Συχνότατα ακούμε «Αυτό είναι της μόδας» ή άλλες φορές το «μόδα είναι θα περάσει»· τυπικές φράσεις των εποχών τις οποίες χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να αναγνωρίσουμε μια ομαδική συνήθεια, για συγκεκριμένη χρονική περίοδο· μια συνήθεια που επηρεάζει όχι μόνο την ένδυση και υπόδηση, αλλά και ιδέες, κοινωνικές συμπεριφορές και πολιτιστικές εκφάνσεις. Συνήθεια που έρχεται, φεύγει και συχνότατα επανέρχεται… Η μόδα υπάρχει στα πάντα. Στα παντός είδους προϊόντα γυναικείας και ανδρικής κατανάλωσης, στα σουξέ τής δισκογραφικής βιομηχανίας, στα ευπώλητα βιβλία, στην κινητή τηλεφωνία και σε κάθε τι που καταναλώνεται μαζικά στην αγορά. Έτσι ήταν, έτσι είναι, έτσι θα είναι· κανόνας ο οποίος καθορίζει τη ζωή μας.
Η κάθε μόδα έχει σχεδόν… ως αξίωμά της το να μην διαρκεί πολύ ώστε να υπάρχει πάντα η ανάγκη να ανανεωθεί, αναθεωρηθεί και επανατοποθετηθεί ως προϊόν. Επομένως, ένα βασικό χαρακτηριστικό τής μόδας είναι να έρχεται, να παρέρχεται και να επανέρχεται με διαφορετική μορφή. Να κάνει τον κύκλο της ως όμορφο προϊόν και να εξαφανίζεται μόλις παρουσιάσει κηλίδες παλιομοδίτικης… σκουριάς και «μυρίσει» πως είναι ξεπερασμένη .
Διαβάζοντας αυτές τις μέρες το βιβλίο του Μάκη Παπούλια «Πόσο η φόρα ήταν μεγάλη» (Εκδ. Αλεξάνδρεια, 2017), έπεσα σε κάτι σχετικό με τη μόδα που αξίζει να το παραθέσω: «Κατά τον Άγγλο ενδυματολόγο G. Laver, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το ίδιο ρούχο δέκα χρόνια πριν από την εποχή του ως ανήθικο, πέντε χρόνια πριν ως τολμηρό, στην εποχή του όμως κομψό. Μετά αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση: έναν χρόνο μετά την εποχή του άκομψο, δέκα χρόνια φρικτό, είκοσι χρόνια αργότερα γελοίο, τριάντα χρόνια μετά διασκεδαστικό, εβδομήντα αργότερα χαριτωμένο, εκατό χρόνια μετά ρομαντικό και ύστερα από εκατόν πενήντα χρόνια πανέμορφο».
Αυτές λοιπόν οι αναβιώσεις μιας μόδας μετά από χρόνια ή η επιστροφή σε αισθητικές παλαιότερων εποχών και όλα αυτά τα χρονικά πηγαινέλα, διακινούνται— λένε— σύμφωνα με το τι ζητάει ο κόσμος· πλήρως αβέβαιη και αμφίβολη διαβεβαίωση. Οι βιομηχανίες της γυναικείας μόδας, των τραγουδιών, των αυτοκινήτων κλπ δεν θα περιμένουν το τι θέλει ο κόσμος, αλλά θα συνδυάσουν και θα προετοιμάσουν το κλίμα και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, καθώς και τις τάσεις που συχνά οσφραίνονται και επιβάλλουν οι βιομηχανικοί σχεδιαστές μέσω των επιλογών τους.
Ίσως να είναι πιο απτό το παράδειγμα στο χώρο της ελληνικής δισκογραφικής παραγωγής (δεκαετία του ’80, ‘90) όταν τα νυχτομάγαζα και οι πίστες με τα σπασμένα πιάτα, τις γαρδένιες και τα αντίστοιχα καψουροτράγουδα κατάφεραν να επιβάλλουν ένα αισθητικά και μουσικά ποταπό τραγουδιστικό προϊόν στη δισκογραφία προσπαθώντας να «περάσουν» το μήνυμα πως αυτό είναι το «κατ’ εξοχήν» ελληνικό τραγούδι. Τι συνέβη λοιπόν; Οι εταιρείες ξαμόλησαν τα τσακάλια τους (παραγωγούς) οι οποίοι —οι άθλιοι—θεώρησαν πως όλοι αυτοί οι τρελαμένοι που γεμίζουν και ξεφαντώνουν στα αντίστοιχα νυχτερινά μαγαζιά σε κάθε σημείο της ελληνικής επικράτειας είναι το μεγάλο δείγμα του ελληνικού λαού! Η εύκολη «λύση» ήταν να δώσουν βάρος στη μαζική παραγωγή μιας τέτοιας μουσικής «μόδας»…
Όχι πως η σύγχρονη πραγματικότητα με την πάροδο του χρόνου διαφοροποιήθηκε πολύ από εκείνο το είδος του ‘80, αλλά ευτυχώς ήρθε το ελληνικό ροκ και σημαντικά τραγούδια, για να ισορροπήσουν κατά κάποιον τρόπο τα πράγματα και να σώσουν τα προσχήματα στην ελληνική δισκογραφική βιομηχανία…
Εάν εξετάσουμε τα τραγούδια της μόδας συναντάμε ό,τι πιο ελαφρύ, ρηχό, άχρωμο και αποκρουστικό. Στηρίχτηκε στο θέαμα, στα εξωμουσικά στοιχεία και στην αναγκαία τηλεοπτική προβολή για να φανούν κυρίως και όχι για να ακουστούν.
Πιστεύω πως μια συζήτηση για τη μόδα στο ελληνικό τραγούδι δεν λαμβάνει υπ’ όψη της το κομμάτι εκείνο το οποίο στηρίζεται σε ένα, ολοκληρωτικά κακέκτυπο, αντίγραφο από Σαν Ρέμο μέχρι Γιουροβίζιον και άλλα αντίγραφα από ξένες διεθνείς επιτυχίες.
Η μόδα είναι ανθρώπινη ανάγκη και η αναγκαιότητα τής ανανέωσής της είναι αυτή που κυρίως συμβάλει στην μετεξέλιξή της σε κεντρικό κοινωνικό στοιχείο που κινεί την πρόοδο. Η μόδα δεν είναι μόνο μπίζνες. Όσο η μόδα περιέχει εντός της πνευματικά στοιχεία, βοηθάει τον κόσμο να αναζητήσει μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Όταν γίνεται έρμαιο και παιχνίδι τού χρήματος, θα καταντήσει μίζερη σαν το παράδειγμα που ανέφερα από το ελληνικό τραγούδι.
Η εποχή μας στηρίζεται πια στις ταχύτατες εναλλαγές και διαδρομές. Η κάθε νέα ημέρα δεν έχει προλάβει να χωνέψει την προηγούμενη. Ωστόσο, κάθε επόμενη κίνηση δεν μπορεί να γίνει στα τυφλά, δίχως σκέψη και πνευματική αναζήτηση στο πλαίσιο της εποχής που μας εμπεριέχει… Με αυτή την έννοια, η φιλοσοφία της έννοιας μόδα, όταν αναζητάει ανανεωτικό καθημερινό ρόλο, αγγίζει ακόμα και έναν πολιτικό προβληματισμό…
* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης
