Με αφορμή την έναρξη του περίφημου Διαλόγου για την Παιδεία, με την έγκριση των δώδεκα θεματικών ενοτήτων (απουσιάζει εκκωφαντικά η θεματολογία της Επιμόρφωσης και Υποστήριξης των Εκπαιδευτικών), από την Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων, εκτιμώ πως είναι επίκαιρο το σχετικό απόσπασμα της Εισήγησης μου στο 2ο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ένωσης Σχολικών Συμβούλων (ΠΕΣΣ-Θεσσαλονίκη 27-29 Μαρτίου 2015)
Οι αιτίες που δεν πετυχαίνουν στο σύνολο τους οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, μεταξύ άλλων, είναι:
Πρώτο, απαιτούνται συγκρούσεις με τις πρακτικές και συμπεριφορές που έχουν παγιοποιηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για το λόγο αυτό η πρώτη προτεραιότητα για την επιτυχία των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων και μεταρρυθμίσεων είναι η μάχη των ιδεών για την ηγεμονία των μεταρρυθμιστικών, προοδευτικών απόψεων και θέσεων. Μία μάχη δύσκολη…
Δεύτερο, απαιτούνται πολιτικές βαθιών τομών και γενναίων αλλαγών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και σε όλα τα επίπεδα, οργανωτικό, διοικητικό, εκπαιδευτικού περιεχομένου, στήριξης και επιμόρφωσης του ανθρώπινου δυναμικού. Καμία μεταρρυθμιστική προσπάθεια δεν μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα αποτελεσματική, αν εξαντλείται μόνο σε κάποιες πλευρές του εκπαιδευτικού συστήματος. Η αλλαγή στην εκπαίδευση για να αποδώσει θα πρέπει να είναι συνολική.
Τρίτο, συμφωνία σε πλαίσιο αρχών. Εάν επιθυμούμε να εργασθούμε συστηματικά προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να ξεκινήσουμε με κάποιες κοινές παραδοχές:
- Παραδοχή πρώτη, ο μακροχρόνιος στρατηγικός εκπαιδευτικός σχεδιασμός. Στο χώρο της εκπαίδευσης και της παιδείας δεν υπάρχει «fast track» πολιτική, δεν υπάρχουν γρήγορες και εύκολες πολιτικές οι οποίες να μπορούν να αποφασισθούν σήμερα, να εφαρμοσθούν σήμερα και να δούμε τα αποτελέσματα αύριο. Ο «πολιτικός χρόνος» της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας δεν ταυτίζεται με τον απαραίτητο «εκπαιδευτικό-παιδαγωγικό χρόνο» που χρειάζεται για την υλοποίηση των αλλαγών στο εκπαιδευτικό σύστημα.
- Παραδοχή δεύτερη. Κάθε αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα έχει βαθμιαία αποτελέσματα που επηρεάζουν καταλυτικά το μέλλον της νέας γενιάς. Κάθε απόφαση για μεταρρύθμιση απαιτεί μελέτη, τεκμηρίωση και δοκιμή. Αποφάσεις που δεν στηρίζονται σε δεδομένα, θεωρούνται γνώμες, οι οποίες μπορεί να είναι ευχάριστες ή δυσάρεστες, αλλά με αυτές δεν μπορεί να γίνει εκπαιδευτικός σχεδιασμός. Τέτοιου είδους πολιτικές είναι καταδικασμένες να αποτύχουν.
- Παραδοχή τρίτη. Πρωταγωνιστής στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών πολιτικών είναι ο εκπαιδευτικός, αλλά το κέντρο του εκπαιδευτικού συστήματος είναι ο μαθητής. Η δομή, η λειτουργία, το περιεχόμενο της εκπαίδευσης θα πρέπει να σχεδιάζεται και να υλοποιείται με αυτή τη βασική προτεραιότητα και όχι με άλλου είδους προτεραιότητες συντεχνιακών ή τοπικών συμφερόντων. Όμως το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών αλλαγών δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, χωρίς ένα καλά εκπαιδευμένο, σταθερά επιμορφωτικά υποστηριζόμενο, αξιολογούμενο και αξιοπρεπώς οικονομικά αμειβόμενο εκπαιδευτικό.
- Παραδοχή τέταρτη. Θα πρέπει να δίνονται προς όλους του μαθητές ευκαιρίες μάθησης χωρίς αποκλεισμούς και με τη δυνατότητα επιλογής εναλλακτικών δρόμων. Αυτό οδηγεί στη υιοθέτηση της σύγχρονης παιδαγωγικής της βιωματικής μάθησης, της συνεργατικότητας, της διαθεματικότητας, της δημιουργικής χρήσης των νέων τεχνολογιών, ώστε να «προσφέρονται» στον μαθητή ευκαιρίες ανάπτυξης δεξιοτήτων, διαμόρφωσης αξιών και στάσεων, μαζί με την κριτική σκέψη για την επεξεργασία των γνωστικών του κατακτήσεων.
- Παραδοχή πέμπτη. Καρδιά του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η σχολική μονάδα, η οποία θα πρέπει να επανασχεδιασθεί και να υποστηριχθεί σε μια νέα λογική διοίκησης, παιδαγωγικής λειτουργίας και κοινωνικής ανάπτυξης. Η αποδυνάμωση των κεντρικών δομών του Υπουργείου Παιδείας, η ενίσχυση των Περιφερειακών δομών και Διευθύνσεων με αποκέντρωση, καθετοποίηση, αντιστοίχιση, θα διαμορφώσει νέα δεδομένα για την αποτελεσματικότητα και το χρόνο λήψης των αποφάσεων καθώς και τη δημιουργία συνείδηση ευθύνης». Κουμέντος, Γ ( 2014, σελ.27).
Οι παραδοχές αυτές αποτελούν και προϋποθέσεις για τη δημιουργία μακρόπνοης εκπαιδευτικής στρατηγικής και την επιτυχία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και επιμορφωτικών δράσεων»….
* Ο Γιάννης Κουμέντος είναι Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε.
Προηγούμενα άρθρα
- Γιάννης Ν. Κουμέντος: Περί «Γυμνασιοποίησης» του Δημοτικού Σχολείου
- Γιάννης Ν. Κουμέντος: Τα ολοήμερα δημοτικά σχολεία με ΕΑΕΠ, ο νέος ρόλος των εκπ/κών και οι δυσκολίες εφαρμογής του προγράμματος
- Γιάννης Ν. Κουμέντος: Ο νέος ρόλος και οι επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών
- Γιάννης Ν. Κουμέντος: Η παγκοσμιοποίηση και η κρίση των Εκπαιδευτικών Συστημάτων
- Γιάννης Ν. Κουμέντος: «Τηλεσκουπίδια» ή προϊόντα ελεύθερης αγοράς;
- Γιάννης Ν. Κουμέντος: Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση: στο κρεβάτι του Προκρούστη