Τετάρτη 27 Ιουνίου 2012

Κώστας Ανθόπουλος, εκπαιδευτικός, αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Κ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Μέρος Πρώτο: Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση και Αντίπαλες Στρατηγικές

Υποστηρίζεται ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα παρά τις σημαντικές παρεμβάσεις που έγιναν την τελευταία εικοσαετία στη κατεύθυνση του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού του, εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπο με μια σειρά από προβλήματα όπως: ο λειτουργικός αναλφαβητισμός, η χαμηλή συμμετοχή στη δια βίου μάθηση, το μικρό ποσοστό αξιοποίησης ευρωπαϊκών πόρων για την εκπαίδευση και αντίστοιχων προγραμμάτων, ο παρωχημένος ρόλος του Λυκείου ως προθάλαμος φροντιστήριο για το Πανεπιστήμιο, η ανθηρή παραπαιδεία, το ελλειμματικό σύστημα επιμόρφωσης και επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, τα κλειστά αναλυτικά προγράμματα και επιμονή σε παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας (δασκαλοκεντρισμός, παπαγαλία), καθώς επίσης και η στασιμότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων προσχολικής αγωγής, η συνεχής μείωση των κονδυλίων που συνδέονται με την αντισταθμιστική εκπαίδευση καθώς επίσης και η ανυπαρξία προγραμμάτων παιδαγωγικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Προβλήματα που περιμένουν λύσεις και απαιτούν συγκεκριμένη πολιτική αντιμετώπιση.

Είναι προφανές ότι οι λύσεις στα προβλήματα αυτά συνδέονται και με τις εξελίξεις, πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες ασκούν άμεσες επιδράσεις στον εκπαιδευτικό μας σύστημα. Εξελίξεις που σε τελική ανάλυση αφορούν συνολικά τα θέματα της κοινωνικής πολιτικής, της απασχόλησης, της ανάπτυξης και της διασφάλισης μιας κοινής πολυπολιτισμικής και πολυφωνικής Ευρώπης.

Σ΄ αυτό το πλαίσιο φαίνεται να διαμορφώνονται δυο διαφορετικές προτάσεις για την εκπαιδευτική πολιτική που έχουν διαφορετικές ιδεολογικές και πολιτικές καταβολές και θεωρούνται από τους εκάστοτε θιασώτες τους ως προσπάθεια μεταρρύθμισης στη μια ή την άλλη κατεύθυνση.

• Η νεοφιλελεύθερη και νεοσυντηρητική πρόταση, τα κύρια χαρακτηριστικά της οποίας είναι:
• ενίσχυση της απορρύθμισης και συρρίκνωση του παρεμβατικού ρόλου του κράτους
• έμφαση στην ανταγωνιστικότητα της εκπαίδευσης και εγκαθίδρυση εκπαιδευτικής αγοράς η οποία προσδιορίζει τα κριτήρια ποιότητας στην εκπαίδευση
• ενίσχυση των επιλεκτικών εκπαιδευτικών μηχανισμών
• μείωση της κρατικής χρηματοδότησης και ενίσχυση της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης
• μεταφορά της ευθύνης για την εκπαίδευση και κατάρτιση στο κάθε άτομο παρά στους συλλογικούς θεσμούς

Είναι φανερό ότι οι παραπάνω αντιλήψεις και πολιτικές εντάσσονται στο ευρύτερο απορρυθμιστικό σχέδιο των νεοφιλελεύθερων-νεοσυντηρητικών πολιτικών. Οι κατευθύνσεις αυτές έχουν ως αποτέλεσμα:

• την ένταση των κοινωνικών-μορφωτικών ανισοτήτων
• τη λογοδοσία των εκπαιδευτικών θεσμών στην αγορά παρά την κοινωνία
• τον ακρωτηριασμό του αντισταθμιστικού-παρεμβατικού ρόλου του κράτους

Στον αντίποδα αυτών των πολιτικών βρίσκεται η στρατηγική των σοσιαλιστικών, αριστερών  και εργατικών κομμάτων της Ευρώπης, τα οποία μέσα από τη διαφορετικότητά τους συγκλίνουν σε βασικές κατευθύνσεις εκπαιδευτικής πολιτικής, όπως:

• η εκπαίδευση-γνώση είναι βασικό συστατικό της δημιουργικής ένταξης του ανθρώπινου δυναμικού στις παγκοσμιοποιούμενες κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές συνθήκες
• το κράτος έχει σημαντικό ρόλο ως εγγυητής της ποιότητας της εκπαίδευσης και της διασφάλισης της ισότητας των μορφωτικών ευκαιριών. Στόχος είναι η προετοιμασία του ανθρώπινου δυναμικού για τη δημιουργική συμμετοχή του στις νέες συνθήκες απασχόλησης οι οποίες κυριαρχούνται από τη γνώση και τη πληροφορία. Η δυνατότητα ατομικής πρόσβασης στη γνώση, διαδικασία που ενισχύεται στη κοινωνία της πληροφόρησης, δε μπορεί να αξιοποιείται ως πολιτική δυνατότητα περιορισμού της κρατικής φροντίδας για την εκπαίδευση και την εγκατάλειψή της σε απορρυθμισμένα δίκτυα ατομοκεντρικής καταναλωτικής μάθησης. Η στρατηγική αυτή δίνει προτεραιότητα στις αξίες της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης, με βάση τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θεσμοί λογοδοτούν στο κοινωνικό σύνολο. Συνολικά η πρόταση των σοσιαλιστικών-εργατικών κομμάτων προσπαθεί να συνδυάσει τον κοινωνικό μορφωτικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης με την ανάπτυξη ώστε αυτή να ανταποκρίνεται στο διεθνοποιούμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον προβάλλοντας συγκεκριμένα πρότυπα όπως:
• η ανάπτυξη των εκπαιδευτικών προσόντων-δεξιοτήτων που να ανταποκρίνονται στη κοινωνία της γνώσης
• διαμόρφωση ενεργών πολιτών με κριτική στάση απέναντι στα νέα κέντρα οικονομικοπολιτικής εξουσίας
• ο σεβασμός και η γόνιμη καλλιέργεια της εθνικής ταυτότητας και των τοπικών πολιτισμών και η σύνδεσή τους με οικουμενικές αξίες όπως η ανεκτικότητα, η κατανόηση του πολιτισμού του άλλου, η οικολογική συνείδηση

Μέρος Δεύτερο: Σχέδιο Αναγκαίων Μεταρρυθμίσεων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Η αναβάθμιση των βαθμίδων της εκπαίδευσης με χαρακτηριστικά μεταρρύθμισης στα διαφορετικά επίπεδα είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο μέτρων που να περιλαμβάνει:

• την ανασυγκρότηση των δομών οργάνωσης και λειτουργίας της εκπαίδευσης
• την ποιοτική αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων και βιβλίων
• την αντιμετώπιση των ίσων ευκαιριών στην μόρφωση
• τη συνεχή βελτίωση της επαγγελματικής υπόστασης των εκπαιδευτικών που συνδέεται με την επιμόρφωση και τις συνθήκες εργασίας και συνολικά την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού τους έργου  

Βασικό στόχος η αναβάθμιση αυτή να αποτελέσει τη βάση μιας ανοικτής δια βίου εκπαίδευσης, η οποία να παρέχεται σε όλους ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τις επιλογές τους χωρίς φραγμούς και τερματικά στάδια, αλλά με την παροχή μορφωτικών ευκαιριών σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Μέρος τρίτο: Θεματικές Ενότητες και Περιεχόμενο Εκπαιδευτικών Αλλαγών

• Ολοήμερο σχολείο: Συνεχής βελτίωση και ποιοτική αναβάθμιση του χαρακτήρα και της φυσιογνωμίας του, που διασφαλίζεται με μέτρα όπως α) έγκαιρη στελέχωσή του με μόνιμο προσωπικό με αποκλειστικό ωράριο εργασίας β) πρόσληψη βοηθητικού προσωπικού για να καλύψει τις ανάγκες σίτισης, εποπτείας κατά τον ελεύθερο χρόνο και την ξεκούραση των μαθητών, τακτοποίησης και οργάνωσης του σχολικού χώρου γ) συνεχής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με τη διαμόρφωση κατάλληλου οδηγού που θα συντάσσεται κάθε έτος δ) παροχή συσσιτίων που θα οργανώνονται σε συνεργασία με τους συλλόγους γονέων χωρίς οικονομική επιβάρυνση ε) αναβάθμιση σχολικών υποδομών (αίθουσες διδασκαλίας, εποπτικά μέσα)
• Αποκέντρωση και ενίσχυση της παιδαγωγικής λειτουργίας της σχολικής μονάδας.

α) παιδαγωγική αυτονομία στον προγραμματισμό και οργάνωση της σχολικής ζωής β) εσωτερικός κανονισμός σε κάθε σχολική μονάδα και ενίσχυση της συλλογικότητας, της αυτενέργειας και της δημιουργικότητας γ) ανάδειξη της σχολικής μονάδας ως το πιο σημαντικό παράγοντα στη διαμόρφωση εκπαιδευτικής πολιτικής με τρόπο που να σημαίνει ότι η σχολική μονάδα αναλαμβάνει ρόλο συμμετοχικό – συνδιαμορφωτικό, τόσο στη λήψη αποφάσεων όσο και στην άσκηση της εκπαιδευτικής πολιτικής, ρόλο υπεύθυνο και δημιουργικό στην υλοποίηση του προγράμματος σπουδών, αλλά και πρωταγωνιστικό στην διαμόρφωση τοπικών δικτύων υποστήριξης του εκπαιδευτικού έργου δ) αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου του σχολικού συμβουλίου, με ποσοτική ανασύνθεση και σαφή προσδιορισμό αρμοδιοτήτων, κατοχύρωση του ρόλου του συλλόγου διδασκόντων ως αποφασιστικού παράγοντα στα θέματα οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου ε) μετατροπή του σχολείου σε τοπικό πολυδύναμο κέντρο γνώσης με εργαστήρια, βιβλιοθήκες, αθλητικές υποδομές, που να μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες για πολιτισμό και δια βίου εκπαίδευση της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας στ) επαρκής σταθερή και ορθολογική διαχείριση πόρων για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της σχολικής μονάδας και ανάπτυξη δυνατότητας υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων που να συνδέονται με τις τοπικές ανάγκες ζ) διαρκής συμβολή των εκπαιδευτικών στη διαμόρφωση προτάσεων για θέματα αναλυτικών προγραμμάτων και αξιολόγησης σχολικών εγχειριδίων, προβολή και στήριξη καινοτομιών καθώς και ενθάρρυνση για δράσεις που καταξιώνουν κοινωνικά τον εκπαιδευτικό (εκδηλώσεις αλληλεγγύης για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, αντιρατσιστική εκπαίδευση, εθελοντισμός, οικολογική, περιβαλλοντική δραστηριοποίηση) η) ριζικός μετασχηματισμός του Υπουργείου Παιδείας στην κατεύθυνση μεταφοράς σημαντικών διοικητικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων σε περιφερειακές υπηρεσίες και ενίσχυσης αποκεντρωμένων θεσμικών διαδικασιών θ) θεσμοθέτηση περιφερειακών επιτροπών παιδείας με σημαντικές αρμοδιότητες με τη μορφή τοπικών μικρών κοινοβουλίων  ι) επέκταση  αρμοδιοτήτων των περιφερειακών διευθύνσεων εκπαίδευσης και σε θέματα οικονομικού χαρακτήρα για την αποτελεσματική διευθέτηση και επίλυση εκπαιδευτικών θεμάτων που σχετίζονται με τοπικές και περιφερειακές ανάγκες ια) καθιέρωση εκπαιδευτικών συνεδρίων σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων με περιεχόμενο που θα έχει σχέση με την διδακτική πράξη στο σχολείο (παιδαγωγικά συνέδρια) και που θα δίνουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να ανταλλάσσουν εμπειρίες και ασφαλώς να αλληλοτροφοδοτούν την καθημερινή μάθηση στο σχολείο

• Επιμόρφωση – επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Σημαντική παράμετρος της επαγγελματικής αλλά και της εν γένει αναβάθμισης των εκπαιδευτικών αποτελεί και η συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων του γνωστικού τους αντικειμένου και των επιστημών της αγωγής. Για το λόγο αυτό θεωρείται απαραίτητη η δημιουργία ενός πλήρους προγράμματος και συστήματος συνολικά επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων που να περιλαμβάνει τα ακόλουθα μέτρα: α) αναβάθμιση και ποιοτική οργάνωση των ΠΕΚ με εξακτίνωσή τους στις έδρες κάθε νομού έτσι ώστε και οι εκπαιδευτικοί απομονωμένων νησιωτικών και ενδεχομένως απομακρυσμένων από τα αστικά κέντρα περιοχών να έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε επιμορφωτικά προγράμματα (δυνατότητα υλοποίησης προγραμμάτων εξ αποστάσεως), β) υλοποίηση επιμορφωτικών προγραμμάτων σε επίπεδο σχολικής μονάδας και διαμόρφωση πλαισίου και κινήτρων για τον σχεδιασμό και οργάνωση αυτών των προγραμμάτων, γ) θεσμοθέτηση επιμορφωτικών κέντρων τα οποία θα υποστηρίζονται διοικητικά και οικονομικά από την κεντρική διοίκηση, αλλά συνάμα θα διαθέτουν παιδαγωγική και οργανωτική αυτοτέλεια, αφού θα ιδρύονται με πρωτοβουλία των επιστημονικών ενώσεων και εκπαιδευτικών φορέων (έμφαση στα αποκεντρωμένα και αυτοδιαχειριστικά χαρακτηριστικά), δ) συνεργασία τμημάτων ΑΕΙ σε διατμηματικό επίπεδο για την εφαρμογή προγραμμάτων που αφορούν τους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων, ε) δυνατότητα συμμετοχής των εκπαιδευτικών ειδικοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε προγράμματα μετεκπαίδευσης και εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων για όλους τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Γενική και τεχνική στ) ευέλικτες επιμορφωτικές δραστηριότητες σε συνεργασία με τα ΑΕΙ και σχολικούς συμβούλους.

Σε τελική ανάλυση, συνεχής αποτίμηση της ποιότητας του επιμορφωτικού έργου όλων των εμπλεκόμενων φορέων, έτσι ώστε όλες οι αστοχίες και προβληματικές καταστάσεις που εντοπίζονται να μπορούν να διορθώνονται ουσιαστικά.

• Αντισταθμιστική εκπαίδευση α) διαπολιτισμικά σχολεία. Για να ανταποκριθούν τα διαπολιτισμικά σχολεία στον πολυεπίπεδο ρόλο τους είναι αναγκαίο να γίνουν βαθιές τομές στα αναλυτικά προγράμματα και στη λειτουργία του σχολείου. Πιο συγκεκριμένα αφετηρία και προοπτική αποτελεί ο νόμος για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. α) Πρέπει να ενεργοποιηθούν άμεσα οι διατάξεις που αφορούν την εφαρμογή ειδικών αναλυτικών προγραμμάτων, την προσθήκη εναλλακτικών μαθημάτων και το μικρό αριθμό μαθητών ανά τμήμα β) λειτουργία ειδικών επιμορφωτικών προγραμμάτων για εκπαιδευτικούς σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα προγράμματα αυτά τα τελευταία χρόνια εφαρμόζονται σε τακτική βάση χρειάζεται όμως να αποκτήσουν περισσότερο πρακτικό περιεχόμενο και να συνδεθούν με τις καθημερινές ανάγκες των εκπαιδευτικών. γ) Σύνδεση του σχολείου με επιστημονικό φορέα για συμβουλευτική καθοδήγηση. δ) Ορισμός ενός σχολικού συμβούλου με εμπειρία διαπολιτισμικής εκπαίδευσης για το συντονισμό και τη καθοδήγηση του εκπαιδευτικού έργου. ε) τοποθέτηση δίγλωσσων εκπαιδευτικών. στ) ψυχοκοινωνική στήριξη των μαθητών και των οικογενειών τους, τοποθέτηση συνεργατών που θα συνδέουν την οικογένεια με το σχολείο και θα μεσολαβούν για την επίλυση προβλημάτων που προκύπτουν ζ) εκμάθηση της μητρικής γλώσσας των αλλοδαπών μαθητών η) διάχυση της πολυπολιτισμικότητας μέσα από τα κείμενα της λογοτεχνικής ανθολογίας, της αισθητικής αγωγής και του παραμυθιού θ) επιλογή βιβλίων και εκπαιδευτικού υλικού που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες και θα έχουν αφετηρία το μορφωτικό κεφάλαιο των μαθητών. ια) δημιουργία κέντρων πληροφόρησης με τη μορφή εξειδικευμένων βιβλιοθηκών για μαθητές και εκπαιδευτικούς καθώς και δημιουργία ιστοσελίδων για άντληση πληροφοριών. ιβ) συνεργασία με υπηρεσίες υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες και κοινωνικούς λειτουργούς. ιγ) παραγωγή συμπληρωματικού υλικού με τη μορφή εφημερίδων και βιβλίων όπου ανιχνεύονται προσωπικές εμπειρίες των μαθητών. ιδ) ενεργητική εμπλοκή των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία. ιε) διαμόρφωση στρατηγικών διαπολιτισμικής χρήσης των υπαρχόντων διδακτικών εγχειριδίων, με διεύρυνση του γνωστικού τους περιεχομένου, εμπλουτίζοντάς το με συμπληρωματικό διδακτικό υλικό. ιστ) δημιουργία δικτύου επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των διαπολιτισμικών σχολείων. ιζ) αναδιάρθρωση του περιεχομένου του αναλυτικού προγράμματος, προσανατολισμένη στη διαθεματική προσέγγιση.
•  Ενισχυτική διδασκαλία. Συστηματική εφαρμογή όπως προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία προγραμμάτων ενισχυτικής διδασκαλίας για τους μαθητές Α΄ και Β΄ τάξης του δημοτικού (γλώσσα και μαθηματικά). Τα προγράμματα αυτά να σχεδιάζονται, να οργανώνονται και να υλοποιούνται με τακτικό τρόπο, χωρίς κενά χρονικά διαστήματα και έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού. Την ευθύνη του προγράμματος να  αναλαμβάνει σχολικός σύμβουλος με συμβουλευτικές πρακτικές και συστηματική καθοδήγηση στον εκπαιδευτικό, έτσι ώστε στο τέλος της σχολικής χρονιάς να γίνεται αποτίμηση του προγράμματος και να διαπιστώνεται η αποτελεσματικότητά του. Η σχολική μονάδα στην οποία υλοποιούνται προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας στην αρχή της σχολικής χρονιάς με εσωτερική διευθέτηση και παιδαγωγική λογική, να χαράσσει το συνολικό πλαίσιο λειτουργίας της ενισχυτικής διδασκαλίας που δεν αφορά μαθητές της Α και Β τάξης δημοτικού, έτσι ώστε το σχολείο να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει με επιτυχία και προβλήματα που έχουν σχέση με μαθησιακές δυσκολίες μαθητών που εμφανίζονται στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Σε ότι αφορά την ενισχυτική διδασκαλία στο Γυμνάσιο που δεν έχει επεκταθεί ακόμη και στο Λύκειο που εφαρμοζόταν μέχρι πρότινος, είναι απαραίτητο για τις βαθμίδες αυτές, το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων να μην έχει στενά φροντιστηριακό χαρακτήρα, αλλά κυρίως μορφωτικό, που να καλύπτει όχι μόνο γνωστικές ανάγκες αλλά και θέματα που συνδέονται με την προσωπικότητα του κάθε μαθητή.
• Κοινωνική λογοδοσία – αξιολόγηση στην εκπαίδευση. Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στη λογική της κοινωνικής λογοδοσίας, του κοινωνικού ελέγχου και της διαφάνειας στις λειτουργίες του σχολείου, αποτελεί ίσως μια από τις πιο βασικές συνιστώσες του ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία. Η αξιολόγηση πρέπει να αναφέρεται στο σύνολο του διδακτικού και παιδαγωγικού έργου που επιτελείται στο σχολείο. Σκοπός αυτής της αξιολόγησης, είναι η βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσα από μια συνεχή ανατροφοδότηση του εκπαιδευτικού συστήματος, τόσο σε τοπικό, σε περιφερειακό  όσο και σε εθνικό επίπεδο, με έγκυρα πληροφοριακά στοιχεία. Με βάση τα στοιχεία αυτά, επιτυγχάνεται έγκυρη και αντικειμενική εικόνα για τη λειτουργία και την αποδοτικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος σε διάφορα επίπεδα. Καθίσταται επιπλέον δυνατή η άμεση διορθωτική παρέμβαση του κράτους εκεί που απαιτείται, και συνάμα να προγραμματίζονται αλλαγές ευρύτερης σημασίας στην εκπαίδευση. Η διαδικασία αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, πρέπει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) έμφαση στην αξιολόγηση του συλλογικού έργου που συντελείται σε αυτή β) ανάδειξη της σχολικής μονάδας, ως βασικού πυρήνα του εκπαιδευτικού έργου  γ) συμβολή στην επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού δ) εξασφάλιση συνέχειας στην αξιολόγηση όλων των συντελεστών του εκπαιδευτικού έργου ε) πρόβλεψη διαδικασιών και τρόπων για διορθωτικές παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος και ιδιαίτερα στο επίπεδο του σχολείου.

Η αξιολόγηση αναφέρεται στην υπάρχουσα κτιριακή υποδομή, τις επιμορφωτικές, παιδαγωγικές δραστηριότητες, θέματα οργάνωσης και διοίκησης του σχολείου, επιδόσεις μαθητών, βιβλία και αναλυτικά προγράμματα κλπ.

Για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση και κυρίως την αποτίμηση συνολικά της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι απαραίτητο να καθιερωθεί ο θεσμός του εθνικού συνεδρίου εκπαιδευτικής πολιτικής. Το συνέδριο αυτό να συγκαλείται κάθε δυο χρόνια και να συμμετέχουν όλες οι επιστημονικές, κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που έχουν σχέση με την εκπαίδευση. Παράλληλα είναι επιβεβλημένο να αναβαθμιστεί και κυρίως να γίνουν πιο ουσιαστικές και καθοριστικές οι διαδικασίες συζήτησης για θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής που γίνονται στο πλαίσιο την επιτροπής μορφωτικών υποθέσεων της βουλής. Κατά την εκτίμησή μας στα θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής απαιτείται ευρύτερη πολιτική νομιμοποίηση και συναίνεση για να μπορεί η εκπαιδευτική πολιτική να έχει διάρκεια, σταθερότητα και να παράγει αποτελεσματικότητα και θετικά επιτεύγματα.

• Μορφωτική αυτονομία του Λυκείου.  Προκειμένου να αποκατασταθεί ο ρόλος του Λυκείου και να ανακτήσει την αυτονομία ως εκπαιδευτική βαθμίδα είναι αναγκαίες οι ακόλουθες αλλαγές: α) κατάργηση των σημερινών αναλυτικών προγραμμάτων και αναμόρφωση των δυο πρώτων λυκειακών τάξεων β) εγκαθίδρυση ζωνών στο πλαίσιο του ισχύοντος διδακτικού χρόνου για δραστηριότητες εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού προγράμματος (συγκρότηση ομίλων ειδικών ενδιαφερόντων, κοινωνική εργασία, διοργάνωση εκδηλώσεων κλπ) γ) παροχή γενικού τύπου παιδείας σε ένα σύνολο μαθημάτων κορμού για όλους τους μαθητές, τα οποία θα διανθίζονται από ένα πρόσθετο κατάλογο μαθημάτων επιλογής δ) αποσύνδεση των δυο πρώτων λυκειακών τάξεων, από το σύστημα επιλογής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ε) προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού για την προετοιμασία των μαθητών για τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας στ) ένταξη στο πρόγραμμα σπουδών μαθημάτων που έχουν σχέση με την αντιρατσιστική εκπαίδευση, το περιβάλλον, την οικολογία, τους πολιτικούς θεσμούς και  την εργασιακή αγωγή, μέσα από ερευνητικές δραστηριότητες μεθόδου project   στ) καθιέρωση ενός συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με βάση εξετάσεις σε ένα συγκεκριμένο αριθμό μαθημάτων που να καθορίζονται από τα ΑΕΙ.
• Σχολικά βιβλία - αναλυτικά προγράμματα. α) Τα προγράμματα σπουδών να καλύπτουν γνωστικές περιοχές και αντικείμενα που άπτονται των ιδιαίτερων στοιχείων που συγκροτούν την φυσιογνωμία κάθε τοπικής κοινωνίας (τοπική ιστορία, περιβαλλοντική εκπαίδευση κλπ.) β) Συνεχής αξιολόγηση και πιλοτική εφαρμογή τους πριν τη γενίκευση τους γ) Θεσμοθέτηση κέντρου συγγραφής σχολικών βιβλίων και διδακτικού υλικού, με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων και μάχιμων εκπαιδευτικών, το οποίο θα έχει την ευθύνη για την ποιότητα των σχολικών εγχειριδίων που θα διανέμονται στα σχολεία  δ) συνεργασία με επιστημονικά ιδρύματα και φορείς, ΑΕΙ καθώς και με ερευνητικά κέντρα, για την διαμόρφωση αναλυτικών προγραμμάτων που θα εφαρμόζονται στα σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ε) επανεξέταση του ρόλου και της φυσιογνωμίας του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, για τα θέματα σχολικών βιβλίων και προγραμμάτων στ) ουσιαστική εμπλοκή και αξιοποίηση των μάχιμων εκπαιδευτικών και των σχολικών συμβούλων, στη συγγραφή σχολικών βιβλίων και σύνταξη αναλυτικών προγραμμάτων.