Σταύρος Χριστακόπουλος: Το φούμο των Γερμανών στη Μέρκελ πονοκέφαλος για την Αθήνα

Πώς το χοντρό εκλογικό κάζο της φράου επηρεάζει τη σύνοδο των χωρών του Νότου που γίνεται στη χώρα μας

Η Σύνοδος του Νότου, που διεξάγεται αύριο στην Αθήνα –παράλληλα με τη συνεδρίαση του Eurogroup στην Μπρατισλάβα, πρωτεύουσα της Σλοβακίας, και μία εβδομάδα πριν από την άτυπη σύνοδο κορυφής των 27 στην ίδια πόλη– έγινε λίγο πιο φτωχή, εξαιτίας της αναγκαστικής απουσίας του πρωθυπουργού της Ισπανίας Μαριάνο Ραχόι, λόγω των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα του. 

Από την Κυριακή όμως γίνεται και πιο δύσκολη, εξαιτίας του εκλογικού αποτελέσματος στο μικρό γερμανικό κρατίδιο Μεκλεμβούργο – Δυτική Πομερανία, όπου το αντιμεταναστευτικό και αντιευρωπαϊκό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) πέρασε σε ψήφους και ποσοστό τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) της Άνγκελα Μέρκελ. 

Η Σύνοδος των Αθηνών προφανώς τραβάει τα βλέμματα, αν και ο καθένας στην Ευρώπη, είτε μιλάμε για πολιτικούς παράγοντες είτε για ΜΜΕ, έχει τη δική του οπτική και για τη σκοπιμότητα και για τα όρια των στόχων της. Πάντως, ο σκοπός της συνόδου είναι να διαμορφωθεί από τις μεσογειακές και νότιες χώρες του ευρώ (Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρο και Μάλτα) μια κοινή πρόταση για την ανάπτυξη στην Ευρώπη, με σκοπό να κατατεθεί στη σύνοδο κορυφής της Μπρατισλάβας. 

Παρότι η σύνοδος των χωρών της Ε.Ε. θα εστιάσει σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας και άμυνας μετά την έξοδο της Βρετανίας, το βασικό αντικείμενο της συνόδου της Αθήνας παραμένει επίκαιρο. 

Το ερώτημα όμως είναι αν θα υπάρξει τελικά μια ατζέντα των Νοτίων στην Αθήνα και σε ποιο βαθμό θα εισακουστεί από το ευρωπαϊκό Κέντρο και κυρίως τη Γερμανία. Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. 

Το σοκ της Εναλλακτικής
Το γερμανικό κρατίδιο, στο οποίο σημειώθηκε η πολιτικά σοκαριστική ήττα του CDU, είναι μεν μικρό, με πληθυσμό μόλις 1,6 εκατομμύρια, αλλά τίποτε δεν μειώνει ούτε τον συμβολισμό ούτε την πολιτική σημασία της συντριβής του κόμματος της Μέρκελ στην εκλογική της περιφέρεια. 

Η ατζέντα της Εναλλακτικής είναι σχεδόν μονοθεματική, καθώς αφορά μόνο το μεταναστευτικό. Το κοινωνικό σώμα όμως, το οποίο επέλεξε για πρώτη φορά στη Γερμανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ένα κόμμα δεξιότερα του CDU, έχει μία ακόμη δική του οικονομική και κοινωνική ατζέντα, η οποία πολύ απέχει από τους ισχυρισμούς και τις πολιτικές πράξεις των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών. 

Προφανώς η Μέρκελ, η κυβέρνηση και το κόμμα της πλήρωσαν και την πολιτική τους στο μεταναστευτικό και την κοινωνική αντίδραση στην οικονομική τους πολιτική, αλλά, όπως συνέβη εσχάτως στη Βρετανία και αλλού, και την αντίθεση των κοινωνιών στα σωρευμένα αρνητικά αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης. 

Αυτό άλλωστε αναγνώρισε το ίδιο το AfD, του οποίου ο αντιπρόεδρος σε παγγερμανικό επίπεδο Αλεξάντερ Γκάουλαντ δήλωσε ότι «δεν πρόκειται για επιτυχίες μας αλλά για αποτυχίες των άλλων». 

Δεν είναι τυχαίο ότι η στάση των Γερμανών έναντι της μεταναστευτικής πολιτικής της Μέρκελ είναι αρνητική σε τεράστιο ποσοστό, καθώς πολλοί εκτιμούν ότι η παρουσία περισσότερων μεταναστών στη χώρα θα σημάνει μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση και αύξηση της επιρροής των ισλαμιστών. 

Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι –διόλου τυχαία– στη Γερμανία οι Χριστιανοδημοκράτες έχασαν πολλή δύναμη στα οικονομικά ανασφαλή τμήματα της κοινωνίας, όπως οι άνεργοι, οι εργάτες και οι χαμηλής μόρφωσης, αυτοί δηλαδή τους οποίους θέλησαν να αντικαταστήσουν οι Γερμανοί βιομήχανοι προσελκύοντας πρόσφυγες και μετανάστες μέσω της πολιτικής «ανοιχτών θυρών» της Μέρκελ.

Διόλου τυχαία επίσης, σε ανάλογα κοινωνικά στρώματα –άντρες ψηφοφόρους πάνω από 45 ετών, εργάτες και συνταξιούχους– έχασε και η γερμανική Αριστερά (Die Linke) απευθείας προς την Εναλλακτική για τη Γερμανία. Ένα πολύ ενδιαφέρον μήνυμα, με πολλούς αποδέκτες… 

Από εδώ και πέρα, όπως επιβάλλει η παράδοση του CDU αλλά και όπως πλέον προβλέπουν –αν δεν απαιτούν– οι ιδεολογικοί και κυβερνητικοί εταίροι του μεγαλύτερου γερμανικού κόμματος, οι Χριστιανοδημοκράτες πιθανότατα μπαίνουν στη δίνη της επιλογής ενός υποψηφίου για την καγκελαρία στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017. Το ενδεχόμενο απόσυρσης της Άνγκελα Μέρκελ μοιάζει πλέον εξαιρετικά πιθανό. 

Αντανάκλαση στην Αθήνα
Οι γερμανικές εξελίξεις φέρνουν νέους πονοκεφάλους στην ελληνική κυβέρνηση, που έχει ανοιχτές τρεις πολύ σοβαρές εκκρεμότητες, στις οποίες τον κύριο ρόλο θα παίξει η Γερμανία: 

t Χαλάρωση στους όρους εφαρμογής του μνημονίου. 

t Ελληνικό αίτημα για μέτρα –πέραν των βραχυπρόθεσμων– για το χρέος. 

t Χαλάρωση των ανώτατων ορίων για τα πρωτογενή πλεονάσματα, ειδικά μετά το 2018. 

Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το μεταναστευτικό, το οποίο αποτελεί μόνιμο κίνδυνο και πλέον αναμένεται να επιδεινωθεί, τουλάχιστον σε πολιτικό επίπεδο – και μένει να δούμε το… πρακτικό. 

Οι δυσμενείς για τη Μέρκελ εκλογικές εξελίξεις στη Γερμανία προφανώς επηρεάζουν αρνητικά και τα ελληνικά θέματα, καθώς πλέον οι μέχρι τώρα πολιτικά κυρίαρχοι Χριστιανοδημοκράτες θα πρέπει να παίξουν στο γήπεδο της Εναλλακτικής, ώστε να περιορίσουν τις διαρροές προς αυτήν σε παγγερμανικό επίπεδο. 

Αν μάλιστα η Μέρκελ αποσύρει το ενδιαφέρον της για επανεκλογή στο αξίωμα της καγκελαρίου, τότε θα πρέπει να περιμένουμε ότι μια άλλη πολιτική τάση, πολύ πιο κοντά στις απόψεις του σκληρού με την Ελλάδα Βόλφγκανγκ Σόιμπλε –ενδεχομένως και ο ίδιος;– θα βρεθεί πολύ πιο κοντά στη διεκδίκηση της σημερινής θέσης της Μέρκελ. 

Ακόμη λοιπόν και αν οι Χριστιανοδημοκράτες σώσουν την παρτίδα έναντι των ξενοφοβικών και αντιευρωπαίων του AfD, η Ελλάδα μετά τον Σεπτέμβριο του 2017 θα βρει απέναντί της μια πιο σκληρή Γερμανία. 

Ας δούμε όμως με ποιον τρόπο μπορεί να επηρεαστεί η επίσημη γερμανική στάση έναντι της Ελλάδας, υπό τον φόβο των μαζικών εκλογικών απωλειών του CDU προς τα δεξιά της. 

Εφαρμογή του μνημονίου 

Για όσους τυχόν δεν το έχουν αντιληφθεί, η γερμανική άποψη για το τρίτο ελληνικό μνημόνιο είναι ότι αποτελεί την τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας να παραμείνει στο ευρώ. Οι έπαινοι προς την ελληνική πλευρά για το ότι κέρδισε την παραμονή της στο ευρώ τον Ιούλιο του 2015, όταν βρέθηκε με το ένα πόδι έξω, και η δημοσίως δηλούμενη ικανοποίηση για τις κυβερνητικές επιδόσεις δεν σημαίνουν πολλά πράγματα. 

Η γερμανική άποψη ότι η Ελλάδα –δηλαδή οι κυβερνήσεις της– κοροϊδεύουν επί χρόνια είναι πολλές φορές διατυπωμένη. Ο Σόιμπλε δεν είναι ο μόνος που, όπως έδειξε το καλοκαίρι του 2015, προτιμάει μια Ελλάδα εκτός ευρώ. Εκτός από διακεκριμένους Γερμανούς οικονομολόγους, και η Εναλλακτική για τη Γερμανία θεωρεί ότι οι αλλεπάλληλες «διασώσεις» της χώρας μας κοστίζουν πολύ ακριβά στους φορολογούμενους. 

Κατά συνέπεια, η Ελλάδα, αν θέλει να μην αντιμετωπίσει μεγαλύτερη εχθρότητα από αυτήν που ήδη αντιμετωπίζει, θα πιεστεί ακόμη περισσότερο για την πλήρη εφαρμογή του μνημονίου, ώστε να βγει στις αγορές και να αποφευχθεί ένα τέταρτο μνημόνιο, το οποίο, εκτός από εμβάθυνση της καταστροφής στην Ελλάδα, θα φέρει και πολιτικές αναταράξεις στη Γερμανία. 

Μέτρα για το χρέος
Ήδη η ελληνική κυβέρνηση γνωρίζει ότι η γερμανική κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να εγκρίνει μέτρα για το χρέος που θα έχουν οικονομικό αντίκτυπο στη Γερμανία, πριν από τις γερμανικές εκλογές. Ήδη από καιρό ο φόβος της ενίσχυσης αντιευρωπαϊκών τάσεων στους κόλπους του εκλογικού σώματος ήταν παραπάνω από έντονος. Τώρα δεν είναι φόβος, αλλά, κατά τα φαινόμενα, απτή πραγματικότητα.

Συνεπώς, η νέα προσπάθεια που κάνει η ελληνική κυβέρνηση για να αναθερμάνει το αίτημά της για μια βαθύτερη αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους σκοντάφτει, εκ των πραγμάτων, στο ότι κάθε μέτρο σοβαρότερο από μια επιτοκιακή διευκόλυνση ενδέχεται να έχει δημοσιονομικό αντίκτυπο στη Γερμανία. Αυτό, στη σημερινή πολιτικά ταραγμένη Γερμανία, θα πρέπει θα θεωρείται όνειρο θερινής νυκτός.

Στο σημείο αυτό ας υπογραμμίσουμε μια ακόμη εξέλιξη: όπως διαπιστώνεται στη Γερμανία από έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών (σχετικό δημοσίευμα στην οικονομική εφημερίδα «Handelsblatt»), οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί (πολιτική μηδενικών ελλειμμάτων) των ετών 2014 και 2015 δεν οφείλονται στην πολιτική του Σόιμπλε αλλά στα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ, τα οποία έχουν απαλλάξει το γερμανικό ΥΠΟΙΚ από 122 δισ. ευρώ τόκους το διάστημα 2008-2015. 

Συνεπώς, παρότι ο Σόιμπλε εξακολουθεί να του επιτίθεται δριμύτατα, η Γερμανία οφείλει στον Ντράγκι τις δημοσιονομικές της επιδόσεις, οι οποίες όμως παραμένουν υπό αίρεση ακριβώς επειδή οφείλονται σε συγκυριακούς παράγοντες. Πόσο χώρο μπορεί να κερδίσει το ελληνικό αίτημα στο μέλλον; Άγνωστο. Σίγουρα όμως δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι έχει σοβαρή τύχη σήμερα. 

Προς την κατεύθυνση αυτή δείχνει άλλωστε και ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ, σύμφωνα με όσα είπε σε συνέντευξή του την περασμένη εβδομάδα στα «Νέα», ο οποίος παραπέμπει σε ουσιαστικά μέτρα για το χρέος στο τέλος του τρέχοντος μνημονίου, δηλαδή από το φθινόπωρο του 2018 και ύστερα. 

Κοινώς, οι προσδοκίες μετατοπίζονται για τον τέταρτο χρόνο της διακυβέρνησης Τσίπρα, αν εν τω μεταξύ δεν έχουν προκύψει άλλου είδους πολιτικές εξελίξεις και υπό την αίρεση ότι στη Γερμανία θα επικρατεί εύκρατο για τη χώρα μας πολιτικό κλίμα. Κάτι που τίθεται εν αμφιβόλω από την ευρεία ψήφο διαμαρτυρίας που πολλοί προεξοφλούν ότι θα πέσει στις γερμανικές κάλπες και μάλιστα προς ακροδεξιά κατεύθυνση, με παράλληλη υποχώρηση της φιλικής προς τον ΣΥΡΙΖΑ γερμανικής Αριστεράς. 

Πρωτογενή πλεονάσματα
Κάτι ανάλογο επικρατεί και στο ελληνικό αίτημα για μείωση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος κάτω από το 3,5% μετά το 2018. 

Και στο σημείο αυτό ο Κλάους Ρέγκλινγκ όχι μόνο επέμεινε ότι δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο (κατά τον ίδιο, δεν θα χρειαστεί κάτι τέτοιο αν εφαρμοστούν οι εκκρεμείς μεταρρυθμίσεις), αλλά επιπλέον επέμεινε ότι τα μέτρα ανακούφισης του χρέους εξαρτώνται από τη δέσμευση της κυβέρνησης για μεσοπρόθεσμο στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ μετά το 2018. 

Μεταναστευτικό
Η εποχή που η Μέρκελ φωτογραφιζόταν με πρόσφυγες και τους καλούσε να πάνε στη Γερμανία υλοποιώντας τις επιταγές των συμπατριωτών της βιομηχάνων έχει παρέλθει. Πρόκειται για την εποχή που η ελληνική κυβέρνηση αποδεχόταν χωρίς ανησυχία τη διέλευση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, οι οποίοι άλλωστε δεν επρόκειτο να μείνουν εδώ. 

Έκτοτε τα πάντα έχουν αλλάξει –κατά τον δραματικό τρόπο με τον οποίο το «Π» με απόλυτη συνέπεια περιγράφει κάθε εβδομάδα– και πλέον δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο ύστερα από το χοντρό κάζο του κόμματος της Μέρκελ, η οποία εξακολουθούσε όλο το τελευταίο διάστημα να υπερασπίζεται την επιλογή της, αλλά το τέρας που βγήκε από την κάλπη απειλεί να την καταπιεί πολιτικά. 

Η Ελλάδα τώρα όχι μόνο εγκαλείται από τους Γερμανούς για τη μη επαναπροώθηση προς την Τουρκία, αλλά απειλείται με επαναπροώθηση από… τη Γερμανία. Και πλέον όλοι γνωρίζουμε ότι κάθε μετανάστης ή πρόσφυγας που μπαίνει στη χώρα μας εγκλωβίζεται σε αυτή. Όσο και αν διαμαρτύρεται ο Μουζάλας για τις σχετικές δηλώσεις του Ντε Μεζιέρ… 

Το άρθρο του Σταύρου Χριστακόπουλου με τίτλο «Το φούμο των Γερμανών στη Μέρκελ πονοκέφαλος για την Αθήνα» δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1933 στις 08-09-2016

Πρηγούμενα άρθρα

1. Σταύρος Χριστακόπουλος: Η απελπισμένη στροφή του Ερντογάν
2. Σταύρος Χριστακόπουλος*: Νίκη για τη Γερμανία, κέρδη για το ΔΝΤ και «καρότο» για τον Τσίπρα
3. Σταύρος Χριστακόπουλος: Οι γροθιές στον Κουμουτσάκο σε λίγο θα είναι πταίσμα