Γιάννης Ν. Κουμέντος: Ιδεοληψίες, αποσπασματικότητα και συντεχνιασμός. Οι παιδικές ασθένειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος

Για να ανταποκριθεί το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής και για να ξεπεραστεί η κρίση, απαιτείται ο επανασχεδιασμός του. Οι εκπαιδευτικές πολιτικές της Ε.Ε., που στοχεύουν στην κατάκτηση της κοινωνίας της γνώσης και της ποιότητας καθώς και οι νέες παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις είναι το πλαίσιο, στο οποίο πρέπει και οφείλει να κινηθεί και το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές και παραγωγικές συνθήκες της χώρας μας.

Για τη διαμόρφωση του σύγχρονου κατάλληλου μαθησιακού και παιδαγωγικού περιβάλλοντος και για την προώθηση προοδευτικών παιδαγωγικών πολιτικών, απαιτούνται τροποποιήσεις των δομικών στοιχείων της λειτουργίας των σχολείων. Στη σύγχρονη προοδευτική παιδαγωγική προσέγγιση μεταβάλλονται ο χρόνος, ο χώρος και ο ρόλος του σχολείου. Με αυτό τον τρόπο αλλάζουν τα δυναμικά του σχολείου.

• Αυξάνεται ο χρόνος παραμονής των μαθητών στο κοινωνικοποιητικό περιβάλλον του σχολείου, καθώς αυξάνεται και ο χρόνος που απαιτείται για να διεξαχθούν τα μαθήματα και οι δραστηριότητες. Εξ άλλου διαφοροποιούνται και οι κοινωνικές ανάγκες των οικογενειών.
• Τροποποιείται ο σχολικός και εκπαιδευτικός χώρος, είτε με τη συνεργατική διάταξη των θρανίων, είτε με την δημιουργία εργαστηρίων και κήπων, είτε με τη μεταφορά των μαθητών σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες εκτός σχολείου, όπως σε Μουσεία, σε χώρους περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, άθλησης, καλλιτεχνικής έκφρασης κλπ.
• Και φυσικά αλλάζει και ο τρόπος διδασκαλίας και ο ρόλος των εκπαιδευτικών με τη διαφοροποίηση των διδακτικών τεχνικών, με τη χρησιμοποίηση μεθόδων που ενεργοποιούν τους μαθητές, με τη συνεργατική, ανακαλυπτική και βιωματική διδασκαλία και μάθηση, τα σχέδια εργασίας καθώς και με την χρήση και την εξοικείωση με την πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες.

Στα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα προωθείται και στηρίζεται η πρωτοβουλία και η αυτενέργεια των σχολικών μονάδων με την προώθηση των αρθρωτών ωρολογίων προγραμμάτων και των υποστηρικτικών δομών.

Καθοριστικός παράγοντας για την εφαρμογή των εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών καινοτομιών είναι η αξιολόγηση όλων των συντελεστών της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Προγραμματισμός, έλεγχος, απολογισμός, επανασχεδιασμός είναι λειτουργίες «άγνωστες» για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Η διοικητική δυσλειτουργία, ο σκόπιμος καταμερισμός μαθητών, ο κατακερματισμός τμημάτων και σχολικών μονάδων γα τη δημιουργία αναγκών, ο πληθωρισμός ειδικοτήτων και η κακή κατανομή τους, δημιουργούν λειτουργικά και παιδαγωγικά προβλήματα. Αυτά διαμορφώνουν το πλαίσιο στασιμότητας και βραδυπορείας στην εφαρμογή των καινοτομιών και των αλλαγών. Αλλαγών που έχει ανάγκη το εκπαιδευτικό μας σύστημα.  

Χωρίς να υποτιμούμε την πρόοδο και να μηδενίζουμε τις εξελίξεις στο χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης, οφείλουμε να επισημαίνουμε τις χρόνιες παθογένειες που «κρατούν» σε καθυστέρηση το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Η επαναθέσμιση και η επαναπλαισίωση του ρόλου, του περιεχομένου και της λειτουργίας όλων των συντελεστών του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, με τις σύγχρονες προοδευτικές οργανωτικές, διοικητικές, παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις, αποτελούν τις προϋποθέσεις για μια ουσιαστική και επιτυχημένη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.  Βασική παράμετρος στον σχεδιασμό της πολιτικής του εκπαιδευτικού μας συστήματος αποτελούν οι ανάγκες των μαθητών και της χώρας.

Δυστυχώς όμως υπάρχουν ισχυρές αντιστάσεις συστημικές και συντεχνιακές, που θέτουν ως προτεραιότητες τη διαχείριση των αναγκών του εκπαιδευτικού προσωπικού. Με τον τρόπο αυτό πραγματοποιείται στρέβλωση των εκπαιδευτικών προτεραιοτήτων. Δηλαδή στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα διαμορφώνουμε ωρολόγια προγράμματα και εισάγουμε μαθήματα για να ικανοποιήσουμε τις πολλές ειδικότητες και όχι τις ανάγκες των μαθητών. Αυξάνουμε την ύλη και δυσκολεύουμε το επίπεδο των μαθημάτων για να είναι απαραίτητες οι ειδικότητες.

Παρότι έχει εισαχθεί η διαθεματικότητα, ο κατακερματισμός των μαθημάτων, η αντιπαλότητα των αναθέσεων διδασκαλίας -ιδιαίτερα στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση-εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τους μαθητές και το εκπαιδευτικό μας σύστημα, ενώ η παραδοσιακή μετωπική διδασκαλία και η διδακτική ανεπάρκεια να αποδομούν την παιδαγωγική διάσταση της μαθησιακής διαδικασίας.

Η προσέγγιση αυτή, που αφορά τις εκπαιδευτικές προτεραιότητες, που θέτει πρώτα τις ανάγκες των μαθητών, δεν υποβαθμίζει τη σημασία του συντελεστή «ανθρώπινο δυναμικό». Αντίθετα είναι γενικά αποδεκτό πως χωρίς την ενεργή συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία των εκπαιδευτικών, χωρίς την ορθή αρχική τους εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την υποστήριξη, δεν μπορεί καμία μεταρρύθμιση να επιτύχει, δεν μπορεί κανένα εκπαιδευτικό σύστημα να μεγιστοποιήσει τα αποτελέσματα του. Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικής ποιότητας εκπαιδευτικό, με διαφορετική αντίληψη για το ρόλο του, που να λειτουργεί σε ένα διαφορετικής ποιότητας προδιαγραφών και περιεχομένου εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι λοιπόν ευθύνη τη πολιτείας να θέσει τις προδιαγραφές, τις προτεραιότητες και τους στόχους στην εκπαιδευτική πολιτική.

Δυστυχώς η εκπαιδευτική πολιτική που ασκήθηκε τα τελευταία χρόνια δεν είχε ως προτεραιότητα τις ανάγκες των μαθητών και της ελληνικής κοινωνίας και δεν είχε «φιλόδοξους» στόχους. Η αποδόμηση της έννοιας της αριστείας, των πρότυπων –πειραματικών σχολείων, της αυτοαξιολόγησης των σχολικών μονάδων, της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, της υποβάθμισης των επιστημονικών προσόντων στις επιλογές στελεχών, δεν διαμορφώνουν το καλύτερο υπόστρωμα  για την άσκηση σύγχρονης εκπαιδευτικής πολιτικής.

Ο περιορισμός ή η περικοπή των προσφερόμενων ωρολογίων προγραμμάτων με την αφαίρεση ωρών και καινοτόμων δραστηριοτήτων (Ευέλικτη ζώνη, Φυσική Αγωγή, Θεατρική Αγωγή, Πληροφορική κλπ), την κατάργηση του υπεύθυνου Ολοήμερου στην Πρωτοβάθμια καθώς και η αντίστοιχη περικοπή ωρών, η κατάργηση των σχεδίων εργασιών και η ανάδειξη κάποιων μαθημάτων ως «βασικών» στο Γυμνάσιο, με επιχειρήματα το «καλό των παιδιών» και τη χρονική και μαθησιακή «αποσυμπίεση» τους, δεν τεκμηριώνονται επιστημονικά και φυσικά είναι σε αντίθετη κατεύθυνση από τις σύγχρονες παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις.

Όλες οι προαναφερόμενες παρεμβάσεις του Υπουργείου Παιδείας έγιναν στην λογική της διαχείρισης – εξυπηρέτησης του εκπαιδευτικού προσωπικού και στην στήριξη της ιδεοληπτικής προσέγγισης της ήσσονος προσπάθειας.

Στο ίδιο πλαίσιο κινούνται και οι προτάσεις που συζητούνται για το Λύκειο και τις διαδικασίες εισαγωγής στην Τριτοβάθμια. Με ιδεολόγημα την επέκταση της υποχρεωτικότητας στην Α΄ Λυκείου, την ενοποίηση της Γενικής και Τεχνικής εκπαίδευσης με την επαναφορά της Πολυκλαδικότητας (sic!) και κίνητρο για τους μαθητές την απρόσκοπτη προαγωγή, ουσιαστικά αποκαλύπτεται το κοντόφθαλμο σχέδιο της ύπαρξης περισσότερων «μαθητών –πελατών», ώστε να «κρατηθούν» ή και να δημιουργηθούν ώρες και θέσεις εργασίας εκπαιδευτικών.

Η δε επίσημη παραδοχή της γνωστικής και μαθησιακής υποβάθμισης του Λυκείου με τη μετατροπή του σε φροντιστηριακό «προθάλαμο» προετοιμασίας για ΑΕΙ-ΤΕΙ,  ολοκληρώνουν τη λαθεμένη προσέγγιση των εκπαιδευτικών δρώμενων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Είναι εμφανές πως καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν μπορεί να επιτύχει, εάν δεν στηρίζεται στα δεδομένα της παιδαγωγικής επιστήμης και εάν δεν καλύπτει όλες τις πτυχές του εκπαιδευτικού συστήματος,  δηλαδή την οργάνωση και τη δομή του, το περιεχόμενο και τη διδακτική μεθοδολογία του, το εκπαιδευτικό προσωπικό του. Και στους τρείς προαναφερόμενους τομείς χρειάζονται γενναίες αλλαγές και συγκρούσεις με κατεστημένες λογικές και πρακτικές. Τέτοιες προτάσεις δεν είδαμε. Η αποσπασματικότητα, ο συντεχνιασμός, οι ιδεοληψίες, η άρνηση της πραγματικότητας, οι αντιφάσεις, η υπονόμευση των καινοτομιών, το «χάϊδεμα» των αυτιών είναι συστατικά του συντηρητισμού. Αυτός είναι ο εχθρός της προόδου, ο συμβιβασμός με την αδράνεια. Τα «μερεμέτια» των ισορροπιών. Και δυστυχώς αυτή πολιτική κυριάρχησε.

Αργά ή γρήγορα κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από την πραγματικότητα και τις απαιτήσεις για εξελίξεις και αλλαγές στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δυστυχώς όμως χάνεται πολύτιμος χρόνος για τη νέα γενιά της πατρίδας μας και καθυστερεί η κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, δηλαδή η διέξοδος από την κρίση. Και «οι καιροί ου μενετοί»

* Ο Γιάννης Κουμέντος είναι Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε.

Προηγούμενα άρθρα

1. Γιάννης Κουμέντος*: Και τώρα τι γίνεται με το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολειό με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ); 4ο Μέρος
2. Γιάννης Κουμέντος*: Και τώρα τι γίνεται με το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολειό με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ); 3^ο Μέρος
3. Γιάννης Κουμέντος*: Και τώρα τι γίνεται με το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολειό με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ); 2º Μέρος
4. Γιάννης Κουμέντος*: Και τώρα τι γίνεται με το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολειό με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ); 1ο Μέρος
5. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Ελληνική εκπαίδευση: Οι προκλήσεις της εποχής και το φαινόμενο του σύγχρονου Σίσυφου.
6. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Με αφορμή την έναρξη του διαλόγου για την παιδεία…
7. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Περί «Γυμνασιοποίησης» του Δημοτικού Σχολείου
8. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Τα ολοήμερα δημοτικά σχολεία με ΕΑΕΠ, ο νέος ρόλος των εκπ/κών και οι δυσκολίες εφαρμογής του προγράμματος
9. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Ο νέος ρόλος και οι επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών
10. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Από το λαϊκισμό και τη δημαγωγία, στην πρόταξη πολιτικών εξυγίανσης και ανάπτυξης
11. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Η παγκοσμιοποίηση και η κρίση των Εκπαιδευτικών Συστημάτων
12. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Χρειαζόμαστε ένα σχολείο που να αγαπά τα παΐδια
13. Γιάννης Ν. Κουμέντος: «Τηλεσκουπίδια» ή προϊόντα ελεύθερης αγοράς;
14. Γιάννης Ν. Κουμέντος: Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση: στο κρεβάτι του Προκρούστη