Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Πολιτικός αγωνιστής (1929-1968)

Τρίτη 8 Μαρτίου 2011

Βασίλης Φουρτούνης: δάσκαλος, αναπληρωματικός Αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Αττικής, Αντιπρόεδρος Συλλόγου Εκπ/κών «Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ»

Η ζωή και το έργο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Ακόμα και μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το μεγαλύτερο μέρος των Αμερικάνων δεν είχε απασχοληθεί με το γεγονός ότι το 1/3 των κατοίκων των Ηνωμένων Πολιτειών, οι συμπολίτες με μαύρη επιδερμίδα, είχαν αποκλεισθεί από τα καλύτερα σχολεία, από τα εστιατόρια και τα δημόσια πάρκα. Ήταν περιορισμένοι στο βάθος των λεωφορείων, δεν μπορούσαν να ψηφίσουν στις σημαντικές εκλογές. Δεν μπορούσαν να νοσηλευτούν σε νοσοκομεία, επειδή «ήταν νοσοκομεία για λευκούς». Όμως ήταν υποχρεωμένοι να εκτελούν την στρατιωτική τους θητεία σε ιδιαίτερες μονάδες των ενόπλων δυνάμεων των Ηνωμένων Πολιτειών και αν πολεμούν όπως έκαναν και κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν και ο άνθρωπος που τολμούσε να ονειρεύεται, ο ηγέτης των Αφροαμερικανών που πυροβόλησε εξ επαφής τον εφιάλτη του ρατσισμού, ο εφημέριος από την Τζόρτζια ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Η οικογένειά του είχε εγκατασταθεί στο Νέο Κόσμο, ήδη από το 2^ο μισό του 19ου αι. O Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που γεννήθηκε το 1929 ήταν νέγρος, αλλά προνομιούχος. Στον κόσμο των νέγρων ο Μάρτιν ζούσε κάτω από προνομιακές συνθήκες, απολάμβανε την οικονομική θέση του πατέρα του και μεγάλωνε με τις ηθικές και πνευματικές αρχές των γονιών του. Η θέση του ήταν αναμφισβήτητα προνομιακή σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά των νέγρων. Αλλά αργά ή γρήγορα θα ερχόταν και γι’ αυτόν η στιγμή της αλήθειας, η οδυνηρή σύγκρουση με την παράλογη πραγματικότητα, η μέρα που κάποιος θα τον ανάγκαζε να σκεφτεί το χρώμα των χεριών του, το χρώμα του προσώπου του, και θα του έλεγε: «Φύγε, είσαι μαύρος». Έτσι το παιδί έμαθε από κοντά τη λέξη που έδειχνε την περιφρόνηση των λευκών για το σκούρο χρώμα της επιδερμίδας. Παρόλο που στο σχολείο ήταν από τους καλύτερους μαθητές, είχε αποκλεισθεί από τα παιχνίδια των λευκών παιδιών της συνοικίας. Δεν τον ήθελαν στην συντροφιά τους γιατί ήταν «έγχρωμος».

Στο σπίτι του έρχονταν βροχή τα απειλητικά τηλεφωνήματα της Κου-Κλουξ-Κλαν, της διαβόητης τρομοκρατικής οργάνωσης που ξεφύτρωσε το 1866 στο Παλάσκι του Τέννεση, με σκοπό να διαιωνίσει τη δουλεία των μαύρων.

Σε ηλικία 15 ετών ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ξεκίνησε να φοιτά στο Κολέγιο Μόρχαουζ της Ατλάντας, με βάση ειδικό πρόγραμμα για ταλαντούχους μαθητές. Στο τελευταίο έτος των σπουδών του εγκατέλειψε διά παντός το ενδιαφέρον του για την ιατρική και τη νομική και επέλεξε, υπό την έντονη ψυχολογική πίεση του πατέρα του, τη σταδιοδρομία του κληρικού. Τα επόμενα τρία χρόνια σπούδασε στο Θεολογικό Σεμινάριο του Κρόζερ στο Τσέστερ της Πενσυλβανίας από όπου αποφοίτησε το 1951 με δίπλωμα θεολογίας.

Τεράστια επίδραση στην ήδη αφυπνισμένη σκέψη του άσκησε η φιλοσοφία της «πολιτικής ανυπακοής» και της «μη βίας» του Μαχάτμα Γκάντι καθώς και οι θεωρίες των σύγχρονων προτεσταντών θεολόγων. Από το Κρόζερ βρέθηκε στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης όπου και γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του Κορέτα Σκοτ. Εκεί εξάλλου εναγκαλίστηκε και μια στέρεη βάση για τις δικές του θεολογικές και ηθικές αρχές πάνω στην οποία έχτισε και τη διδακτορική διατριβή του «Συγκριτική μελέτη των ιδεών περί Θεού στη σκέψη του Πάουλ Τίλιχ και του Χένρι Νέλσον Βίμαν». Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αντιλαμβανόταν τον θεό ως μια εμπρόσωπη οντότητα· ο άνθρωπος εκκαλείτο να οδηγηθεί από τον θεό.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αφιερώθηκε στην κοινωνική δράση και προτίμησε να δράσει στο Νότο. Έτσι έγινε ένας λαμπρός διανοούμενος. Στα 25 χρόνια του ο Λούθερ Κινγκ ήταν καλός ιεροκήρυκας. ‘όταν αποφάσισε να πάει στο Μοντγκόμερι, γνώριζε ότι διάλεγε το χειρότερο άντρο του ρατσισμού σ’ όλο το Νότο. Οι νέγροι δεν είχαν δικαίωμα ψήφου, τα παιδιά τους φοιτούσαν σε ξεχωριστά σχολεία, ήταν θύματα της αστυνομικής θηριωδίας. Μία από τις πιο μισητές μορφές διαχωρισμού μεταξύ Λευκών-Μαύρων στο Νότο ήταν εκείνη που ασκήθηκε από την εταιρία που εκμεταλλεύονταν τη συγκοινωνία της πρωτεύουσας της Αλαμπάμα. Η πελατεία της ήταν σχεδόν όλοι νέγροι. Οι οδηγοί μεταχειρίζονταν τους νέγρους σαν εμπορεύματα. Τους έβριζαν «αράπηδες», «τράγους». ‘Ήταν το καθημερινό ταξίδι της ντροπής. Έδιναν την θέση τους στους λευκούς. Η εντολή πραγματοποιούταν συνήθως χωρίς κουβέντα. Μια ήσυχη νέγρα η Ρόζα Πάρκς δεν κουνήθηκε μετά την εντολή του οδηγού. Ο οδηγός σταμάτησε το λεωφορείο και φώναξε 2 αστυνομικούς οι οποίοι και τη συνέλαβαν. Το γκέτο «πήρε φωτιά» από την είδηση της συλλήψεως. Ένας στέλεχος της N.A.A.C.P. (Εθνικής Επιτροπής Υπεράσπισης των Μαύρων) έριξε την ιδέα για 24ωρο μποϊκοτάζ: «Μην παίρνετε το λεωφορείο, μια νέγρα πήγε φυλακή, γιατί αρνήθηκε να δώσει την θέση της στους λευκούς». H απεργία πέτυχε. Η επιτυχία αξιοποιήθηκε, αποφασίσθηκε να δημιουργηθεί η Ένωση Βελτιώσεως του Μοντγκόμερι με επικεφαλής αυτόν που ασκούσε τη μεγαλύτερη επιρροή εκεί, τον Κινγκ. O Κινγκ είπε στο λόγο του: «Κουραστήκαμε πια να ανεχόμαστε τις διακρίσεις και τις ταπεινώσεις»

Στη διάρκεια της παρθενικής ομιλίας του ως προέδρου της οργάνωσης επέδειξε την εξέχουσα ρητορική του δεινότητα: «Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να διαμαρτυρηθούμε. Επί πολλά χρόνια έχουμε δείξει απίστευτη υπομονή. Έχουμε δημιουργήσει μερικές φορές στους λευκούς αδελφούς μας την εντύπωση ότι μας άρεσε ο τρόπος με τον οποίο μας μεταχειρίζονταν. Ήρθαμε όμως εδώ για να λυτρωθούμε από την υπομονή εκείνη που μας κάνει να υπομένουμε οτιδήποτε το λιγότερο από την ελευθερία και τη δικαιοσύνη». Το αμερικανικό έθνος είχε μόλις αποκτήσει μια νέα φωνή 382 μέρες αργότερα οι μαύροι του Μοντγκόμερι είχαν αποκτήσει τη δική τους θέση στο λεωφορείο.

Αναγνωρίζοντας την ανάγκη ενός μαζικού μαύρου κινήματος, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δημιούργησε την οργάνωση «Συνδιάσκεψη της Χριστιανικής Ηγεσίας των Πολιτειών του Νότου» εγκαινιάζοντας πλέον και επίσημα τον ισόβιο αγώνα κατά των φυλετικών διακρίσεων. Έχοντας εξασφαλίσει ένα ισχυρό βήμα στον Νότο ξεκινά τις ανθρωπιστικές περιοδείες του ανά τις ΗΠΑ, συζητεί με τους μαύρους για τα πολιτικά τους δικαιώματα, ακολουθεί την πολιτική της ενεργού μη βίας διοργανώνοντας καθιστικές διαδηλώσεις και πορείες διαμαρτυρίας, συναντά ξένους ηγέτες, δίνει πύρινους λόγους (εκείνο το θεόπνευστο «Έχω ένα όνειρο» στη διάρκεια μιας ειρηνικής «διαφυλετικής» συγκέντρωσης στην Ουάσιγκτον στις 28 Αυγούστου 1963 θα μείνει στην Ιστορία), διακηρύσσει ότι «έχει φθάσει η κατάλληλη στιγμή που μια συντονισμένη εξόρμηση εναντίον της αδικίας θα μπορούσε να αποφέρει μεγάλα και χειροπιαστά οφέλη».

Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960 η δημοτικότητά του φθάνει στο αποκορύφωμά της. Το 1964 του απονέμεται το Νομπέλ Ειρήνης ενώ ψηφίζεται ο Νόμος περί Πολιτικών Δικαιωμάτων που εξουσιοδοτεί την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να επιβάλλει την απάλειψη των φυλετικών διακρίσεων στους δημόσιους χώρους και να διώκει ποινικά τις διακρίσεις τόσο στα κρατικά μέσα κοινής ωφέλειας όσο και στην απασχόληση. Σε λίγο όμως θα εμφανιστούν τα πρώτα σημεία αντιπολίτευσης στους κόλπους του μαύρου κινήματος η φιλοσοφία της μη βίας «σκοντάφτει» όλο και συχνότερα σε εξαγριωμένους ριζοσπάστες που δεν αργούν να του «κολλήσουν» και το άκρως ειρωνικό προσωνύμιο «de Lawd» («ο κ. Προσευχόμενος»). Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ προσπαθεί να διευρύνει τη βάση της οργάνωσής του: συγκροτεί ένα μέτωπο των φτωχών πληθυσμών από όλες τις φυλές, τάσσεται κατά του Πολέμου του Βιετνάμ, πολεμά πλέον «για μια ριζική αναδιάρθρωση ολόκληρης της κοινωνίας, μια επανάσταση αξιών».

Στις 4 Απριλίου 1968 ο μαύρος ηγέτης δολοφονείται σε ηλικία 39 ετών από έναν λευκό «αδελφό» ενώ στεκόταν στο μπαλκόνι του μοτέλ στο οποίο είχε καταλύσει με τους στενούς συνεργάτες του στο Μέμφις του Τεννεσί. Στις 10 Μαρτίου 1969 ο δολοφόνος του Τζέιμς Ιρλ Ρέι ομολογεί και καταδικάζεται σε 99 ετών ειρκτή.

Η κηδεία, σύμφωνα με την επιθυμία του Μάρτιν έπρεπε να είναι απλή και σύντομη. Έγινε όμως το αντίθετο. Ο τελευταίος αποχαιρετισμός ήταν μακρύς, συγκεχυμένος και περίπλοκος. Η φυλετική ένταση γίνεται όλο και πιο δραματική. Μα η μορφή του Κίνγκ διατηρεί όλο το κύρος της στους μελετητές της νέας Επανάστασης. Στο βιβλίο του «Οι αδερφοί των Σολεντάντ» ο Τζωρτζ Τζάκσον έγραψε: «Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ προσπάθησε να κατευθύνει το πάθος και το κίνημα των νέγρων των Ηνωμένων Πολιτειών στη γραμμή που εκείνος θεωρούσε πιο κατάλληλη».

Οι αγώνες, αλλά και η θυσία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δεν πήγαν χαμένοι ήδη από τις 2-7-64, επί προεδρίας Λίντον Τζόνσον ψηφίστηκε o νόμος για τα αστικά δικαιώματα των νέγρων.

Θα ήταν παράληψη να μην ένα πολύ σημαντικό απόσπασμα από την γνωστή ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ:

«Έχω ένα όνειρο ότι κάποια μέρα στους κόκκινους λόφους της Georgia τα παιδιά των δούλων και τα παιδιά των δουλοκτητών θα καθίσουν επιτέλους μαζί στο τραπέζι της αδελφοσύνης.

Έχω ένα όνειρο ότι τα μικρά μου παιδιά κάποια μέρα θα ζήσουν σ’ ένα έθνος που δεν θα κρίνονται από το χρώμα που έχει το δέρμα τους αλλά από το χαρακτήρα τους. Όταν αφήσουμε την ελευθερία ν’ αντηχήσει από κάθε μικρό και κάθε μεγάλο χωριό, από κάθε πολιτεία και κάθε πόλη θα έχουμε επιτέλους πλησιάσει αυτή τη μέρα που όλα τα παιδιά του Θεού, Μαύροι και Λευκοί, Εβραίοι και Εθνικοί, Προτεστάντες και Καθολικοί θα ενώσουν επιτέλους τα χέρια και θα τραγουδήσουν το παλιό νέγρικο σπιρίτσουαλ:

Ελεύθεροι επιτέλους

Ευχαριστούμε το Παντοδύναμο Θεό

Είμαστε επιτέλους ελεύθεροι.»

Η εικόνα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που εμφανίζεται στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ δεν ανταποκρίνεται στη δράση των τελευταίων χρόνων της ζωής του.

Σαράντα τρία χρόνια από τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έχουν περάσει και αυτή τη βδομάδα θα προβληθεί και πάλι στις αμερικανικές τηλεοράσεις το ίδιο ντοκιμαντέρ με τις γνωστές σκηνές: ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αγωνίζεται κατά του διαχωρισμού των μαύρων στο Μπέρμιγχαμ (1963), ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ εκφωνεί τον περίφημο λόγο για "το όνειρό του" (I have a dream) στην Ουάσιγκτον (1963), ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ διαδηλώνει στη Σέλμα της Αλαμπάμα για το δικαίωμα ψήφου (1965), και, τέλος, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ νεκρός στο μπαλκόνι ενός μοτέλ στο Μέμφις (1968). Θα λέιπει όμως το μεσοδιάστημα από το 1965 έως το 1968. Σ' αυτό το διάστημα ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ οργάνωσε τις σημαντικότερες καμπάνιες της ζωής του. Όλες οι ομιλίες του έχουν κινηματογραφηθεί. Όμως ποτέ δεν τις δείχνει η αμερικανική τηλεόραση. Τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ακόμα πρόθυμα να συμφιλιωθούν με τη δράση του Κινγκ τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και προτιμούν να την αποσιωπούν.

 Αυτοί που να ανακηρύξουν τα γενέθλια του Κινγκ σε εθνική εορτή, είναι οι ίδιοι που θέλουν να μείνουν στην εικόνα του 1963. Σε μια εικόνα που είναι καθησυχαστική, γιατί προβάλει τον απόστολο της «μη-βίας», τον κήρυκα της νομιμότητας. Μια εικόνα που δεν ανταποκρίνεται την πραγματικότητα, όταν μετά τη θέσπιση των νόμων για τα πολιτικά δικαιώματα το 1964 και το 1965 ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στράφηκε στα θεμέλια των φυλετικών διακρίσεων και υποστήριξε ότι οι νόμοι των πολιτικών δικαιωμάτων είναι άχρηστοι αν δεν συνοδεύονται από αναγνώριση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών δικαιωμάτων. Ήταν τότε που περιέγραψε τη χαώδη απόσταση που χωρίζει τον φτωχό από τον πλούσιο πολίτη των ΗΠΑ και ζήτησε «ριζικές αλλαγές στην κοινωνία» και αναδιανομή του πλούτου. Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση του λόγου του συνοδεύτηκε με μια σαφή αντιιμπεριαλιστική και αντιμιλιταριστική τοποθέτηση. Αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ, καταγγελία του καθεστώτος της Νότιας Αφρικής, συμμαχία με τους καταπιεζόμενους της Λατινικής Αμερικής.

Λίγους μήνες πριν από το θάνατό του, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1967, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έκανε τον απολογισμό των τελευταίων χρόνων: «Πρέπει να σας ομολογήσω σήμερα, ότι λίγο καιρό μετά την ομιλία μου εκείνη στην Ουάσιγκτον «Έχω ένα όνειρο», άρχισα να βλέπω ότι το όνειρο είχε μεταβληθεί σε εφιάλτη. Ήταν όταν τέσσερα όμορφα, ανυπεράσπιστα, αθώα μαύρα κορίτσια δολοφονήθηκαν σε μια εκκλησία του Μπέρμιγγχαμ της Αλαμπάμα.»

Τον Φεβρουάριο του 1965, ο Κινγκ, τιμημένος με το Νόμπελ Ειρήνης, θα βρεθεί στο κελί της φυλακής της Σέλμα. Τότε που έρθει να του συμπαρασταθεί ο Μάλκολμ Χ, λίγες μέρες πριν από τη δική του δολοφονία. Στη Σέλμα ο Μάλκολμ Χ θα δηλώσει προς την Κορέτα Κινγκ ότι είναι πραγματικός σύμμαχος. Ο Βίνσεντ Χάρντιγκ, ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Κινγκ τα τελευταία χρόνια της ζωής του, θα σχολιάσει αργότερα αυτή τη σύγκλιση των δυο τραγικών ηγετών: «Ο ένας συμπλήρωνε τον άλλο, και προς το τέλος της ζωής τους το γνώριζαν.»

Η εξέγερση των μαύρων στο γκέτο Γουάτς στο Λος Άντζελες τον Αύγουστο του 1965 βρίσκει τον Κινγκ σε μια φάση αναθεώρησης της στρατηγικής του. Ο πολιτικός του λόγος γίνεται σκληρότερος από κάθε άλλη φορά: «Στα ταξίδια μου στο Βορρά ήρθα αντιμέτωπος με το τραγικό γεγονός ότι σχεδόν σε καμιά μεγάλη πόλη δεν υπάρχει δήμαρχος που να διαθέτει πολιτική γραμμή, κατανόηση και πολύ περισσότερο συμπάθεια για τα θέματα των πολιτικών δικαιωμάτων. Οι ελπίδες μας για μια εκούσια κατανόηση υπήρξαν μια χίμαιρα. Το μόνο που συνάντησα ήταν τύφλωση, βραδύνοια και σκληρότητα. Όλα αυτά μπορούν να αλλάξουν μόνο με ένα δυναμικό κίνημα.»

Τώρα είναι η στιγμή που ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αποφασίζει να τοποθετηθεί ανοιχτά στο πιο καυτό ζήτημα, τον πόλεμο του Βιετνάμ. Τα μέλη της οργάνωσής του τον προειδοποιούν ότι θα κοπούν τα χρηματικά βοηθήματα από οικονομικούς παράγοντες. Ήταν ακόμα η περίοδος που δεν είχε γίνει ακόμα δημοφιλής στους κόλπους των προοδευτικών Αμερικανών η αντίθεση στον πόλεμο. Όμως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δεν διστάζει.

 Με την ομιλία του στην εκκλησία Ρίβερσαϊντ στη Νέα Υόρκη, ένα ακριβώς χρόνο πριν απ' τη δολοφονία του, κηρύσσει τη δική του αντιπολεμική εκστρατεία και απαντά προκαταβολικά σ' αυτούς που θα τον κατηγορήσουν ως προδότη, ότι θα ήταν προδοσία αν δεν μιλούσε. Αυτή η ομιλία, αποσπάσματα της οποίας δημοσιεύουμε πιο κάτω, δεν έχει καμιά θέση στους επίσημους εορτασμούς. Ακόμα και τα βιβλία που τη δημοσιεύουν, αρκούνται σε μια λογοκριμένη μορφή της, χωρίς μάλιστα να ειδοποιούν τον αναγνώστη ότι ο λόγος του Κινγκ έχει υποστεί περικοπές.

Μετά την ομιλία αυτή, το επίσημο αμερικάνικο κράτος θεωρεί πλέον τον Κινγκ ανοιχτό εχθρό. Τα ΜΜΕ ξεκινούν καμπάνια εναντίον του. Το σοβαρό περιοδικό Τάιμ χαρακτηρίζει την ομιλία «δημαγωγική συκοφαντία, που ακούγεται σαν εκπομπή από το Ράδιο-Ανόι». Και η έγκυρη Ουάσιγκτον Ποστ συμπληρώνει: «Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ξεστόμισε πικρές και βλαπτικές καταγγελίες, τις οποίες δεν μπόρεσε (και δεν θα μπορούσε) να τεκμηριώσει. Με την ομιλία προσέβαλε τους φυσικούς του συμμάχους. Πολλοί που μέχρι σήμερα τον άκουγαν με σεβασμό δεν θα του δείξουν ποτέ πια την ίδια εμπιστοσύνη. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ μείωσε τη χρησιμότητά του προς το σκοπό του, προς τη χώρα του, προς το λαό του.»

Όμως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δεν υποχωρεί. Απαντά ευθέως στην επίθεση των ΜΜΕ: «Υπάρχει κάτι περίεργα αντιφατικό στη στάση ενός Τύπου που σε εξυμνεί όταν λες ότι πρέπει να είμαστε μη βίαιοι απέναντι στον Μπουλ Κόνορ και τον Τζιμ Κλαρκ (σ.σ. πρόκειται για τους ρατσιστές σερίφηδες του Μπέρμιγχαμ και της Σέλμα) και σε καταριέται όταν λες ότι πρέπει να είμαστε μη βίαιοι απέναντι στα μικρά σκουρόχρωμα παιδιά του Βιετνάμ. Κάτι στραβό έχει αυτός ο Τύπος.»

Το καλοκαίρι του 1967 η εξέγερση των μαύρων εξαπλώνεται σε 150 πόλεις σε πολλές πολιτείες. Η κυβέρνηση του Λίντον Τζόνσον απαντά με στρατό και τανκς. Την επομένη της στρατιωτικής επέμβασης στο Ντιτρόιτ, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στέλνει τηλεγράφημα στον πρόεδρο για να καταγγείλει την «αυτοκτονική και παράλογη» στάση του Κογκρέσου: «Πρόκειται για ένα παράδειγμα ηθικού ξεπεσμού.» Τότε παρουσιάζει τη νέα εκδοχή της θεωρίας του για τη μη βία: «Πώς μπορεί η κυβέρνηση να καταγγέλλει τη βία των μαύρων στα γκέτο, όταν η ίδια έχει δώσει ένα παράδειγμα βίας στην Ασία που συντάραξε όλο τον κόσμο; Μόνον όσοι αγωνίζονται για την ειρήνη έχουν το ηθικό δικαίωμα να μιλούν για μη βία.»

Στο τέλος του '67 ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ προετοιμάζει την πιο επιθετική πολιτική του εκστρατεία, την Καμπάνια του Φτωχού Λαού. «Οι απόβλητοι της χώρας μας -οι φτωχοί λευκοί και οι φτωχοί μαύροι- ζουν σε μια απάνθρωπα άδικη κοινωνία. Πρέπει να οργανώσουν μια επανάσταση ενάντια σ' αυτή την αδικία, όχι ενάντια στη ζωή των συμπολιτών τους, αλλά ενάντια στις δομές εκείνες που επιβάλλουν την άρνηση της κοινωνίας να άρει το άγος της φτώχειας.»

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ διατρέχει τη χώρα για να συγκεντρώσει τον «πολυφυλετικό στρατό των φτωχών». Το σύνθημα της μη βίας αντικαθίσταται από την πολιτική της μαζικής ανυπακοής: «Η μη βίαιη διαμαρτυρία πρέπει τώρα να ωριμάσει σε ένα νέο επίπεδο, έτσι ώστε να ανταποκριθεί στην ανυπομονησία των μαύρων και τη σκληρή αντίσταση των λευκών. Αυτό το υψηλότερο επίπεδο είναι η μαζική πολιτική ανυπακοή.»

Απόσπασμα από την περίφημη ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην εκκλησία Ρίβερσαϊντ της Νέας Υόρκης, στις 4 Απριλίου 1967

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από την περίφημη ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην εκκλησία Ρίβερσαϊντ της Νέας Υόρκης, στις 4 Απριλίου 1967. Δεν ήταν η πρώτη φορά που εξέφραζε την αντίθεσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά για πρώτη φορά συνέδεσε αυτή την αντίθεση με τη στρατηγική του κινήματος.

Έρχεται κάποτε μια στιγμή που η σιωπή γίνεται προδοσία. Αυτή η στιγμή ήρθε για μας ως προς το Βιετνάμ. Η αλήθεια των λόγων τούτων είναι αναμφίβολη, αλλά η αποστολή στην οποία μας καλούν είναι πάρα πολύ δύσκολη. Ακόμη κι όταν ωθούνται από τις αξιώσεις μιας εσωτερικής αλήθειας, οι άνθρωποι δεν αντιστέκονται εύκολα στην πολιτική της κυβέρνησής τους, κυρίως σε καιρό πολέμου. Και το ανθρώπινο πνεύμα δεν κινείται δίχως μεγάλη δυσκολία ενάντια στην απάθεια της κομφορμιστικής σκέψης που κυριαρχεί στο περιβάλλον του και στον γύρω κόσμο. Πρέπει όμως να προχωρήσουμε. (...)

Η τραγική πραγματικότητα μου αποκαλύφθηκε όταν αντιλήφθηκα ότι ο πόλεμος κάνει κάτι πολύ χειρότερο από το να εξανεμίζει τις ελπίδες των φτωχών. Στέλνει τους γιους, τους αδελφούς και τους άντρες τους να παλέψουν και να σκοτωθούν σε ποσοστά εξαιρετικά υψηλότερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Παίρνουμε τους νεαρούς μαύρους άντρες, σακατεμένους από την κοινωνία μας, και τους στέλνουμε οκτώ χιλιάδες μίλια μακριά να εξασφαλίσουν στη ΝΑ Ασία ελευθερίες που ποτέ δεν γνώρισαν στην Τζόρτζια και το Ανατολικό Χάρλεμ. Νιώσαμε έτσι επανειλημμένα την ωμή ειρωνεία να παρακολουθούμε στην τηλεόραση μαύρα και λευκά αγόρια να σκοτώνουν και να σκοτώνονται μαζί για ένα έθνος που στάθηκε ανίκανο να τα βάλει στο ίδιο θρανίο. Τα βλέπουμε, ενωμένα από μια βάναυση αλληλεγγύη, να καίνε μαζί τις καλύβες κάποιου φτωχού χωριού, αλλά ξέρουμε πολύ καλά ότι δεν θα ζήσουν ποτέ στην ίδια γειτονιά του Ντιτρόιτ.

Ο επόμενος λόγος κατά του πολέμου προέρχεται από ένα βαθύτερο επίπεδο συνείδησης, καθώς γεννήθηκε από την εμπειρία μου στα γκέτο του Βορρά τα τρία τελευταία χρόνια - κυρίως τα καλοκαίρια. Στους απεγνωσμένους, απορριμμένους και οργισμένους νεαρούς μαύρους που συνάντησα έλεγα διαρκώς ότι τα μολότοφ και τα ντουφέκια δεν είναι σε θέση να λύσουν τα προβλήματα. Δοκίμασα να τους προσφέρω την πιο βαθιά μου συμπαράσταση και ταυτόχρονα να επιμείνω στην πεποίθησή μου ότι η κοινωνική αλλαγή προϋποθέτει τη μη βίαιη δράση. Αλλά με ρωτούσαν - και δεν είχαν άδικο: τι γίνεται λοιπόν στο Βιετνάμ; Μου έλεγαν ότι το ίδιο μας το έθνος χρησιμοποιεί τη μεγαλύτερη δόση βίας για να λύσει τα προβλήματά του, για να επιφέρει τις αλλαγές που επιθυμεί. Με τις ερωτήσεις τους κατάλαβα ότι ποτέ πια δεν θα μπορούσα να σηκώσω τη φωνή μου κατά της βίας των καταπιεσμένων στα γκέτο προτού προηγουμένως τοποθετηθώ ξεκάθαρα ως προς τον μεγαλύτερο σύγχρονο παραγωγό βίας στον κόσμο - την ίδια μου την κυβέρνηση. Για το καλό αυτών των παιδιών, για το καλό της κυβέρνησης, για το καλό των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που σφαδάζουν κάτω από τη βία μας, δεν μπορώ να παραμείνω σιωπηλός.

Σε εκείνους που με ρωτούν "δεν είσαι πια ένας ηγέτης του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα;", ζητώντας έτσι να με αποκλείσουν από το κίνημα της ειρήνης, έχω να απαντήσω το εξής: Στα 1957, όταν ιδρύσαμε τη Χριστιανική Διάσκεψη του Νότου, το σύνθημά μας ήταν "Να σώσουμε την ψυχή της Αμερικής". Ήμαστε πεισμένοι πως δεν πρέπει να περιορίσουμε την οπτική μας σε μερικά δικαιώματα για τους μαύρους, αλλά αντίθετα εκφράσαμε την πεποίθηση ότι η Αμερική δεν θα ελευθερωθεί ή δεν θα σωθεί ποτέ από τον εαυτό της παρά μόνον όταν οι απόγονοι των σκλάβων της χάσουν για πάντα τις χειροπέδες που ακόμη φορούν. (...)

Για μένα, η σύνδεση ενός ιερέα με την ειρήνη είναι τόσο προφανής, ώστε μερικές φορές ξαφνιάζομαι με όσους με ρωτούν γιατί μιλώ κατά του πολέμου. Ίσως αγνοούν ότι το χαρμόσυνο άγγελμα απευθύνεται σε όλους - κομμουνιστές και καπιταλιστές, στα παιδιά τους και τα δικά μας, σε μαύρους και λευκούς, επαναστάτες και συντηρητικούς. Μήπως λησμόνησαν ότι οφείλω υπακοή σε εκείνον που αγάπησε τόσο τους εχθρούς του ώστε να πεθάνει γι' αυτούς; Τι μπορώ να πω στους "Βιετκόνγκ", στον Κάστρο ή το Μάο; Να τους απειλήσω με θάνατο ή να μοιραστώ τη ζωή μου μαζί τους;

Αυτό είναι πιστεύω το προνόμιο και το χρέος όλων όσοι υπακούουμε σε δεσμούς ευρύτερους και βαθύτερους, δεσμούς που υπερβαίνουν τους στενούς στόχους και τις θέσεις του δικού μας έθνους. Εμείς οφείλουμε να μιλούμε για τους αδύναμους, για όσους δεν έχουν φωνή, για τα θύματα του έθνους μας και γι' αυτούς που ονομάζει εχθρούς, γιατί καμιά ανθρώπινη δύναμη δεν μπορεί να κάνει τα ανθρώπινα αυτά όντα να πάψουν να είναι αδελφοί μας. (...)

Η τρέλα του Βιετνάμ πρέπει με κάποιο τρόπο να τελειώσει. Και πρέπει να τη σταματήσουμε αμέσως. Μιλώ ως τέκνο του Θεού και αδελφός των φτωχών του Βιετνάμ που υποφέρουν. Μιλώ γι' αυτούς που η γη τους ερημώθηκε, που αφανίστηκαν τα σπίτια τους, που καταστράφηκε ο πολιτισμός τους. Μιλώ για τους φτωχούς της Αμερικής που πληρώνουν το διπλό τίμημα: σμπαραλιασμένες ελπίδες στην πατρίδα, θάνατος και διαφθορά στο Βιετνάμ. Μιλώ ως πολίτης του κόσμου, ενός κόσμου εμβρόντητου από το δρόμο που πήραμε. Μιλώ ως Αμερικανός στους ηγέτες του ίδιου μου του έθνους. Η πρωτοβουλία του πολέμου υπήρξε δική μας. Από εμάς πρέπει να έρθει και η πρωτοβουλία για τον τερματισμό του.

Ο άβολος ήρωας

Το ποίημα που ακολουθεί γράφτηκε από τον Καρλ Ουέντελ Χάιμς, λίγους μόλις μήνες μετά τη δολοφονία του Κινγκ. Με μεγάλη ακρίβεια περιγράφει -προφητικά- τη δημιουργία του μύθου "Μάρτιν Λούθερ Κινγκ" και την αποσιώπηση της πραγματικής του δράσης.

Τώρα που είναι για τα καλά νεκρός 

Ας τον υμνήσουμε

ας χτίσουμε μνημεία στη δόξα του 

ας ψάλουμε το ωσαννά στο όνομά του.

Οι νεκροί γίνονται 

οι πιο βολικοί ήρωες: Ανήμποροι

να σηκωθούν 

και ν' αρνηθούν τις εικόνες

που πλάθουμε από τις ζωές τους

Έτσι κι αλλιώς, 

είναι πιο εύκολο να χτίσεις μνημεία

από το να φτιάξεις έναν καλύτερο κόσμο.

Κι εμείς, με τη συνείδηση ήσυχη

θα μάθουμε στα παιδιά μας

ότι ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος ... κι ας ξέρουμε 

πως παραμένει 

η υπόθεση για την οποία έζησε

και πως το όνειρο για το οποίο πέθανε

παραμένει όνειρο,

το όνειρο ενός νεκρού ανθρώπου.

Το χρονολόγιο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

1929

15/1: Γέννηση του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ στην Ατλάντα, Τζόρτζια.

1948

Ο Κίνγκ χρίζεται Βαπτιστής πάστορας και αποκτά πτυχίο κοινωνιολογίας. Συνεχίζει τις θεολογικές του σπουδές. Αρχίζει να μελετά τη διδασκαλία του Γκάντι.

1953-1955

18/2/53: Παντρεύεται την Κορέτα Σκοτ.

31/10/54: Τοποθετείται από τον επίσης πάστορα πατέρα του στην Εκκλησία της Ντέξτερ Αβενιου, Μοντγκόμερι.

5/6/55: Αποκτά διδακτορικό δίπλωμα θεολογίας από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης.

1956

26/1: Σύλληψη και φυλάκιση του Κινγκ για υπέρβαση του ορίου ταχύτητας. Είναι ήδη πρόεδρος της Ένωσης που δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του '55 με στόχο το μποϊκοτάζ των λεωφορείων του Μοντγκόμερι, ύστερα από τη σύλληψη της μαύρης Ρόζα Παρκς που αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε λευκό συνεπιβάτη.

30/1: Βομβιστική επίθεση στο σπίτι του. 

21/2: Δικαστήριο καταδικάζει τον Κινγκ και άλλα 88 στελέχη της μαύρης κοινότητας βάσει νόμου που απαγορεύει το μποϊκοτάζ.

20/12: Το Ανώτατο Δικαστήριο κρίνει αντισυνταγματικές τις φυλετικές διακρίσεις που εφαρμόζονται στην Αλαμπάμα και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είναι από τους πρώτους που θα ταξιδέψουν με ένα λεωφορείο στο οποίο οι επιβάτες δεν ταξινομούνται πλέον βάσει της φυλής τους.

1957-1958

8/8/57: Εκατό δεκαπέντε μαύροι ηγέτες ιδρύουν στο Μοντγκόμερι τη Χριστιανική Διάσκεψη του Νότου (SCLC) και εκλέγουν πρόεδρό τους τον Κινγκ.

9/9/57: Το Κογκρέσο εγκρίνει νόμο για τα πολιτικά δικαιώματα και συγκροτεί εδική επιτροπή.

23/6/58: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ συναντά τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ.

17/9/58: Έκδοση του πρώτου του βιβλίου: "Βήμα προς την Ελευθερία. Η ιστορία του Μοντγκόμερι". 

20/9/58: Δέχεται επίθεση με μαχαίρι από την Αϊζόλα Κάρι στο κέντρο του Χάρλεμ. Τραυματίζεται σοβαρά στο στήθος.

1959

3/2: Ταξιδεύει στην Ινδία όπου θα παραμείνει επί ένα μήνα προσκαλεσμένος του πρωθυπουργού Νεχρού.

1960-1962 

24/1/60: Μετακομίζει με την οικογένειά του στην Ατλάντα, όπου ορίζεται πάστορας στην ίδια εκκλησία με τον πατέρα του.

22/6/60: Συναντάται ιδιωτικά με τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζον Κένεντι.

19/10/60: Συλλαμβάνεται για καθιστική διαμαρτυρία στην Ατλάντα, αρνείται να πληρώσει εγγύηση και φυλακίζεται μαζί με τους υπόλοιπους διαδηλωτές (φοιτητές).

16/12/61: Συλλαμβάνεται κατά τη διάρκεια διαδήλωσης στο Όλμπανι. 

27/2/62: Καταδικάζεται ως υπεύθυνος παράνομης διαδήλωσης.

27/7/62: Συλλαμβάνεται στο Ολμπανι για απείθεια κατά της αρχής, παρακώλυση συγκοινωνιών κ.λπ.

20/9/62: Πρώτη απόπειρα του Τζέιμς Μέρεντιθ να γίνει δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Μισισίπι. 

16/10/62: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ συναντάται με τον πρόεδρο Κένεντι και ζητά την άμεση κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. 

1963

28/3: Γέννηση του τέταρτου παιδιού του.

16/4: Φυλακίζεται στο Μπέρμιγχαμ και γράφει το "Γράμμα από μια φυλακή του Μπέρμιγχαμ". 

28/8: Στο τέλος της μεγάλης Πορείας προς την Ουάσιγκτον εκφωνεί την περίφημη ομιλία του "Έχω ένα όνειρο".

10/10: Ο Ρόμπερτ Κένεντι επιτρέπει στο FBI να παγιδεύσει το τηλέφωνο του Κινγκ.

1964

Μάρτιος: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ συναντά τον Μάλκολμ Χ.

Ιούνιος: Εκδίδεται το βιβλίο του "Γιατί δεν μπορούμε να περιμένουμε". Δολοφονίες υποστηρικτών των πολιτικών δικαιωμάτων. Ξεκινούν εξεγέρσεις στο Χάρλεμ, το Ιλινόι και την Πενσιλβάνια.

Δεκέμβριος: Του απονέμεται το Νόμπελ ειρήνης. Προηγουμένως έχει επισκεφθεί τον Βίλι Μπραντ και τον Πάπα Παύλο.

1965

2/1: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αναγγέλλει την έναρξη του Προγράμματος Αλαμπάμα, καμπάνιας για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων. 

21/2: Δολοφονείται ο Μάλκολμ Χ.

16/3: Μαύροι και λευκοί διαδηλωτές κακοποιούνται από την έφιππη αστυνομία στο Μοντγκόμερι. Οι διαδηλώσεις και πορείες συνεχίζονται τις επόμενες ημέρες.

26/7: Περιοδεία του Κινγκ σε πόλεις του Βορρά.

6/8: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είναι μεταξύ των παρόντων, όταν ο πρόεδρος Τζόνσον υπογράφει το Νόμο για τα Εκλογικά Δικαιώματα. Τον ίδιο μήνα καταγγέλλει τον πόλεμο του Βιετνάμ και απαιτεί την άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων.

1966

Φεβρουάριος: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ νοικιάζει διαμέρισμα στο γκέτο του Σικάγο.

Άνοιξη: Περιοδεύει στην Αλαμπάμα για να ενισχύσει τους μαύρους υποψηφίους.

16/5: Αντιπολεμική δήλωση του Κινγκ στην Ουάσιγκτον.

6/6: Δολοφονείται ο ακτιβιστής Τζέιμς Μέρεντιθ στο Τζάκσον.

10/7: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ εγκαινιάζει καμπάνια για την ελεύθερη εγκατάσταση των μαύρων στο Σικάγο. 

5/8: Λιθοβολείται κατά τη διάρκεια πορείας στο Σικάγο.

1967

12/3: Η Αλαμπάμα υποχρεώνεται να μετατρέψει σε μεικτά τα δημόσια σχολεία.

25/3: Σε ομιλία του στο Σικάγο, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ επιτίθεται στην κυβερνητική πολιτική στο Βιετνάμ.

4/4: Ομιλία του Κινγκ για τον πόλεμο του Βιετνάμ στη Νέα Υόρκη.

10/5: Ένας μαύρος φοιτητής δολοφονείται στο Τζάκσον.

6/7: Το υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοινώνει ότι στους εκλογικούς καταλόγους πέντε νότιων πολιτειών έχει γραφεί το 50% των μαύρων ψηφοφόρων.

12-17/7: Σε ταραχές στο Νιου Τζέρσι σκοτώνονται 23 άτομα και τραυματίζονται 725.

23-30/7: 43 νεκροί στο Ντιτρόιτ. 

30/10: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και επτά ακόμη μαύροι ηγέτες φυλακίζονται ως υπεύθυνοι των διαδηλώσεων του 1963 στο Μπέρμιγχαμ.

1968

28/3: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τίθεται επικεφαλής πορείας στο Μέμφις σε συμπαράσταση απεργών της περιοχής. Ακολουθούν επεισόδια κατά τη διάρκεια των οποίων δολοφονείται ένας μαύρος έφηβος.

3/4: Η τελευταία ομιλία του Κινγκ στο Μέμφις. 

4/4: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δολοφονείται στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου του στο Μέμφις από ελεύθερο σκοπευτή. Πεθαίνει στο νοσοκομείο Σεντ Τζόζεφ'ς. Αργότερα θα συλληφθεί και θα καταδικαστεί για τη δολοφονία ο Τζέιμς Ερλ Ρέι.

9/4: Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ κηδεύεται στην Ατλάντα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

James Melvin Washington (ed.) "A Testament of Hope" (εκδόσεις Harper, 1986 Νέα Υόρκη). Η πιο ολοκληρωμένη έκδοση των σημαντικότερων έργων του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, χωρίς απόκρυψη των τελευταίων χρόνων της δράσης του. Περιλαμβάνεται αυτούσιος ο λόγος του για το Βιετνάμ.

Vincent Harding "Martin Luther King. The Inconveniant hero" (Orbis Books, 1996 Νέα Υόρκη). Σειρά δοκιμίων, από έναν στενό συνεργάτη του Κινγκ. Αποκαλύπτεται με στοιχεία η επιχείρηση συγκάλυψης από το επίσημο αμερικανικό κράτος της ριζοσπαστικοποίησης του Κινγκ μετά το 1964. Σε ειδικό κεφάλαιο αναλύεται ο λόγος του Κινγκ κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και οι αντιδράσεις των μέσων ενημέρωσης και των μυστικών υπηρεσιών.

Φ. Γκαβί κ.ά., "The Movement. Το αμερικάνικο '68" (εκδόσεις Κομμούνα, Αθήνα 1988). Συλλογικό έργο για το ριζοσπαστικό κίνημα στην Αμερική τη δεκαετία του '60. Περιλαμβάνεται φυσικά το κίνημα των μαύρων.

Herbert Aptheker "A Documentary history of the negro people in the United States" (vol. 7, Carol Publishing Group, Νέα Υόρκη 1994). Ανθολόγιο κειμένων από το κίνημα των μαύρων στις ΗΠΑ τη δεκαετία του '60. Όλα τα κείμενα είναι γραμμένα από μαύρους και μπορεί κανείς να συγκρίνει τις απόψεις του Κινγκ με εκείνες άλλων ηγετών της περιόδου (Μάλκολμ Χ, Στόκλι Καρμάικλ, κλπ). Ορατή είναι επίσης η εξέλιξη των απόψεων του ίδιου του Κινγκ.

ΔΕΙΤΕ

Μάλκολμ Χ (Malcolm X) του Σπάϊκ Λι (1992). Πολύωρη κινηματογραφική βιογραφία του μαύρου ριζοσπάστη ηγέτη, αρκετά διαφωτιστική για το κλίμα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν οι αντιρατσιστικοί αγώνες της δεκαετίας του '60. 

Ο Μισισιπής καίγεται (Mississippi burning) του Αλαν Πάρκερ (1988). Πολιτικό θρίλερ με θέμα την απαγωγή και δολοφονία τριών αγωνιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον αμερικανικό Νότο το 1964. Χαρακτηριστικό δείγμα του ξαναγραψίματος της πρόσφατης αμερικανικής ιστορίας από τους κυρίαρχους ιδεολογικούς μηχανισμούς: σαν πρωταγωνιστές του αντιρατσιστικού αγώνα παρουσιάζονται οι πράκτορες του FBI, που στην πραγματικότητα βέβαια είχαν άλλες ασχολίες...

Πηγές:

http://www.tovima.gr

http://lyc30th.tripod.com

http://www.iospress.gr (Ελευθεροτυπία 29-3-1998)