Η 21η Μαρτίου είναι η Διεθνής Ημέρα για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων και του ρατσισμού στην κοινωνία και την εκπαίδευση. H Ημέρα αυτή αποτελεί μια ευκαιρία για να επικαιροποιηθούν και ενισχυθούν οι δράσεις για την προάσπιση των δικαιωμάτων όλων των παιδιών και την αποτροπή φαινομένων ρατσισμού, ξενοφοβίας και διακρίσεων μέσα στη σχολική κοινότητα.
Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 του Συντάγματος. Ο προσανατολισμός αυτός επιβάλλει την απαγόρευση των διακρίσεων κάθε είδους, όπως επιβεβαιώνεται στο άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος, όπου ρητά ορίζεται ότι όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων.
Η ανάγκη καταπολέμησης των διακρίσεων, και δη των αντιλήψεων, στάσεων και συμπεριφορών που ενισχύουν τον ρατσισμό υπαγορεύεται, επιπλέον, και από διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα. Ειδικότερα, η απαγόρευση των διακρίσεων με βάση τα ιδιαίτερα φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά ομάδων ή προσώπων (όπως η φυλή, το χρώμα, η θρησκεία, οι γενεαλογικές καταβολές, η εθνική ή εθνοτική καταγωγή, η αναπηρία, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου) θεμελιώνεται στην αρχή της προστασίας της ελευθερίας και αξιοπρέπειας του ανθρώπου, καθώς και στις αρχές της δίκαιης και ίσης μεταχείρισης χωρίς διάκριση. Τα δικαιώματα και οι ελευθερίες αυτές κατοχυρώνονται σε πολλά διεθνή κείμενα και συμβάσεις, που εδώ και δεκαετίες συγκροτούν το διεθνές πλέγμα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Ο.Η.Ε, στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα και τα πρόσθετα πρωτόκολλα, στη Διεθνή Σύμβαση «περί καταργήσεως πάσης μορφής φυλετικών διακρίσεων» του 1966 (κύρωση με το Ν.Δ. 494/1970), στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας του 1984, στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του 1989, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και στο Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και στις Ιδρυτικές Συνθήκες, καθώς και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το οποιοδήποτε όμως νομοθετικό πλαίσιο αποδεικνύεται αποτελεσματικό μόνον δια της ενεργούς συμμετοχής και στάσης όλων των πολιτών.
Η εκπαίδευση συγκεκριμένα, δεν εξαντλείται, όπως είναι γνωστό, στη μετάδοση γνώσεων. Οφείλει να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες, να υπηρετεί την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και να προκρίνει πρακτικές που θα διέπονται από αντιρατσιστικό πνεύμα, από την αποδοχή της ετερότητας και από τις ανθρωπιστικές αξίες. Ιδιαίτερα σήμερα, αυτοί οι σκοποί είναι πρωταρχικής σημασίας, καθώς τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας παρατηρείται πολλαπλασιασμός των κρουσμάτων βίας, φυλετικών διακρίσεων, ξενοφοβίας και ρατσισμού σε όλες τις μορφές του, όπως τεκμηριώνεται και από την πρόσφατη Έκθεση του Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κ. Νιλς Μούιζνιεκς (2013), η οποία αφορά στα εγκλήματα μίσους, στην ανάπτυξη λόγου μίσους, στα νομοθετικά κενά, στις κακές διοικητικές πρακτικές που συνδέονται με τα προαναφερθέντα και διαπιστώνει την έξαρση των εγκλημάτων ρατσιστικού μίσους εναντίον μεταναστών αλλά και άλλων κοινωνικών ομάδων στη χώρα μας.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης μέσα στο σύγχρονο πλουραλιστικό και πολυπολιτισμικό πλαίσιο αναδεικνύεται πρωταρχικός. Το Σχολείο έχει όλα τα εχέγγυα για να βοηθήσει τους/τις μαθητές/μαθήτριες να οικοδομήσουν τις αξιακές τους θέσεις και να τους καθοδηγήσει ατομικά και ομαδικά ώστε να επιτευχθούν:
- η ειρηνική συνύπαρξη των ατόμων που ζουν σε μια χώρα, στη βάση της ισονομίας και της ισότητας,
- η αλληλοκατανόηση και αλληλοεκτίμηση των ανθρώπων,
- η αποδοχή και ο σεβασμός της πολιτισμικής ετερότητας, γιατί η διαφορά είναι δικαίωμα και όχι προνόμιο,
- η καταπολέμηση ρατσιστικών τάσεων, προκαταλήψεων και εκδηλώσεων μισαλλοδοξίας και ξενοφοβίας, ώστε οι διαφορετικές κοινωνικές ομάδες που ζουν σε μια χώρα να μπορούν να επικοινωνούν απρόσκοπτα μεταξύ τους και να συμβάλλουν στην πρόοδο και την ευημερία της,
- η εμπέδωση της αλληλεγγύης,
- η παροχή ίσων ευκαιριών σε όλα τα άτομα για εργασία, εκπαίδευση και κοινωνική και οικονομική ανέλιξη και πρόοδο.
Με αφορμή την ημέρα αυτή το Υπουργείο Παιδείας καλεί όλες οι σχολικές μονάδες Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης να αφιερώσουν την Πέμπτη 19/3 ή την Παρασκευή 20/3/2015 μία ή δύο διδακτικές ώρες (με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων) σε δράσεις, συζητήσεις, εκδηλώσεις κατά του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και των φυλετικών διακρίσεων.
