Η σχÝση εκπαßδευσης και τοπικÞς αυτοδιοßκησης αναφÝρεται συνÞθως στην κλασσικÞ παραδοσιακÞ σχÝση ενüς δÞμου με τις τυπικÝς μορφÝς εκπαßδευσης. Τη σχÝση δηλαδÞ üπου ο δÞμος φροντßζει να εξασφαλßσει και να διαθÝσει πüρους οýτως þστε και με τη βοÞθεια των τεχνικþν υπηρεσιþντου τα νηπιαγωγεßα, τα δημοτικÜ σχολεßα, τα γυμνÜσια και τα λýκεια να λειτουργοýν εýρυθμα και αποτελεσματικÜ απü την Üποψη της υλικοτεχνικÞς και της κτιριακÞς υποδομÞς. Αυτü εßναι αλÞθεια και εßναι πρÜγματι μια απü τις σημαντικÝς λειτουργßες που Ýχουν ανατεθεß στην τοπικÞ αυτοδιοßκηση εßτε στην περßοδο 1985-2010 üπου με την ψÞφιση του νüμου 1566 δüθηκαν συγκεκριμÝνες αρμοδιüτητες στους θεσμοýς της τοπικÞς αυτοδιοßκησης εßτε στη σημερινÞ περßοδο, κυρßως τþρα που εφαρμüζεται πλÝον ο νüμος “ΚαλλικρÜτης”. ΥπÜρχουν üμως και Üλλοι τομεßς και χþροι üπου η τοπικÞ αυτοδιοßκηση μπορεß να δραστηριοποιηθεß þστε ακüμη και με το υφιστÜμενο καθεστþς (με το περιορισμÝνο πεδßο αρμοδιοτÞτων σε θÝματα παιδεßας) προκειμÝνου να αναπτυχθεß μια θετικÞ δυναμικÞ και δημιουργικÞ σχÝση εκπαßδευσης και τοπικÞς αυτοδιοßκησης με πολλÜ οφÝλη τüσο για την εκπαιδευτικÞ üσο και για την τοπικÞ κοινüτητα.
Με βÜση üλα τα παραπÜνω και με αφετηρßα τη θÝση üτι ο κýριος στüχος μιας προοδευτικÞς στρατηγικÞς για την εκπαßδευση εßναι το ανοιχτü στην κοινωνßα σχολεßο που προÜγει και υποστηρßζει με ποιοτικü τρüπο τη δημιουργικüτητα, την πρωτοβουλßα, το διÜλογο, τη συμμετοχÞ, την καινοτομßα και την παιδαγωγικÞ ελευθερßα, διατυπþνομε μια σειρÜ προτÜσεις για το νÝο ρüλο και τις ευθýνες της τοπικÞς αυτοδιοßκησης στις σημερινÝς κοινωνικο-πολιτικÝς συνθÞκες πολυεπßπεδης κρßσης.
ΠροτÜσεις:
ΥποδομÝς
• Αντιμετþπιση διπλÞς βÜρδιας
Πρþτη προτεραιüτητα αποτελεß η αντιμετþπιση-εξÜλειψη του φαινüμενου της λειτουργßας πολλþν σχολικþν μονÜδων σε “διπλÞ βÜρδια”. Στην προσπÜθεια αυτÞ θα συμβÜλλουν αποφασιστικÜ οι παρακÜτω διαδικασßες:
- ΝÝα γεωγραφικÞ-χωροταξικÞ κατανομÞ των μαθητþν ýστερα απü μελÝτη και εισÞγηση των αρμοδßων αυτοδιοικητικþν και εκπαιδευτικþν υπηρεσιþν, κÜτι ποý σÞμερα μετÜ τον “ΚαλλικρÜτη” καθßσταται ακüμη πιο επιτακτικÞ αναγκαιüτητα.
- Αξιοποßηση üλων των διαθεσßμων οικοπÝδων και κτιρßων των δÞμων και εξεýρεση νÝων üταν αυτü εßναι δυνατüν.
- ΠροσθÞκη νÝων αιθουσþν σε υφιστÜμενα διδακτÞρια üταν τοýτο επιτρÝπεται και μπορεß να βελτιþσει την υφιστÜμενη κατÜσταση.
• ΑνÝγερση νÝων διδακτηρßων που να ανταποκρßνονται στις σýγχρονες παιδαγωγικÝς και περιβαλλοντικÝς απαιτÞσεις.
Τα νÝα διδακτÞρια πρÝπει να κατασκευÜζονται με τρüπο þστε να καλýπτουν τις σýγχρονες αυξημÝνες παιδαγωγικÝς απαιτÞσεις αλλÜ και να ακολουθοýν üλες τις αρχÝς ενüς φιλικοý προς το περιβÜλλον αρχιτεκτονικοý σχεδιασμοý. Τα σχολικÜ διδακτÞρια αποτελοýν πολυδýναμα κÝντρα γνþσης και θα πρÝπει να εßναι εφοδιασμÝνα με Üνετες αßθουσες διδασκαλßας, σýγχρονα και καλÜ εξοπλισμÝνα εργαστÞρια, βιβλιοθÞκες, αθλητικÝς υποδομÝς, αßθουσες πολλαπλþν πολιτιστικþν δραστηριοτÞτων κλπ
• ΣχολικÝς αυλÝς – ΑνÜπλαση και επανασχεδιασμüς
Οι σχολικÝς αυλÝς να σταματÞσουν να αποτελοýν μονüτονες, ασφαλτοστρωμÝνες αλÜνες που στην απλÜ φιλοξενοýν Ýνα Þ δýο γÞπεδα μπÜσκετ και να αναμορφωθοýν με τρüπω þστε να γßνουν ελκυστικüς και αγαπημÝνος χþρος για τους μαθητÝς. Η διαμüρφωση νησßδων πρασßνου, η φýτευση δÝνδρων και θÜμνων, η κατασκευÞ προστατευüμενων απü τις καιρικÝς συνθÞκες υπαßθριων χþρων, η τοποθÝτηση αστικοý εξοπλισμοý, εικαστικþν κατασκευþν θα συμβÜλλει θετικÜ στη συνεßδηση και την καθημερινüτητα των μαθητþν και ταυτüχρονα, θα συμβÜλλει στην βελτßωση του μικροκλßματος της γειτονιÜς αλλÜ και ταυτüχρονα θα παρεμποδßσει την ανÜπτυξη δραστηριοτÞτων που δεν Ýχουν καμιÜ σχÝση με το επιθυμητü και αναγκαßο στις μÝρες μας ασφαλÝς μαθητικü περιβÜλλον.
• Δημιουργßα εξειδικευμÝνου τμÞματος τεχνικÞς υποστÞριξης σχολικÞς μονÜδας για την Üμεση και αποτελεσματικÞ αντιμετþπιση των προβλημÜτων συντÞρησης των σχολικþν κτιρßων.
ºδρυση και λειτουργßα στα πλαßσια των τεχνικþν υπηρεσιþν των οργανισμþν τοπικÞς αυτοδιοßκησης, ξεχωριστοý τμÞματος συντÞρησης σχολεßων που θα επανδρþνεται απü εξειδικευμÝνα τεχνικÜ στελÝχη με αποκλειστικÞ απασχüληση τα θÝματα συντÞρησης σχολεßων.
Θεσμοß
• ΔημοτικÞ επιτροπÞ παιδεßας
Η εμπειρßα απü την λειτουργßα των επιτροπþν παιδεßας Ýχει δεßξει üτι στη καλýτερη περßπτωση οι επιτροπÝς παιδεßας κινοýνται στα üρια της τυπικÞς λειτουργßας με αποσπασματικü και επιφανειακü τρüπο διαχεßρισης θεμÜτων διακοσμητικοý χαρακτÞρα με αποτÝλεσμα ο θεσμüς της δημοτικÞς επιτροπÞς παιδεßας να θεωρεßται Ýντονα υποβαθμισμÝνος δßχως να ανταποκρßνεται στις αυξημÝνες απαιτÞσεις. Εßναι χαρακτηριστικü το γεγονüς üτι σε πολλÜ θÝματα που Ýχουν σχÝση με την καλýτερη και αποτελεσματικüτερη λειτουργßα των σχολεßων και υπüκεινται σε αποφÜσεις δημοτικþν επιτροπþν παιδεßας παρατηρεßται αδρÜνεια και Ýλλειψη ενεργητικÞς συμμετοχÞς αυτþν των επιτροπþν. Για τον λüγο αυτü επιβÜλλεται να αποκατασταθεß και να ενισχυθεß η ουσιαστικÞ λειτουργßα των δημοτικþν επιτροπþν παιδεßας, η οποßα κατÜ τη γνþμη μας μπορεß να επιτευχθεß με τους παρακÜτω τρüπους:
Στην αρχÞ κÜθε σχολικÞς χρονιÜς η δημοτικÞ επιτροπÞ παιδεßας σχεδιÜζει και ανακοινþνει τον εξαμηνιαßο και ετÞσιο προγραμματισμü δρÜσης της ο οποßος υπüκειται σε κοινωνικÞ λογοδοσßα στο τÝλος της σχολικÞς χρονιÜς. Ο προγραμματισμüς δρÜσης περιλαμβÜνει (με βÜση την αρμοδιüτητα που αναφÝρει üτι η δημοτικÞ επιτροπÞ παιδεßας ασχολεßται με την καλýτερη οργÜνωση και λειτουργßα των σχολεßων) ενασχüληση με:
- ΘÝματα φýλαξης σχολικþν κτιρßων, ανÜπτυξη προγραμμÜτων σχολικÞς υγιεινÞς, καθþς επßσης και οργÜνωσης διαφüρων ενημερωτικþν εκπαιδευτικþν εκδηλþσεων.
- ΕπισκÝψεις στα σχολεßα μελþν των επιτροπþν παιδεßας και συναντÞσεις με εκπροσþπους της εκπαιδευτικÞς κοινüτητας (γονεßς, μαθητÝς, εκπαιδευτικοýς) για την αλληλοτροφοδüτηση και την αποτελεσματικÞ αντιμετþπιση üλων των προβλημÜτων που προκýπτουν.
- ΑνÜπτυξη και διαμüρφωση πλαισßου συζÞτησης για τη διαδικασßα συγχωνεýσεων, καταργÞσεων, υποβιβασμοý και προαγωγÞς σχολικþν μονÜδων με τρüπο που να επιτρÝπει χρονικÜ την ουσιαστικÞ και σε βÜθος προσÝγγιση αυτοý του ζητÞματος δßχως ασφυκτικÜ χρονικÜ πλαßσια και “κατ’ επßφαση” διαδικασßες.
- Δημüσιος απολογισμüς και σýνταξη σχετικÞς Ýκθεσης προς το δημοτικü συμβοýλιο και ενημÝρωση üλων των εμπλεκüμενων φορÝων για την συγκεκριμÝνη δραστηριüτητα που αναπτýχθηκε στο προηγοýμενο διÜστημα λειτουργßας της επιτροπÞς παιδεßας.
• ΣχολικÞ επιτροπÞ παιδεßας
Με τον “ΚαλλικρÜτη” διαμορφþθηκε Ýνα νÝο τοπßο και θεσμικü πλαßσιο στην οργÜνωση και λειτουργßα των σχολικþν επιτροπþν. Οι συγχωνεýσεις των σχολικþν επιτροπþν εßναι εýλογο üτι σε αυτÞ τη μεταβατικÞ τουλÜχιστον περßοδο εμπεριÝχουν δυσκολßες και προκαλοýν προβληματισμοýς σχετικÜ με την αποτελεσματικüτητα των σχολικþν επιτροπþν. Για τον λüγο αυτü εßναι απαραßτητο τα αρμüδια υπουργεßα να χαρÜξουν κατευθýνσεις και χρονοδιαγρÜμματα σε üτι αφορÜ τις οικονομικÝς υποχρεþσεις και διευθετÞσεις Ýτσι þστε Ýγκαιρα και με συνÝπεια να διευθετοýνται üλα τα προβλÞματα που παρουσιÜζονται. Τοýτο σημαßνει üτι οι φÜσεις των οικονομικþν επιχορηγÞσεων προς τις σχολικÝς επιτροπÝς πρÝπει να προκαθορßζονται και να ακολουθεßται αυστηρÜ το χρονοδιÜγραμμÜ τους, üπως επßσης και να τακτοποιοýνται με συνÝπεια και σε τακτÜ χρονικÜ διαστÞματα οι κÜθε εßδους οικονομικÝς υποχρεþσεις (πχ αμοιβÝς για το προσωπικü καθαριüτητας, σχολικοýς τροχονüμους κλπ). Απü την Üλλη πλευρÜ οι σχολικÝς επιτροπÝς χρÞζουν εσωτερικÞς αναδιÜρθρωσης και απαιτοýν καταμερισμü εργασßας για üλα τα μÝλη Ýτσι þστε το Ýργο να καθßσταται πιο αποδοτικü και λειτουργικü. Επßσης, τα αυξημÝνα σε σχÝση με το παρελθüν χρηματικÜ ποσÜ που διαχειρßζονται οι σχολικÝς επιτροπÝς καθιστοýν αναγκαßα την ορθολογικÞ, συστηματικÞ διαχεßριση με διαφανεßς üρους, δημοσιοποßησÞ τους (υποχρεωτικÜ πλÝον με το πρüγραμμα “ΔΙΑΥΓΕΙΑ” και την διεξαγωγÞ των απαραßτητων μειοδοτικþν διαγωνισμþν με την κατÜλληλη προετοιμασßα τους. Ο απαιτητικüς πλÝον ρüλος και οι ευθýνες των σχολικþν επιτροπþν επιβÜλλει την ανÜγκη οι σχολικÝς επιτροπÝς να στηριχθοýν και να υποστηριχθοýν με το απαραßτητο στελεχιακü δυναμικü για να ανταποκριθοýν με επιτυχßα στο Ýργο που θεσμικÜ τους ανατßθεται.
Περιεχüμενο εκπαßδευσης – ΑναλυτικÜ προγρÜμματα.
Η σχÝση τοπικÞς αυτοδιοßκησης και ανοικτÞς εκπαßδευσης μπορεß να αναλÜβει πολλÝς δημιουργικÝς μορφÝς και διαστÜσεις. Μια τÝτοια περßπτωση αφορÜ την διδασκαλßα μαθημÜτων τοπικÞς ιστορßας και πολιτισμοý στο σχολικü πρüγραμμα στα πλαßσια της ευÝλικτης ζþνης. Η διδασκαλßα της τοπικÞς ιστορßας ως προς τη μεθοδολογßα και το περιεχüμενο εßναι ασφαλþς θÝμα που συνδÝεται με τον κεντρικü σχεδιασμü και την εκπαιδευτικÞ πολιτικÞ που χαρÜζει το υπουργεßο Παιδεßας και ασφαλþς δεν αφορÜ Üλλους θεσμοýς. Η τοπικÞ αυτοδιοßκηση μπορεß να συμβÜλλει στην καλýτερη αξιοποßηση θεμÜτων της διδασκαλßας της τοπικÞς ιστορßας προσφÝροντας εκεßνους τους μηχανισμοýς και θεσμοýς που λειτουργοýν υπü την ευθýνη των δÞμων και μποροýν να εξυπηρετÞσουν μαθησιακοýς στüχους. ΤÝτοιοι θεσμοß εßναι το ιστορικü αρχεßο Προσφυγικοý Ελληνισμοý στην ΚαλαμαριÜ, το ΚÝντρο Ιστορßας του δÞμου Θεσσαλονßκης, Μουσεßο Εκπαßδευσης στην ΒÝροια κλπ. Σε ανÜλογη κατεýθυνση ως προς τη συμβολÞ της τοπικÞς αυτοδιοßκησης για θÝματα περιεχομÝνου και αξιοποßησης δημοτικþν θεσμþν για την εξυπηρÝτηση στüχων των αναλυτικþν προγραμμÜτων και σχολικþν βιβλßων μπορεß για παρÜδειγμα να εßναι:
Στο αναλυτικü πρüγραμμα και τα σχολικÜ βιβλßα για το μÜθημα της μελÝτης περιβÜλλοντος:
- οι προγραμματισμÝνες και αφοý Ýχει προηγηθεß η σχετικÞ προετοιμασßα στην τÜξη επισκÝψεις-ξεναγÞσεις σε πÜρκα κυκλοφοριακÞς αγωγÞς, μουσεßα κλπ
- η πρüσκληση στο σχολεßο εκπροσþπων της δημοτικÞς αστυνομßας για θÝματα ασφÜλειας
- η οργÜνωση σε συνεργασßα με οργανισμοýς συγκοινωνιþν, συγκοινωνιακþν μÝσων, δραστηριοτÞτων σχετικÜ με τα μÝσα μαζικÞς μεταφορÜς.
- η συνεργασßα με την αντιδημαρχßα Καθαριüτητας και ΠεριβÜλλοντος üταν εßναι εφικτü για εξορμÞσεις δενδροφυτεýσεων, καθαρισμοý ακτþν κλπ.
Στο μÜθημα της κοινωνικÞς και πολιτικÞς αγωγÞς τüσο στο δημοτικü σχολεßο üσο και στο γυμνÜσιο:
- σε ενüτητες που αναφÝρονται στην οργÜνωση και στον ρüλο των θεσμþν τοπικÞς αυτοδιοßκησης, συναντÞσεις επισκÝψεις με εκπροσþπους των δημοτικþν αρχþν και υπηρεσιþν καθþς και αναπαρÜσταση συνεδρßασης δημοτικοý συμβουλßου με σχÝδιο εργασßας που να αναδεικνýει την μελÝτη ενüς προβλÞματος που απασχολεß την τοπικÞ κοινωνßα μÝσα απü την οπτικÞ των μαθητþν.
- σε ενüτητες που αναφÝρονται στην πολιτικÞ προστασßα και στην πολυεπßπεδη προσφορÜ της επισκÝψεις εκπροσþπων της σε περιφερειακü και δημοτικü επßπεδο για την ενημÝρωση μαθητþν üπως εßναι η πυρασφÜλεια, η αντισεισμικÞ προστασßα και κÜθε ζÞτημα που Ýχει σχÝση με τη παραπÜνω λειτουργßα.
Η δραστηριοποßηση της τοπικÞς αυτοδιοßκησης για θÝματα περιεχομÝνου σπουδþν μπορεß να επεκταθεß και σε τομεßς πολιτισμοý üπως εßναι τα εικαστικÜ, η μουσικÞ, το θÝατρο, η φιλαναγνωσßα, ο χορüς με μεγαλýτερη Üνεση και δυνατüτητα αφοý εßναι γνωστü üτι σε κÜθε δÞμο Ýχουν Þδη ιδρυθεß και λειτουργοýν εδþ και πολλÜ χρüνια με ξεχωριστÞ επιτυχßα και μεγÜλη προσφορÜ στην τοπικÞ κοινωνßα πολιτιστικοß δημοτικοß οργανισμοß, δημοτικÜ και περιφερειακÜ θÝατρα, δημοτικÜ ωδεßα και παιδικÝς δημοτικÝς βιβλιοθÞκες με πολý αξιüλογα προγρÜμματα που υλοποιοýνται σε συνεργασßα με τις σχολικÝς μονÜδες.
Επßσης αντßστοιχη θετικÞ δραστηριοποßηση της τοπικÞς αυτοδιοßκησης για θÝματα περιεχομÝνου σπουδþν αφοροýν και τον τομÝα του σχολικοý αθλητισμοý üπου εßναι δυνατüν να αξιοποιοýνται δημοτικÜ αθλητικÜ κÝντρα και χþροι.
Σχολεßο και Κοινωνßα
• ¶νοιγμα του σχολεßου στην κοινωνßα και αξιοποßηση των υποδομþν του για την ανÜπτυξη δραστηριοτÞτων πολιτισμοý-Üθλησης-επιμüρφωσης.
ΠολλÝς σημαντικÝς και ενδιαφÝρουσες δρÜσεις συνεργασßας σχολεßων και τοπικÞς αυτοδιοßκησης, αλλÜ και Ýξω απü αυτüν που αφοροýν:
- ΠεριβαλλοντικÞ εκπαßδευση
- ΚαταναλωτικÞ συνεßδηση
- Επιμüρφωση γονÝων
- Τη διδασκαλßα της μητρικÞς γλþσσας των παιδιþν των μεταναστþν
- Την εκμÜθηση των ελληνικþν στους μετανÜστες
- Την αγωγÞ στα μÝσα επικοινωνßας, την ßδια την αγωγÞ-δικαιþματα του πολßτη
Σχολεßο, Αυτοδιοßκηση και Υγεßα.
• ΟργÜνωση γωνßας πρþτων βοηθειþν (σχολικü ιατρεßο) σε κÜθε σχολικÞ μονÜδα. Πρþτες βοÞθειες – προληπτικÞ ιατρικÞ – συνεργασßα με νοσοκομεßα και δημοτικÜ ιατρεßα – συνεργασßα με το ΕΚΑΒ - οδοντιατρικÞ μÝριμνα
Ο μαζικüς χαρακτÞρας του μαθητικοý πληθυσμοý σε αρκετÜ σχολεßα επιβÜλλει τη διαμüρφωση συνθηκþν ασφαλεßας και παροχÞ ιατρικÞς φροντßδας και πρüληψης για μαθητÝς/τριες (Ýστω και στο επßπεδο των πρþτων βοηθειþν)
• Αναμüρφωση κανονισμοý λειτουργßας σχολικþν κυλικεßων με στüχο τη δημιουργßα διατροφικÞς συνεßδησης των μαθητþν, υγιεινÞς μεσογειακÞς διατροφÞς για την καταπολÝμηση της παιδικÞς παχυσαρκßας και Üλλων ασθενειþν που συνδÝονται με τη διατροφÞ τους.
Στα πλαßσια αυτοý του στüχου εßναι δυνατüν σε συνεργασßα με αγροτικοýς συνεταιρισμοýς, την κεντρικÞ αγορÜ και Üλλους φορεßς να εφοδιÜζονται τα κυλικεßα με αγροτικÜ προúüντα υψηλÞς ποιüτητας. ΣυνÜμα με την υποστÞριξη και τη συνεργασßα ειδικþν επιστημüνων διατροφολüγων να οργανþνονται σε συνεργασßα με τα σχολεßα και τους συλλüγους γονÝων σεμινÜρια και ενημερωτικÝς εκδηλþσεις για θÝματα υγιεινÞς μεσογειακÞς διατροφÞς.
• Ενεργοποßηση και ουσιαστικÞ λειτουργßα Υπηρεσßας ΨυχολογικÞς και ΚοινωνικÞς στÞριξης παιδιþν και γονÝων (κυρßως μονογονεúκÝς οικογÝνειες)
Η στÞριξη προς τους γονεßς θα παρÝχεται μÝσω του ενεργητικοý και εποικοδομητικοý διαλüγου και της συμβουλευτικÞς διαδικασßας þστε οι γονεßς εφοδιαζüμενοι με εργαλεßα και γνþσεις να αισθÜνονται και να εßναι Ýτοιμοι να αντιμετωπßσουν τις ανÜγκες που προκýπτουν μÝσα και Ýξω απü την οικογÝνεια. Στην υπηρεσßα αυτÞ θα εργÜζονται καταρτισμÝνοι ψυχολüγοι, κοινωνικοß λειτουργοß και Üλλα εξειδικευμÝνα στελÝχη.
ΤοπικÞ Αυτοδιοßκηση και Δια Βßου ΜÜθηση.
• Με την ψÞφιση του νüμου “ΑνÜπτυξη της δια βßου μÜθησης και λοιπÝς διατÜξεις” Ýχουν δοθεß αρμοδιüτητες στους θεσμοýς τοπικÞς αυτοδιοßκησης για θÝματα δια βßου μÜθησης και εκπαßδευσης ενηλßκων.
Για τον λüγο αυτü προκýπτει ανÜγκη ßδρυσης κÝντρου δια βßου μÜθησης το οποßο θα Ýχει την ευθýνη υλοποßησης των σχετικþν προγραμμÜτων που θα οργανþνονται σε τοπικü επßπεδο. Το τοπικü πρüγραμμα δια βßου μÜθησης περιλαμβÜνει επιμÝρους δρÜσεις γενικÞς εκπαßδευσης ενηλßκων και γενικüτερα δρÜσεις εφαρμογÞς της δημüσιας πολιτικÞς δια βßου μÜθησης σε τοπικü επßπεδο (προγρÜμματα για την δημüσια υγεßα, πολιτισμü, αθλητισμü, περιβÜλλον, τρßτη ηλικßα, σχολÝς γονÝων, επιχειρηματικüτητα, σýνδεση με την τοπικÞ οικονομßα).