Το Νοσοκομείο «Σωτηρία» αφηγείται την ιστορία του

Ένα «ταξίδι» 115 χρόνων, όσα και τα χρόνια που λειτουργεί το Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος «Η Σωτηρία», το οποίο από την πρώτη στιγμή λειτουργίας του τάχθηκε στην πρώτη γραμμή του αντιφυματικού αγώνα για να μετεξελιχθεί στην πορεία μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε σύγχρονο Γενικό Νοσοκομείο, θα έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν όσοι το επισκεφτούν το Σάββατο 5 Δεκεμβρίου. 

Ένα «ταξίδι», στο οποίο ο επισκέπτης θα μπορέσει να αντιληφθεί με ποιους τρόπους αντιμετωπίζονταν μία από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες, που έπληξαν τον κόσμο τον προηγούμενο αιώνα, η φυματίωση ή φθίση, όπως την έλεγε ο λαός. Θα δει ένα πολύ διαφορετικό νοσοκομείο, χτισμένο σ’ ένα καταπράσινο περιβάλλον, με μεγάλους χώρους μεγάλους και διώροφα κτίσματα με μεγάλα μπαλκόνια, διότι ο καθαρός αέρας συνέβαλλε και αυτός στη θεραπεία της φυματίωσης.

Ένα «ταξίδι» στον πόνο των ασθενών και των συγγενών τους και στις προσπάθειες των γιατρών και των νοσηλευτών, που εκτός από την επιστημονική κατάρτιση διέθεταν και «γενναιότητα», αφού η ασθένεια ήταν μεταδοτική. 

Αυτή η ιστορία δεν έχει πάει «χαμένη». Θαρρείς πως ο θάνατος, που στη δύσκολη εποχή «θέριζε» στους θαλάμους του, έχει αφήσει παρακαταθήκη την τεράστια θέληση για ζωή και δημιουργία, σε όλους τους εργαζόμενους σε αυτό, οι οποίοι με μεγάλη και σε πολλές περιπτώσεις εθελοντική προσπάθεια, έχουν καταφέρει, παρά τις δυσκολίες, την έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης και προσωπικού, να έχουν καταστήσει το «Σωτηρία», ένα σύγχρονο νοσηλευτικό ίδρυμα, που προσφέρει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας στον πολίτη. 

Αυτή την ποιότητα των υπηρεσιών του θα έχει την ευκαιρία να την διαπιστώσει ο επισκέπτης το Σάββατο 5 Δεκεμβρίου, αφού εκτός από την ξενάγηση στο ιστορικό και ιατρικό Μουσείο του, θα γίνονται δωρεάν εξετάσεις, σπιρομέτρησης, εκτίμησης αρτηριών κάτω άκρων με μηχάνημα, μέτρησης κινδύνου οστεοπόρωσης, εκτίμησης χρόνιου και καρκινικού πόνου, ενώ θα γίνει επίδειξη ασκήσεων αποκατάστασης ΧΑΠ και διάμεσων νοσημάτων και εθελοντική αιμοδοσία. 

«Πρόκειται για ένα ξεχωριστό ίδρυμα, με προσωπικότητα που αποτελεί έναν ιδιαίτερο πυλώνα της πρόσφατης ελληνικής κοινωνικής και ιατρικής ιστορίας» λέει η αναπληρώτρια διοικήτρια Βασιλική Γκογκοζώτου, η οποία είναι η «ψυχή» της εκδήλωσης που πραγματοποιείται για δεύτερη χρονιά.

Για την κ. Γκογκοζώτου τα προβλήματα δεν τους πτοούν, αντίθετα τους πεισμώνουν όλους να παλεύουν για το καλύτερο, άλλωστε σημειώνει η εκδήλωση στηρίζεται στην εθελοντική εργασία των εργαζομένων και αυτό φαίνεται από το μεράκι και τη θέληση να μας εξυπηρετήσουν και να μας διευκολύνουν κατά την περιήγησή μας στο ίδρυμα. 

Δεσπόζουσα θέση στην εκδήλωση έχει το εντυπωσιακό κτίριο που στεγάζει το μουσείο του νοσοκομείου, «το Στρατιωτικό Περίπτερο», το οποίο χτίστηκε το 1917, και η Επιτροπή του Μουσείου έχει διαμορφώσεις κατάλληλα, ενώ, σύμφωνα με τον υπεύθυνο της επιτροπής μουσείου Φώτης Βλαστός, γίνονται προσπάθειες για την ανακαίνιση του πρώτου, ιστορικού κτιρίου του Σανατορίου, που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1905.

Η πολυτέλεια, μέσω της οποία η Σοφία Σλήμαν ήθελε να προσδώσει μια αστική επίφαση στο «πεθαμενατζίδικον», υπήρχε παντού. Από τις πορσελάνες- πιάτα, φλιτζάνια, που χρησιμοποιούσαν οι γιατροί, γραφεία και ερμάρια από ακριβό ξύλο, μέχρι και πιάνο για τους ασθενείς, που συγκεντρώνονταν στο εντευκτήριο. Ακόμη, ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει, ιατρικά μηχανήματα του περασμένου αιώνα, πρωτοποριακά για την εποχή τους, και που σήμερα προκαλούν δέος, όπως ο «σιδερένιος πνεύμονας», αλλά και να «ταξιδέψει» σε μια άλλη εποχή μέσα από προσωπικές φωτογραφίες και αντικείμενα ασθενών.

Όλα αυτά διασώθηκαν, συνεχίζει ο κ. Βλαστός, γιατί από φόβο δεν τα άγγιζε κανείς. «Το Μουσείο καλείται να φέρει στην επιφάνεια αναρίθμητες ανθρώπινες ιστορίες, αλλά και ιστορικές στιγμές του τόπου μας που ποτέ δεν φωτίστηκαν από ένα τέτοιο φως». Όπως αναφέρει ο κ. Βλαστός, όλες οι φάσεις της νεότερης ιστορίας μας «καθρεφτίστηκαν» στο χώρο του νοσοκομείου: από αστικό σανατόριο άσυλο για τους «Άθλιους των Αθηνών», ύστερα Φυματιολογικό Κέντρο και τελικά Γενικό Νοσοκομείο. «Κάθε εποχή άφησε σε κάθε σπιθαμή του χώρου ανεξίτηλα ίχνη. Άλλα χάθηκαν οριστικά, άλλα κάπου κρύβονται υπομονετικά και άλλα υπάρχουν φυλαγμένα σε κλειστά υπόγεια του νοσοκομείου».

«Η εν τη πρωτευούση επικίνδυνος διάδοσις της φθίσεως προεκάλεσε την Ίδρυσιν εταιρείας υπό την επωνυμίαν «Σωτηρία». Με αυτή τη λιτή φράση περιγράφει το Βασιλικό Διάταγμα του 1902 την ίδρυση του σανατορίου «Σωτηρία».

Η δημιουργία της «Σωτηρίας» έγινε με προσωπική επιμονή της Σοφίας Σλήμαν, -«μητέρας των φυματικών» όπως την χαρακτήριζαν- η οποία ως επικεφαλής ενός ομίλου κυριών της εποχής, καταφέρνει το 1903 να θεμελιώσει στις παρυφές του Γουδιού, σε ένα οικόπεδο 50 στρεμμάτων που παραχωρήθηκε από τη Μονή Πετράκη, το πρώτο ελληνικό σανατόριο για τη νοσηλεία άπορων φυματικών. Όλοι τότε, από τους αρχιτέκτονες ως τους γιατρούς, εργάζονται αφιλοκερδώς, ενώ το κόστος κατασκευής του πρώτου κτιρίου της τάξεως των 60.000 δραχμών, καλύπτεται εξ’ ολοκλήρου από την ίδια. Ο πρώτος ασθενής εισήχθη στο σανατόριο δύο χρόνια μετά, στις 6 Ιουνίου του 1905.

Μόνο το όνομα της Σοφίας Σλήμαν, ήταν αρκετό για να οικοδομηθούν γρήγορα και άλλα κτίρια με χρήματα από προσφορές, εράνους και φιλανθρωπικούς χορούς, και να παραχωρηθεί επιπλέον έκταση από τη Μονή Πετράκη. Έτσι κτίζονται το 1907 το Κυριαζίδειο, το 1908 το Αμπέτειο, το 1911 το Τριανταφυλλάκι, το 1914 το Σπηλιοπούλειο, το 1915 το Οικονόμειο ή Διευθυντήριο και το 1917 το Στρατιωτικό. Ταυτόχρονα έχει αρχίσει και η δενδροφύτευση του γυμνού από δένδρα οικοπέδου με πεύκα και ευκαλύπτους και παρόλη τη λειψυδρία, η Σοφία Σλήμαν επιτυγχάνει τη μεταφορά νερού με στρατιωτικά βυτιοφόρα.

Φυματικοί από όλη τη χώρα έφθαναν στην Αθήνα προκειμένου να βρουν θεραπεία. Με το ίδιο της το όνομα η «Σωτηρία» εξέφραζε ότι ένιωθε αυτή η κοινωνία αντικρίζοντας την πρώτη αιμόπτυση. Στο «Πεθαμενατζίδικον» της «Σωτηρίας» καταφεύγουν και αργοσβήσουν χιλιάδες ζωές και το νοσοκομείο θα προκαλεί «τρόμο» για πολλά χρόνια. 

«Η φιλοσοφία του σανατορίου και της φτωχομάνας, που εκπέμπει ο χώρος, δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο» αναφέρει η Ματίνα Σπυράτου, Γραμματέας του Συλλόγου «Φίλων Περιθαλπομένων του Νοσοκομείου Σωτηρία», που ξεκίνησε τη δραστηριότητά του το 2005 με πρωτοβουλία του Πέτρου Γαρζώνη, σήμερα συνταξιούχος γιατρός και 85 μέλη για να φτάσει σήμερα να αριθμεί 538. Οι ρίζες βέβαια του Συλλόγου βρίσκονται στα μέσα της δεκαετίας του ’40, όπου φυματικοί τρόφιμοι του νοσοκομείου ιδρύουν τον Σύλλογο με σκοπό τη βοήθεια στους άπορους ασθενείς και τις οικογένειές τους.

Όπως μας εξηγεί η κ. Σπυράτου, ο Σύλλογος βοηθάει ασθενείς που έχουν ανάγκη, ενώ μετά από ενέργειές του μετατράπηκε σε ξενώνα κάποιο από τα ερειπωμένα κτίρια, ο οποίος άμεσα θα παραδοθεί έχοντας 17 κλίνες και χώρους για ανάπαυσης. Πολλοί ασθενείς είναι από την επαρχία λέει η κ. Σπυράτου, και οι συνοδοί τους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, αναγκάζονταν να «κοιμούνται σε καρέκλες». 

«Χαίρομαι και καμαρώνω που είμαι κομμάτι αυτού του νοσοκομείου, αξιοποιούμε την ενέργεια και δυναμική του χώρου, σεβόμαστε την ιστορία του» δηλώνει η κ. Σπυράτου.

Σε αυτή την πορεία των 115 χρόνων διαδραματίστηκαν σε αυτό καταστάσεις που δεν μπορεί να τις περιγράψει κανείς, ούτε να τις χωρέσει ανθρώπινος νους. Ωστόσο το «Σωτηρία» βγήκε δυνατό και σήμερα είναι από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία της χώρας, προσφέροντας σύγχρονες και υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες.