Ο όρος Ομόλογα στο Διηνεκές -perpetual bond- είναι άγνωστος για τους περισσότερους. Τα επανέφερε στην επικαιρότητα ο Γιάνης Βαρουφάκης, έκανε λόγο γι’ αυτά πριν υπουργοποιηθεί σε διάφορα διεθνή ΜΜΕ, όπως το Bloomberg και τα πρότεινε και χθες κατά τις συνομιλίες που είχε με τον Βρετανό ομόλογό του, George Osborne.
Τι είναι τα συγκεκριμένα ομόλογα που θα αντικαταστήσουν το κούρεμα
Σύμφωνα με την Investopedia πρόκειται για ένα ομόλογο χωρίς ημερομηνία λήξης και επί το ελληνικότερον ονομάζονται “ομόλογα στο διηνεκές“. Τα perpetual bonds δεν είναι εξαγοράσιμα, αλλά πληρώνουν ένα σταθερό επιτόκιο για πάντα. Δηλαδή, το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι επειδή είναι στο διηνεκές δεν υπάρχει αποπληρωμή κεφαλαίου, αλλά μόνο καταβολή τόκων.Επίσης, όπως εξηγεί σε άρθρο του στο http://www.7imeres.gr/, ο οικονομολόγος Δημήτρης Σαντιξής, ο δανειζόμενος έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει το ομόλογο μετά από συγκεκριμένη περίοδο (ιδιαίτερα σε φάσεις μείωσης των επιτοκίων διεθνώς), ενώ προβλέπεται συμβατικά περαιτέρω αύξηση του επιτοκίου μετά από συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών είχε εκδώσει τέτοια ομόλογα με στόχο να αποπληρώσει μικρότερες εκδόσεις ομολόγων που είχαν χρησιμοποιηθεί για να χρηματοδοτήσουν τους Ναπολεόντειους Πολέμους το 1814. Ορισμένοι οικονομικοί κύκλοι θεωρούν ότι τα perpetuals μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικά όπλα για τις κυβερνήσεις που θέλουν αν αποφύγουν τα κόστη αναχρηματοδότησης που σχετίζονται με την έκδοση ομολόγων με ημερομηνία λήξης.
Το διαφωτιστικό άρθρο του οικονομολόγου Δημήτρη Σαντιξή
«Επειδή αναφέρθηκε (Σ.Σ. από τον κ. Γιάνη Βαρουφάκη σε τηλεοπτική συζήτηση) η ιδέα χρησιμοποίησης ομόλογων στο διηνεκές (perpetual bonds) για το δανεισμό της χώρας, σκέφθηκα να γράψω αυτό το άρθρο για καλύτερη γνώση των δεδομένων και των επιλογών χρηματοδότησης.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.. τεχνοκρατικά… Όχι ως πολιτική κουβέντα…
Πρώτη φορά στη Βρετανία το 1752
Τα ομόλογα στο διηνεκές εμφανίστηκαν ως μορφή κρατικής χρηματοδότησης για πρώτη φορά το 1752 στην Μ. Βρετανία, με στόχο τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του Εθνικού χρέους. Το βασικό χαρακτηριστικό του ομολόγου είναι ότι επειδή είναι στο διηνεκές δεν υπάρχει αποπληρωμή κεφαλαίου, αλλά μόνο καταβολή τόκων. Επίσης ο δανειζόμενος έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει το ομόλογο μετά από συγκεκριμένη περίοδο (ιδιαίτερα σε φάσεις μείωσης των επιτοκίων διεθνώς) και τέλος προβλέπεται συμβατικά περαιτέρω αύξηση του επιτοκίου μετά από συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα.
Έχουν υψηλό επιτόκιο
Όμως η χρηματοδότηση αυτή είχε συγκριτικά υψηλό επιτόκιο, καθώς η έλλειψη χρονικής διάρκειας και οι κίνδυνοι που σχετίζονται με αυτήν, απαιτούν από την πλευρά των επενδυτών πολύ μεγαλύτερο επιτόκιο. Έτσι αυτό που φαίνεται αρχικά και επιφανειακά πιο βολικό, στην πραγματικότητα, είναι ένας ακριβός τρόπος χρηματοδότησης. Ως συνέπεια των παραπάνω, τα ομόλογα αυτά, αφού χρησιμοποιήθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία κατά το πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε περίοδο Εθνικής έξαρσης, έπαψαν ουσιαστικά πλέον να χρησιμοποιούνται από κράτη, καθώς ήταν φθηνότερο να χρηματοδοτούνται σε συντομότερες περιόδους.
Ταυτόχρονα οι επενδυτές απέφευγαν μια σειρά από άλλους σοβαρούς κινδύνους π.χ. η πιθανότητα ένα κράτος να μην υπάρχει στο μέλλον. Έτσι, επικράτησαν τα ομόλογα συντομότερης διάρκειας, δηλαδή τριετή, πενταετή, δεκαετή και maximum τριακονταετή σε πιο προηγμένες και ασφαλείς οικονομίες. Βέβαια υπήρχαν κάποιες χρονικές στιγμές που είδαμε ένα πολύ μικρό τέτοιο ομόλογο π.χ. στο Καναδά το 1936 κι ένα επίσης μικρό, 100 χρόνων ομόλογο από το Μεξικό, ύψους μόνο 1.6 δις δολαρίων το 2014.
Ποιες χώρες χρησιμοποιούν ομόλογα στο διηνεκές
Όμως τα ομόλογα στο διηνεκές συνεχίζουν να υπάρχουν ως τρόπος χρηματοδότησης εταιρειών και τα τελευταία χρόνια βρήκαν λίγο πιο πρόσφορο έδαφος. Χρησιμοποιούνται κυρίως από εταιρείες σε μέτρια η δύσκολη οικονομική κατάσταση, συνήθως σε Ινδία, Ινδονήσια και Κίνα, είναι για ποσά μικρότερα του ενός δις δολαρίων και έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό το πολύ υψηλό επιτόκιο, συνήθως άνω του 10%. Με αυτόν τον τρόπο, και οι επενδυτές έχουν μεγαλύτερες αποδόσεις και οι εταιρείες αποφεύγουν να αποπληρώνουν κεφάλαιο για κάποια δύσκολα για αυτές χρόνια, ευελπιστώντας, και οι δυο πλευρές, ότι σε μερικά χρόνια οι εταιρείες θα ανακαλέσουν τα ομόλογα, κάνοντας αναχρηματοδότηση, σε μια περίοδο μείωσης επιτοκίων στις αγορές. Τότε οι μεν εταιρείες θα πάψουν να πληρώνουν τα υψηλά επιτόκια και θα αποφύγουν την περαιτέρω συμβατική αύξησή τους, ενώ οι επενδυτές από την πλευρά τους, αφού έχουν καρπωθεί τα υψηλά επιτόκια για μια περίοδο, θα αποφύγουν τους διαφόρους κίνδυνους που αυξάνονται συνήθως σε βάθος χρόνου π.χ. χρεωκοπίας κλπ.
Συμπερασματικά:
1.Ενώ θεωρητικά ο τρόπος αυτός χρηματοδότησης υπάρχει, στην πράξη ουσιαστικά δεν χρησιμοποιείται από κράτη. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όταν το δεκαετές ομόλογο είναι σήμερα άνω του 10%, ενσωματώνοντας τον κίνδυνο χρεωκοπίας και Grexit και η χώρα είναι σε μια δύσκολη φάση στις σχέσεις της με την Ευρώπη, μια τέτοια χρηματοδότηση θα ήταν στην πράξη ανέφικτη. Το επιτόκιο που θα απαιτείτο από τις αγορές είτε θα ήταν πολύ υψηλό είτε δεν θα υπήρχε καθόλου ενδιαφέρον από την πλευρά τους και σε κάθε περίπτωση αυτό θα ήταν μόνο για ένα εξαιρετικά μικρό ποσό.
2. ´Όταν τα δάνεια που η Ευρώπη έχει δώσει στην Ελλάδα είναι μακράς διαρκείας (το 142.0 δις δάνειο από EFSF έχει διάρκεια 26 χρόνια, με περίοδο χάριτος μέχρι το 2022), με πολύ μικρό επιτόκιο 1.8% και όταν άλλωστε υπάρχει σαφώς η δυνατότητα περαιτέρω επιμήκυνσης των δανείων και μείωσης του επιτοκίου στο πλαίσιο μιας συμφωνίας με τους δανειστές, μάλλον ο τρόπος αυτός χρηματοδότησης είναι άνευ ιδιαίτερης και πρακτικής ουσίας.
