Corriere della Sera: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ισπανική κρίση στην Καταλονία

Απαντήσεις σε επτά ερωτήματα, μέσω των οποίων η Corriere della Sera αποσκοπεί να μάθουμε ποια είναι αυτή η περιοχή της Ισπανίας, πάνω στην οποία έχουν πέσει σήμερα τα “φώτα” της υφηλίου.

Ποια είναι η Καταλονία;
Η Καταλονία, με πρωτεύουσα την Βαρκελώνη, είναι μια από τις 16 Αυτόνομες Κοινότητες, στις οποίες χωρίζεται το Βασίλειο της Ισπανίας. Οι Κοινότητες είναι αρμόδιες για την παιδεία, υγεία, μεταφορές, κοινωνική πρόνοια, περιβάλλον. Όπως και οι άλλες κοινότητες, με εξαίρεση τη χώρα των Βάσκων, η Καταλονία εισπράττει το φόρο κινητής και ακίνητης περιουσίας και το φόρο κληρονομιάς (στην Βαρκελώνη είναι ιδιαίτερα υψηλός) το φόρο για τα αλκοολούχα ποτά, το 50% του ΦΠΑ και ένα ποσοστό του φόρου εισοδήματος. Η Καταλονία είναι η τρίτη κοινότητα της Ισπανίας σε ό,τι αφορά το κατά κεφαλήν εισόδημα της χώρας και συμβάλει στο 20% του εθνικού ΑΕΠ, στην δεύτερη θέση μετά την κοινότητα της Μαδρίτης. Oι Καταλανοί καταβάλλουν στο ισπανικό φορολογικό σύστημα περισσότερα χρήματα απόσα λαμβάνουν. Το “φορολογικό έλλειμμα” υπολογίζεται από τους αυτονομιστές, γύρω στο 8% του περιφερειακού ΑΕΠ. Οι “ενωτικοί” αμφισβητούν το στοιχείο αυτό και το επανακαθορίζουν, ανάλογα με τα διάφορα έτη, ανάμεσα στο 2% και στο 6%.

Για ποιο λόγο ψηφίζουν σήμερα;
Τα 5,5 εκατομμύρια ψηφοφόρων καλούνται από την τοπική κυβέρνηση, την Generalitat, να εκφράσουν την βούλησή τους στο δημοψήφισμα για την απόσχιση από την Ισπανία. Το ερώτημα που αναγράφεται στο ψηφοδέλτιο είναι: “θέλεις να γίνει η Καταλονία ένα ανεξάρτητο κράτος υπό την μορφή αβασίλευτης Δημοκρατίας;”. Το δημοψήφισμα προκηρύχθηκε με έναν νόμο που εγκρίθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου από το τοπικό κοινοβούλιο. Υπέρ εκφράσθηκε η πλειοψηφία η οποία στηρίζει την κυβέρνηση (η οποία, όμως, εκπροσωπεί το 48% της λαϊκής ψήφου) και κατά, όλη η αντιπολίτευση. Στην περίπτωση που η Generalitat ανακηρύξει την νίκη του “ναι”, θα μπει σε ισχύ η ley de desconexion (νόμος απόσχισης) ο οποίος προβλέπει την δυνατότητα “μονομερούς ανακήρυξης της ανεξαρτησίας μέσα σε 48 ώρες”.

Για ποιο λόγο η Μαδρίτη αμφισβητεί το δημοψήφισμα;
Το Tribunal Supremo της Ισπανίας, που αντιστοιχεί στο Συνταγματικό Δικαστήριο, “πάγωσε” το δημοψήφισμα λόγω ενστάσεων συνταγματικότητας. Η Μαδρίτη υποστηρίζει ότι το διεθνές δίκαιο προβλέπει την αυτοδιάθεση μόνο σε περίπτωση αποικιοκρατικής εξουσίας ή ξένης κατάληψης. Η Ισπανία είναι μία και αδιαίρετη. Η Generalitat αρνήθηκε να σεβαστεί την απόφαση του δικαστηρίου και συνέχισε, μυστικά, τις προετοιμασίες. Υποστήριξε ότι οι δικαστές δεν είναι ανεξάρτητοι, αλλά ότι έχουν ταχθεί στις υπηρεσίες της κυβέρνησης και ότι η ψήφος είναι αναφαίρετη άσκηση δημοκρατικού δικαιώματος.

Πώς αντέδρασε η Μαδρίτη;
Μετά την ανυπακοή των αρχών της Καταλονίας, η Guardia Civil συνέλαβε μερικούς από τους κύριους υπεύθυνους της πρακτικής οργάνωσης του δημοψηφίσματος, κατέσχεσε εκλογικά ψηφοδέλτια και software, απαγόρευσε την χρήση δημοσίων χώρων, ζήτησε επίσημα από δημάρχους και διευθυντές σχολείων να μην συνεργασθούν στο δημοψήφισμα, έθεσε υπό έλεγχο τους τραπεζικούς λογαριασμούς της Generalitat, αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο να απαγγελθεί η κατηγορία της υπεξαίρεσης σε περίπτωση που τα έξοδα του δημοψηφίσματος καλυφθούν από τα ταμεία της Κοινότητας, επέβαλε πρόστιμα σε πολιτικούς ιθύνοντες και απείλησε να επιβάλει και άλλες οικονομικές κυρώσεις. Δόθηκε στην αστυνομία η εντολή να μην επιτρέψει το άνοιγμα των εκλογικών τμημάτων, και ούτε να στηθούν κάλπες σε ακτίνα 100 μέτρων από τα τμήματα. Δεν είναι σαφές πόσους άνδρες κινητοποιούν οι δυνάμεις ασφαλείας, ούτε αν η περιφερειακή αστυνομία θα υπακούσει στους δικαστές ή στους τοπικούς πολιτικούς που τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας. Οι αστυνομικοί υπολογίζεται ότι δεν μπορούν να ξεπεράσουν τους δέκα άνδρες για κάθε εκλογικό τμήμα. Είναι αδύνατον να εμποδιστεί παντού η προσέλευση των ψηφοφόρων.

Ποιος θα κερδίσει το δημοψήφισμα;
Από την στιγμή που οι ενωτικές δυνάμεις δεν παίρνουν μέρος στο δημοψήφισμα αυτό, το οποίο και θεωρούν αντισυνταγματικό και χωρίς σοβαρές δημοκρατικές εγγυήσεις, θεωρείται βέβαιη η νίκη του “ναι”. Η πολιτική σημασία του δημοψηφίσματος, όμως, εξαρτάται από το πώς θα διεξαχθεί η όλη διαδικασία. Αν η αστυνομία καταφέρει να απαγορεύσει την πρόσβαση στα τμήματα θα είναι μια νίκη της κεντρικής κρατικής εξουσίας, αλλά, συγχρόνως, όσοι επιθυμούν την απόσχιση θα μπορέσουν να παρουσιαστούν ως θύματα της αντιδημοκρατικής καταστολής. Η φωτογραφία ένστολων ανδρών που κατάσχουν τις κάλπες μέσα σε μια λαοθάλασσα πολιτών η οποί προβαίνει σε παθητική αντίσταση, είναι μια κάκιστη διαφήμιση για την Μαδρίτη. Αν όμως η αστυνομία αποφύγει βίαιες παρεμβάσεις, τότε οι υπερασπιστές της ανεξαρτησίας θα μπορούν να θεωρήσουν έγκυρο το αποτέλεσμα της ψήφου. Έχει ήδη προγραμματισθεί γιορτή για την νίκη του “ναι” στην πλατεία της Καταλονίας, με το σύνθημα “Ηοla Republica”.

Τι θα συμβεί από την Δευτέρα;
Στην (εντελώς απίθανη) περίπτωση που υπερισχύσει το “όχι“, η Generalitat θα διαλυθεί για να τελεσθούν πρόωρες τοπικές εκλογές. Αλλά δεδομένης της σίγουρης νίκης του “ναι” και της “νόμιμης” έγκρισης της Generalitat, θα πρέπει να μπει σε ισχύ ο “νόμος αποσύνδεσης”, Ley de desconexiòn, ο οποίος καθορίζει την όλη πορεία μέχρι την αναγνώριση της ανεξαρτησίας. Ουσιαστικά αναμένεται να μείνουν όλα ως έχουν (νόμοι, δικαστήρια, αστυνομία, διοίκηση, οικονομικές υπηρεσίες) εκτός από το ότι η τοπική κυβέρνηση θα πρέπει να διαπραγματευθεί και να επιβάλει -κατά περίπτωση- νέους κανόνες στην Μαδρίτη, μέχρι τον τελικό “χωρισμό”.

Για ποιο λόγο η Καταλονία θέλει να είναι ανεξάρτητη;
Οι λόγοι είναι πολυάριθμοι και το βάρος που δίδεται στο ένα ή στο άλλο σημείο αλλάζει ανάλογα με την περίοδο και τους συνομιλητές. Μέχρι πριν λίγα χρόνια το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας συνδεόταν, κυρίως, με την ταυτότητα της Καταλονίας και οφειλόταν σε γλωσσικές και πολιτιστικές διαφορές. Η καταλανική γλώσσα μοιάζει πολύ με τα ισπανικά, όπως μοιάζουν και τα ιταλικά. Η εμπορική παράδοση της Βαρκελώνης κάνει την πόλη αυτή να νιώθει ότι έχει έναν διαφορετικό “εθνικό” χαρακτήρα, σε σύγκριση με εκείνον που υπερισχύει στις εσωτερικές, αγροτικές περιοχές της Ισπανίας. Για τους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας το 1714 είναι το έτος κατά το οποίο οι Βουρβόνοι κατέκτησαν την Βαρκελώνη, θέτοντας τέλος στην μορφή αυτοδιακυβέρνησης που είχε ξεκινήσει στον Μεσαίωνα. Για τις ενωτικές δυνάμεις πρόκειται απλώς για την νίκη των Βουρβόνων (της Γαλλίας) κατά των Αψβούργων (της Αυστρίας) στην αναμέτρηση για την διαδοχή του Καρόλου του Β΄. Οι Βουρβόνοι επέβαλαν το συγκεντρωτικό τους κρατικό μοντέλο, σε αντίθεση με το παλαιότερο αψβουργικό, το οποίο ήταν πολυγλωσσικό και πολυπολιτισμικό. Πιο πρόσφατη είναι ο διχασμός αριστεράς- δεξιάς, κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο του 1936, ο οποίος μετετράπη σε μάχες ανάμεσα στην Ισπανική Δημοκρατία και στη στρατιωτική χούντα, η οποία είχε ήδη κατακτήσει την Μαδρίτη.
Συχνά οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας, θυμίζουν και “χτυπούν” στην ενωμένη Ισπανία την περίοδο της δικτατορίας του Φράνκο (1939- 1975) κατά την οποία η χρήση της καταλανικής γλώσσας απαγορευόταν στους δημόσιους χώρους. Τα τελευταία χρόνια αυξήθηκε και το βάρος των οικονομικών διεκδικήσεων. Η παγκοσμιοποίηση διεύρυνε τις δυνατότητες εμπορικών συναλλαγών για τις επιχειρήσεις της Καταλονίας, οι οποίες, χάρη στην δυναμική αυτή δεν εξαρτώνται, πλέον, μόνο από την αγορά της Ισπανίας. Η οικονομική κρίση του 2018, βέβαια, επηρέασε και το κοινωνικό κράτος της Καταλονίας και οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας λένε ότι αν δεν κατέβαλε φόρους στην Ισπανία, η Καταλονία θα ήταν πλουσιότερη, με καλύτερες υπηρεσίες προς τους πολίτες και περισσότερες επενδύσεις. Οι υποστηρικτές της ενιαίας Ισπανίας απαντούν ότι το κόστος της άμυνας, της εξωτερικής πολιτικής και των υποδομών κατανέμονται καλύτερα σε μια μεγαλύτερη κρατική οντότητα.