Στις 25 Οκτωβρίου 1207 π.Χ. ο ομηρικός ήρωας έφτασε στην Ιθάκη, λένε – «Ο μύθος εξυφαίνεται γύρω από πραγματικά γεγονότα», δηλώνει η καθηγήτρια Αστροφυσικής Παναγιώτα Παπαδήμα
Μια νέα απόπειρα χρονολόγησης των ομηρικών επών, της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, έκαναν επιστήμονες και ερευνητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, στηριζόμενοι στην μελέτη των φυσικών φαινομένων που περιγράφει ο Όμηρος στα ποιήματά του, σε σχέση με τα πραγματικά, καταγεγραμμένα επιστημονικά, αστρονομικά φαινόμενα.
«Πιστεύουμε ότι ο μύθος εξυφαίνεται γύρω από πραγματικά γεγονότα», λέει η καθηγήτρια Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Παναγιώτα Πρέκα – Παπαδήμα, που πρωτοστάτησε στην έρευνα και εξηγεί στην Καθημερινή, πώς ακριβώς εργάστηκε η ομάδα.
«Ο Οδυσσέας έφτασε στην Ιθάκη στις 25 Οκτωβρίου 1207 π.Χ. Πέντε ημέρες αργότερα έγινε έκλειψη ηλίου σε ποσοστό 75%, η οποία σκέπασε το Ιόνιο και τότε συνέβη η μνηστηροφονία» λέει η κυρία Παπαδήμα. «Από το 1300 π.Χ. έως το 1130 π.Χ. που είναι τα χρόνια που τοποθετούνται τα ομηρικά έπη, έγιναν 14 εκλείψεις ηλίου. Ορατές στο Ιόνιο ήταν μόνο πέντε. Δύο από αυτές ήταν στο 2%, οπότε δεν έγιναν αντιληπτές. Άλλη μία έγινε με τη Δύση, οπότε μένουν δύο. Η μία έγινε το 1143 π.Χ., πολύ κοντά δηλαδή στην παρακμή του Μυκηναϊκού πολιτισμού και η άλλη στις 30 Οκτωβρίου του 1207 π.Χ., από τις 14:30 έως τις 17:30», εξηγεί και επισημαίνει ότι θεωρεί πως είναι σε απόλυτη συμφωνία με τις ομηρικές γραφές, όπως αναφέρονται στην ραψωδία Υ (μετάφραση Καζαντζάκη), όταν ο Θεοκλύμενος λέει στους Μνηστήρες: «Σαν τι κακό σας δέρνει, δύστυχοι, κι έχουν ζωστεί με νύχτα και οι κεφαλές σας και τα πρόσωπα και χαμηλά τα γόνα; Κι άναψε σύθρηνο, και γέμισαν τα μάγουλά σας δάκρυα, και ραντισμένοι οι τοίχοι μ’ αίματα και τα ώρια μεσοδόκια, ίσκιους πλημμύρισε κι η αυλόπορτα, κι η αυλή πλημμύρισε ίσκιους, που ξεκινούν στα μαύρα Τρίσκοτα να κατεβούν, κι ο γήλιος απ’ τα ουράνια εχάθη, κι άπλωσε βαριά καταχνιά ολούθε».
«Πρόκειται για μια περιγραφή της έκλειψης η οποία έκρυβε τα 3/4 του ηλιακού δίσκου» λέει η κ. Παπαδήμα. «Η ημερομηνία της έκλειψης, 30 Οκτωβρίου 1207 π.Χ., είναι σε απόλυτη συμφωνία με τις ομηρικές περιγραφές για τις καιρικές συνθήκες, τη φθινοπωρινή αγροτική ζωή και τη μεσημεριανή ώρα δολοφονίας των μνηστήρων», σύμφωνα με την κ. Παπαδήμα.
Η διεπιστημονική ομάδα που ερευνά τα έπη αποτελείται από τους καθηγητές Σ. Παπαμαρινόπουλο, Π. Πρέκα-Παπαδήμα, επίκουρη καθηγήτρια Αστροφυσικής στο ΕΚΠΑ και τους ερευνητές Π. Αντωνόπουλο, Φυσικό και ερασιτέχνη αστρονόμο, Π. Μητροπέτρο, φιλόλογο και εκπαιδευτικό, Ε. Μητροπέτρου, φιλόλογο και αρχαιολόγο, Α. Τσιρώνη, επίσης φιλόλογο-αρχαιολόγο και Γ. Σαραντίτη, συγγραφέα, ηλεκτρ. μηχανικό.
Υπάρχει ιστορικός πυρήνας στον μύθο
Το βασανιστικό ερώτημα είναι αν τα γεγονότα που περιγράφονται στα έπη είναι μεταφορικά ή κυριολεκτικά. Την απάντηση για την κ. Πρέκα-Παπαδήμα τη δίνει ο Πλούταρχος, ο οποίος εξηγεί ότι Φυσική Επιστήμη, Θεολογία και Μυθολογία ταυτίζονται στην Αρχαία Ελλάδα. «Το φαινόμενο στην Οδύσσεια το δημιουργεί η Αθηνά και στην Ιλιάδα ο Απόλλωνας. Πιστεύουμε ότι υπάρχει ιστορικός πυρήνας στον μύθο», λέει η ίδια.
Προς επίρρωσιν, αναφέρει την εμφάνιση μιας βροχής πεφταστεριών που περιγράφεται ως εξής: «Ως άρα οι ειπόντι επέπτατο δεξιός όρνις, κίρκος, Απόλλωνος ταχύς άγγελος· εν δε πόδεσσι τίλλε πέλειαν έχων, κατά δε πτερά χεύεν έραζε μεσσηγύς νηός τε και αυτού Τηλεμάχοιο».
«Το γεράκι που περιγράφει ο Ομηρος, το οποίο είναι αδύνατον να είδε με λεπτομέρεια μέσα στο σκοτάδι, και μάλιστα από μακριά, τοποθετείται στη θέση που βρίσκεται ο αστερισμός Κόρακας. Βρίσκεται ανατολικά (δεξιά το βλέπει) και είναι αγγελιοφόρος του Απόλλωνα, σύμφωνα με τον Ερατοσθένη. Στα πόδια του –δηλαδή αντιδιαμετρικά από τον Κόρακα– βρίσκεται το σμήνος των πλειάδων (πελειάδες στα αρχαιοελληνικά, που σημαίνει αγριοπεριστέρες), που βρίσκονται στον αστερισμό του Ταύρου. Από εκεί λέει ότι πέφτουν πούπουλα, δηλαδή αστέρια, μια ποιητική περιγραφή του ουρανού και της πορείας του ταξιδιού», εξηγεί η ίδια.
Ανατρέχοντας στους χάρτες της NASA, οι επιστήμονες βρήκαν ότι πράγματι υπήρξε βροχή διαττόντων αστέρων στις 28 Οκτωβρίου, ημέρα της επιστροφής του Τηλέμαχου από το ταξίδι στην Πύλο και τη Σπάρτη. Ο Κόρακας, όμως, είναι απεσταλμένος του Απόλλωνα και καλός οιωνός για τον Τηλέμαχο, που αναζητάει τον πατέρα του. Η 30ή Οκτωβρίου ήταν ημέρα της γιορτής του Απόλλωνα, κατά την οποία μάλιστα λάμβανε χώρα εκατόμβη (θυσία εκατό βοδιών), πράγμα που σημαίνει ότι όλο το νησί είχε πάει να την παρακολουθήσει. Οι μνηστήρες βρέθηκαν στην τέλεια παγίδα και φονεύθηκαν με τη βοήθεια των δύο θεών, της Αθηνάς και του Απόλλωνα. Κατά τους επιστήμονες, δύο τόσο σημαντικές ειδήσεις, όπως η δολοφονία όλων των διαδόχων στην Ιθάκη και η έκλειψη, δεν μπορεί παρά να διαδόθηκαν ταχύτατα σε όλη την Ελλάδα ως ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός.
