδιού. Είναι μια φίλα προσκείμενη ενέργεια προς τη μεριά τής ενίσχυσης της τραγουδιστικής μας παράδοσης και την σεβόμαστε.
Να ελπίσουμε πως αυτές οι θεατρικές παραγωγές θα συνεχιστούν και με άλλα αφιερώματα. Πρόσωπα υπάρχουν. Με πολυποίκιλες αποχρώσεις που απορρέουν από τις εποχές. Υπάρχει άφθονο τέτοιο υλικό, ώστε να αναπτυχθεί και ο απαιτούμενος στοχασμός που είναι αναγκαία προϋπόθεση. Αυτό είναι η δύναμη που διαθέτει το ελληνικό τραγούδι και η λόγια ελληνική μουσική: Η σφαιρικότητα, η θεματική (έρωτας, μοναξιά, αγωνία, ελπίδα, Πατρίδα, πολιτικές εμπλοκές, κοινωνικά δράματα, προσωπικές ιστορίες, κλπ), η πλούσια μουσική, η σχέση των συνθετών, ερμηνευτών, με τον ευρύτερο κόσμο και το δέσιμο των τραγουδιών με την παράδοση και τον ήχο της χώρας.
Τις έχουμε ανάγκη τις θεατρικές παραστάσεις με πρωταγωνιστές δημοφιλή πρόσωπα του ελληνικού τραγουδιού!

*Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης

Δείτε τα προηγούμενα άρθρα του Νότη Μαυρουδή